İşveren Ramazan’da ‘erken çık’ diyemez

Ramazan ayı yaz aylarına denk geldiğinden çalışanlar için oruç tutmak zorlaşıyor. Böyle olunca da, işten bir saat bile olsa erken çıkabilmek ve iftara yetişebilmek gibi konular pek çok çalışan için oldukça önemli hale geliyor. Bununla birlikte, Ramazan’da oruç tutan çalışanları için işveren, işyerinde yemek çıkarmıyor ya da yemek masrafına katlanmıyor. Peki, “oruç tutan çalışanların yemek yardımı açısından maddi bir kaybı söz konusu oluyor mu?”, “işveren, oruç tutan çalışanlarına iftar yemeği verecek olursa, bu yemek vergiden muaf tutulur mu?” veya “ramazan kolisi kıdem tazminatına dahil midir?” 

Erken paydos edilir mi? 
İş Kanunu ile belirlenmiş ara dinlenmeleri çalışma süresine göre değişmektedir. Buna göre, günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa olan işçilere 15 dakika, 4 saatten fazla 7,5 saatten düşük olan işçilere 30 dakika, 7.5 saatten fazla olan işçilere ise 60 dakika ara dinlenmesi verilmesi gerekir. Burada amaç, işin yürütülmesi sırasında işçilerin dinlenmeleri ve bu süre içerisinde yemek yeme, çay ve/veya sigara içme gibi ihtiyaçların giderilmesidir. Konuya ilişkin Yargıtay kararlarının,  işe ara dinlenmesi kadar geç başlanması veya aynı süreyle işin erken bırakılması şeklindeki uygulamaların doğru olmadığı yönünde olduğu görülmektedir. 

Ara dinlenme hali
Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmamaktadır. Dolayısıyla, ara dinlenmesi süresi için işçi ücret almamakta ve bu süreyi işyerinde veya işyeri civarında geçirmek zorunda kalmaktadır. Ramazan ayında oruç tutan işçiler ara dinlenmesi süresi içinde çay, sigara içemeyecekleri ve yemek de yiyemeyecekleri için işe ara dinlenmesi kadar geç gelmeyi veya işten ara dinlenmesi kadar erken çıkmayı düşünebilirler. Bu durumda, sabah 08:00’de başlanan ve akşam 18:00’de bitirilen bir mesai içinde, işçinin 1 saat olan toplam ara dinlenmesi süresini işten 17:00’da ayrılarak kullanması söz konusu değildir. Yargıtay kararları da bu yöndedir. 
Ara dinlenmesinin günlük çalışma içerisinde amacına uygun olarak mutlaka kullanılması gerekir. Dolayısıyla, oruçlu işçi yemek yemese ya da sigara, çay içmese bile dikkatini toplaması, belirli bir süre işinden uzak kalması gibi amaçlara hizmet eden ara dinlenmesini kullanmaması kanuna aykırı olacaktır. Bu kararı, işveren kendi yönetim hakkına dayanarak alamaz. Ancak işveren isterse ramazan döneminde oruçlu çalışanlarının erken çıkmalarına izin vererek, daha sonra bu çalışanlardan telafi çalışması yapmalarını isteyebilir.

Toplu yıllık izin 
İşveren eğer isterse Ramazan ayı boyunca işyerini kapatarak bütün işçilerine izin de verebilir.  Bu bağlamda, yıllık ücretli izin yönetmeliği uyarınca, Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonuna kadar işveren işçilerinin tümüne veya bir kısmına toplu izin kullandırabilir. Bu durumda Ramazan ayı boyunca işleri yoğun olmayan bir işyeri, işçilerin tamamına izin verebilir.