İşsizlikteki artışı yasaklar mı engelledi?

Yeni tip korona virüs (Kovid-19) salgınının iş gücü piyasasına olumsuz etkileri verilerle ortaya çıkarken, Türkiye'de ekonomi yönetiminin aldığı önlemler ve kamunun elini taşın altına koymasıyla işsizlikteki yükseliş sınırlı kaldı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan mayıs ayına ilişkin iş gücü istatistiklerine göre, işsizlik oranı sadece 0,1 puan artarak yüzde 12,9 oldu.

Analistler, açıklanan mayıs işsizlik rakamlarında Kovid-19 salgınının etkilerinin görece sınırlı kaldığını, kamu istihdamı, kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin gibi uygulamaların işsizlik oranlarındaki olası hızlı yükselişi engellediğini söyledi.

Ekonominin mayıstan sonra tekrar açıldığını ve gelecek dönemde işsizlik oranlarında iyileşme gözlemlenmesinin muhtemel olduğunu ifade eden analistler, bununla birlikte Kovid-19 salgınındaki seyrin iş gücü piyasasındaki gerçekleşmeleri yakından ilgilendirdiğini aktardı.

İşgücüne katılımdaki hızlı düşüşe ara verildi

Gedik Yatırım Ekonomisti Serkan Gönençler'in işsizlik verisi raporu şu şekilde: 

"İşgücüne katılımdaki hızlı düşüşe ara verildi. Son aylarda işgücüne katılımdaki dramatik gerileme nedeniyle, daha doğru bir değerlendirme için işsizlik oranından ziyade, istihdamın trendine bakmak gerekiyor. O tarafta da, istihdamda Kasım-Nisan arasında görülen 2,9 milyon kişilik azalışın ardından (mevsimsellikten arındırılmış rakamlara göre), Mayıs’ta aylık azalışın sadece 43 bin olduğu görülüyor.

Gene Kasım-Nisan arasında 2,7 milyon gerileyen işgücü, Mayıs’ta 32 bin kişi artmış. Bu rakamlara göre, resmi işsiz sayısının bir önceki aya göre 75 bin arttığı anlaşılıyor. Arındırılmamış rakamlara göre, işsizlik oranı son 1 yılda %12,8’den %12,9’a yükseldi. Ancak, bu son 1 yıllık dönemde istihdamın
2,4 milyon kişilik kayıpla 25,86 milyona gerilediği (2014 yılındaki seviyelerin de altına) dikkate alındığında, işsizlik oranındaki artışın sınırlı kalmasındaki asıl nedenin, işgücüne katılım oranındaki
%52,9’dan %47,6’ya ciddi düşüş olduğu ortaya çıkıyor.

Bu dönemde, çalışma çağındaki nüfus 1,08 milyon kişi artmış olsa da, işgücüne katılanların 2,7 milyonluk kayıpla 29,68 milyon kişiye gerilediği görülüyor. Bu aynı zamanda, resmi işsiz sayısının sınırlı bir oranda, 311 bin kişi arttığı anlamına geliyor. Bu da yüksek oranlı istihdam kayıplarına karşın, işsizlik oranındaki artışın çok sınırlı kalmasını açıklıyor. İstihdam kaybı ağırlıklı olarak hizmet sektörlerinden kaynaklanıyor. Geçen yılın aynı dönemine göre, istihdamdaki 2,4 milyon kişilik kaybın 1,6 milyonu hizmet sektörlerinden kaynaklanıyor."

Mayıs ayı işsizlik rakamları açıklandı

"Kamu istihdamı işsizlikteki artışı sınırladı"

AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede, Türkiye genelinde işsiz sayısının Nisan-Haziran 2020'de geçen yılın aynı dönemine göre 331 bin kişi azaldığını, işsizlik oranındaki değişimin ise mevsimselliğin gerektirdiği belirgin düşüşün tersine hareket ettiğini söyledi. 

Bu durumda iş gücüne katılım oranında uzun süredir devam eden gerilemenin durmasının etkili olduğunu ifade eden Bürümcekçi, "Mayıs ayında istihdam aylık 244 bin artarken, iş gücü de 296 bin artış göstermiş ve işsiz sayısının 51 bin artmasını getirmiştir. Öte yandan, özellikle iç talebin seyri açısından önemli bir gösterge olarak izlediğimiz tarım dışı istihdamın yıllık değişimi de yüzde 8,5 düşüş ile zayıflığını korumuştur." değerlendirmesinde bulundu. 

Bürümcekçi, işsizlik oranının, mevsimsel olarak gerilediği dönemde olduğuna işaret ederek, "Mevsimsellikten arındırılmış verilerde trend açısından istihdamdaki aylık değişimlerin daha fazla bilgi içerdiğini düşünüyoruz. Ancak tarım dışı istihdam son 6 aydır düşüş eğiliminde devam etmesine karşılık mayısta 140 bin kişi ile önceki 2 aya göre belirgin hız kesse de toplam gerileme 2 milyon 460 bine ulaştı. Öte yandan, iş gücüne katılım oranının yüzde 47,6 ile yatay kalması ise nötr etkide bulundu." şeklinde konuştu.

En sert istihdam kaybının hizmetlerde gözlemlendiğini, kamudaki istihdam artışının ise istihdamdaki azalışı sınırladığını vurgulayan Bürümcekçi, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Tarım dışı sektörlerde istihdam edilenlerin sayısında önceki aya göre 136 bin azalış görülürken, inşaatta 92 bin artışa karşılık sanayide 72 bin ve hizmetlerde 155 bin düşüş izlendi. Arındırılmış veride ise son bir yıllık dönemde gözlenen istihdam değişimi 2 milyon 76 bin ile serideki en sert azalışa işaret ederken, hizmetler sektöründe 1 milyon 599 bin, inşaat sektöründe 202 bin ve sanayi sektöründe 274 bin azalış gözlendi. Öte yandan, ilk kez açıklanan ikinci çeyrek kamu istihdamı gerçekleşmeleri, geçen yılın aynı dönemine göre 197 bin istihdam artışı olduğunu yansıtırken, kamuda bu boyutta bir istihdamın olmaması durumunda Türkiye geneli tarım dışı istihdam değişiminin çok daha sert düşeceğini düşündürdü."

İşsizlik verisinde iş bulma ümidi olmayanlarda artış

"Devlet üzerine düşeni yapmıştır"

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener de Kovid-19 salgınıyla birlikte işsizliğin küresel bazda önemli bir sorun haline geldiğine işaret ederek, "Türkiye'de hükümetin aldığı tedbirler çerçevesinde yaklaşık 4 milyon kişi kısa çalışma ödeneğinden yaralanmıştır. 1 milyon kişi ise ücretsiz izin kullanmıştır. Ayrıca, Cumhurbaşkanlığı kararıyla işten çıkarma yasağı uygulamaya konulmuştur. Alınan bu tedbirlerle birlikte çok hızlı artması beklenen işsizlik oranındaki artış sınırlı kalmıştır." diye konuştu. 

Kovid-19 salgınından sonra Türkiye'de istihdamla ilgili önemli yapısal adımların atılması gerektiğini vurgulayan Şener, bu konuda önceliğin, büyümeye verdiği destek sebebiyle imalat sanayinde olduğunu, hemen ardından da genç nüfustaki işsizliğe ilişkin çözüm yollarının ortaya konulması gerektiğini söyledi.

Şener, Kovid-19 salgını döneminde kamu istihdamının yaklaşık yüzde 4,3 artış gösterdiğine dikkati çekerek, şunları kaydetti:  

"Hem alınan tedbirler bazında hem de istihdama yaptığı katkı çerçevesinde devlet üzerine düşeni yapmıştır. Özel sektörde de üretimin artması, gelecek dönemde işsizliği aşağı çekmeye katkı sağlayacaktır. İstihdamı artırıp işsizliği artırmanın yegane yolu üretimi artırmaktır. Üretim artışı, kur üzerindeki baskıyı da azaltacaktır. Kovid-19 döneminde işsizlik bütün ülkeler için bir sorun haline gelmiştir. Türkiye dahil olmak üzere, eğer ülkeler istihdama dair bu kadar önemli adımlar atmamış olsalardı, bugün işsizlik ile ilgili çok farklı rakamları değerlendiriyor olurduk." 

Ekonomistler işsizlikte kötümser mi?