İşsizlik fonunda dev para birikti

İşsizliğin etkilerini azaltmak için kurulan İşsizlik Fonu’nda 70 milyar TL birikti. Buna karşılık işsizlik ödeneği almak için getirilen ağır şartlar yine işsizleri vuruyor. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre 2,7 milyon işsizin olduğu Türkiye’de geçen yıl sadece 428 bin kişi işsizlik maaşı aldı.

Zaman'ın haberine göre, işsizlik Türkiye’de öncelikli sorun olmaya devam ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre 2 milyon 743 bin işsiz var. Ekonomik büyümeye rağmen işsiz sayısı uzun yıllardır 3 milyon bandında seyrediyor. Uzun süreli işsizlik, çok ciddi sosyal sorunlara yol açıyor. Özellikle aile geçindirme yükümlülüğü bulunan kişilerin işsiz kalması, zincirleme sorunlara yol açıyor. İşsizliğin birey ve toplum üzerindeki yıkıcı etkilerini azaltmak için geliştirilen işsizlik maaşı uygulamasından ise, son derece katı kurallara bağlı olması nedeniyle sınırlı sayıda kişi yararlanabiliyor. Türkiye İş Kurumu verilerine göre geçen yıl işsizlik maaşından yıl toplamında 428 bin kişi yararlandı. Aylık olarak ise her ay yaklaşık 30 bin kişi işsizlik maaşı alabiliyor. Aralık ayında işsizlik maaşı için 73 bin kişi başvururken ödeneği devam eden kişi sayısı 33 bin oldu. Kasım ayında ise bu rakam 32 bin kişiydi. Bu tabloya karşın işsizlere maaş ödenebilmesi amacıyla oluşturulan İşsizlik Sigortası Fonu’nda biriken para ise 70 milyar TL civarında. Fonda bu kadar büyük para birikmesine rağmen işsizlerin yararlandırılmaması büyük bir çelişki olarak ifade ediliyor.

Türkiye’nin sosyal devlet olma yolunda attığı ne önemli adımlardan biri olan işsizlik maaşı uygulaması, şartların katılığı nedeniyle beklenen faydayı sağlamıyor. 2002 yılının mart ayında ödenmeye başlanan işsizlik maaşı, kendi rızası dışında işsiz kalanlar için geçici güvence oluşturuyor. İşsizlik maaşlarının ödenebilmesi için oluşturulan İşsizlik Fonu’ndan yapılan harcamalarda diğer kalemler, işsizlere yapılan ödemeden çok daha büyük rakamlar oluşturuyor. Örneğin Fon’dan GAP için 11 milyar TL ödeme yapılırken 12 yıllık süreçte işsizlere ödenen toplam maaş tutarı 6,5 milyar civarında oldu.

Türkiye İş Kurumu’nun verilerine göre 2013 yılında 428 bin kişiye, 1 milyar 272 milyon TL işsizlik maaşı ödendi. Yıllar itibarıyla bakıldığında en fazla işsizlik maaşı ödemesi, ekonomik krizin yaşandığı 2009’da oldu. İşsizlik maaşı uygulamasının başladığı 2002’den itibaren maaş alanlarda her yıl düzenli artış olduğu görülürken 2009’da zirveye ulaştı. 472 bin kişiye 1,1 milyar ödeme yapıldı. 2013 ise, işsizlik maaş ödemesinde 2009’dan sonraki en fazla ödeme yapılan yıl oldu. İşsizlik maaşı uygulamasının başladığı 2002’den bu yana ise toplamda yaklaşık 3,2 milyon kişiye ödeme yapıldı.

İşsizlik Fonu’nun imkanlarına bakıldığında işsizlik maaşı uygulamasından daha geniş kitlelerin yararlanabilmesi mümkün. Özellikle İşsizlik Fonu’nda biriken 70 milyar dikkate alındığında, sosyal tarafların da talebi doğrultusunda bu yönde adım atılması gerekiyor. Nitekim hükümetin Ulusal İstihdam Stratejisi ile bu yönde adım atacağı beklentisi hakim. Ancak halihazırda somut bir düzenleme yok.

İşsizlik maaşından yararlanmak isteyen kişinin son üç yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olması gerekiyor. Ayrıca bu primin son 120 günü kesintisiz olmak zorunda. Bu iki şartı birlikte taşımayan kişilere maaş bağlanmıyor. Buna göre 600 gün sigortalı olarak çalışmış kişi, 6 ay boyunca, 900 gün çalışmış kişiler 8 ay, 1080 gün prim ödeyenler ise 10 ay boyunca işsizlik maaşı alabiliyor. İşsizlik Fonu’ndan bir kişiye en az fazla 10 ay boyunca maaş ödeniyor. Ayrıca işsizlik maaşı alabilmek için işçinin, işveren tarafından haksız olarak çıkarılması gerekiyor. Kendi istekleri ile işten ayrılanlar işsizlik parası alamıyor. İşsizlik Fonu’nun gelirleri ise işçi, işveren ve devletin ödediği primlerden oluşuyor. İşsizlik Sigorta Fonu’na, her ay çalışan işçinin brüt ücreti üzerinden işçi ve devlet yüzde 1, işveren ise yüzde 2 prim ödüyor.