İş Bankası’nın sahibi kim?

İş Bankası’nın sahibi kim? Yönetim kurulu üyelerini, genel müdürü, genel müdür muavinlerini kim belirliyor. Her bankanın bir sahibi var. Akbank’ın sahibi Sabancı Ailesi. Garanti Bankası’nın Şahenk Ailesi. Akbank’ta Erol Sabancı, Garanti Bankası’nda Ferit Şahenk söz sahibi... İyi de... İş Bankası’nın yönetimini belirlemede kim söz sahibi?
İş Bankası’nın genel müdürü değişti. Yerine yeni bir genel müdür atandı. Daha sonra 4 genel müdür yardımcısının değiştirilmesi gündeme geldi. Bunlar olurken sermaye çoğunluğunu kim temsil ediyor?Basit anlatımıyla “Hâkim Ortak” kim? Hâkim ortağın temsilcisi kim?
Önce İş Bankası’nın sermaye yapısını anlatayım:
İş Bankası, “Emekli Sandığı” aracılığı ile çalışanların ve emeklilerin % 39,29’una ortak olduğu ve ülkemizde benzeri olmayan bir ortaklık yapısına sahip. Bankadaki Atatürk hisselerinin payı yüzde 28.09 oranında. Bu hisseleri yönetim kurulunda CHP tarafından atanan 2 üye temsil ediyor. Hisselerin getirisi Dil Kurumu ve Tarih Kurumu arasında paylaştırılıyor. Sermayenin halka açık payı ise yüzde 32.62 oranında. Halka açık pay sahiplerini temsil için bir üye seçiliyor. Genel müdür kurulun tabii üyesi. 7 Üyeyi de emekli sandığı belirliyor.
Hâkim ortak Emekli Sandığı
Bankanın yönetimine hâkim olan “emekli sandığı” 1933 yılında kuruldu. Daha sonra kanunlara uymak için değişik statülere büründü. Şimdilerde vakıf statüsünde 2’ye ayrılmış durunda. (1) Emekli Sandığı Vakfı, (2) Munzam Sosyal Güvenlik ve Yardımlaşma Sandığı Vakfı.
Bu iki vakfın da yönetim kurulu başkanlığına İş Bankası genel müdürleri, başkan yardımcılıklarına genel müdür muavinleri getiriliyor.
İyi de bu nasıl iş? Bankanın genel müdürü, banka sermayesinin hâkim ortağı emekli sandığının başkanı. Sonra da sandığın başkanı olarak bankanın genel müdürü.
Bu durumda bankada kim kimi tayin ediyor? İşte burada devreye Basisen giriyor. Basisen 1964’te Tibaş adı ile Türkiye İş Bankası’nda bir işyeri sendikası olarak Sendikalar Kanunu hükümleri çerçevesinde kurulan bir sendika. İş Bankası’nın tüm çalışanları bu sendikaya üye. Sendika tüm çalışanlar için İş Bankası Genel Müdürlüğü ile toplu sözleşme yapıyor. Çalışma şartlarını belirliyor.
Hâkim ortağın temsilcisi sendika
Kuruluşundan 1975 yılına kadar sendikaya Cahit Kocaömer, 1975-1984 yılları arasında Süleyman Kaya başkanlık yaptı. 1984 yılından bu yana sendikanın başkanı Metin Tiryakioğlu.
Metin Tiryakıoğlu, 1965 yılında Türkiye İş Bankası A.Ş.’de çalışma yaşamına başladı. 1977 yılında Tıbaş Sendikası Yönetim Kurulu’nda Muhasip Üyeliğe seçilen Tiryakioğlu, 1984 yılında genel başkanlığa getirildi. 27 yıldır sendikanın başkanlığı sorumluluğunu taşıyor.
Basisen sendikasının 40 bin üyesi var. Bunlar İş Bankası çalışanları. İş Bankası çalışanları oyları ile sendika yönetimini belirliyor. Sendika yönetimi ise gene 40 bin çalışan ve 23 bin İş Bankası emeklisinin oyları ile belirlenen emekliler vakıflarının (sermaye sahibi emekli sandığının) yönetimini oluşturuyor. Dolaylı olarak İş Bankası’nın tepe yönetimini belirliyor. Tabii ki bütün bunlar olurken banka çalışanlarının eğilimleri de dikkate alınıyor.
İş Bankası gelişmiş ülkelerde örnekleri görülen modelde kurumsal bir yapıda yönetiliyor. Kurumsal yapıda istikrar içinde önde koşmaya devam ediyor.
Güngör Uras/Milliyet