İnsani gelişimde Türkiye atağı

Türkiye ekonomisi dünyada her daim büyüme verileriyle öne çıkarken ülkelerin büyümesini toplumsal gelişme ve kalkınmaya nasıl yansıttığına ilişkin Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) her yıl yayımladığı İnsani Gelişme Endeksi’nde geri sıralarda yer alıyordu.

Ancak, 2017 bunun değiştiği yıl oldu. Türkiye, UNDP’nin ele aldığı uzun ve sağlıklı yaşam, bilgiye erişim ile insana yakışır bir yaşam standartını dikkate alarak hesapladığı İnsangi Gelişme Endeksi’nde 189 ülke arasında 64’üncü sıraya yükseldi. Endeks verileri önceki yıllara göre karşılaştırma imkânı vermese de Türkiye’nin 2012’den 2017’ye gösterdiği gelişim dikkate değer. Türkiye 2012’ye göre 8 sıra birden yükselmeyi başarırken en başarılı ülkeler arasında yer aldı. Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi puanı 0.791. Bu puanı 0.800’e taşıdığında çok yüksek insani gelişmeye sahip ülkelerden biri olacak.

GELİR ARTIŞI

UNDP’nin endeksi dün açıklandı. Buna göre İnsani Gelişme Endeksi sıralamasında en üst sıradaki beş ülke Norveç, İsviçre, Avustralya, İrlanda, ve Almanya olurken; en alttaki beş sırayı ise Burundi, Çad, Güney Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Nijer aldı. 2012 ile 2017 yılları arasında endeks sıralamasında en fazla yükselişi 13 sıra atlayan İrlanda kaydederken onu takip eden ülkeler Türkiye, Dominik Cumhuriyeti ve Botsvana ise 8’er sıra yükseldiler. En fazla düşüş ise sırasıyla 27, 26, 20 ve 16 sıra düşen Suriye, Libya, Yemen ve Venezuela oldu.

Endeks verilerine göre Türkiye, 76 yıl olan ortalama yaşam beklentisi, 15.2 yıl olarak belirlenen öğrenim görme süresi beklentisi, 8 yıllık ortalama öğrenim görme süresi ile 24 bin 804 dolarlık satın alma gücü paritesine göre kişi başı gayrisafi milli gelir düzeyiyle 0.791 puanlık İnsani Gelişme Endeksi değerine ulaştı. Karşılaştırmayı tam yapabilmek için İnsani Gelişme Endeksi birincisi olan Norveç’in verilerine bakmakta yarar var. Norveç, 82.3 yıllık ortalama yaşam beklentisi, 17.9 yıl öğrenim görme süresi beklentisi, 12.6 yıl ortalama öğrenim görme süresi ve 68 bin 12 dolarlık kişi başına düşen gayri safi milli gelir düzeyi ile 0.953’lük endeks puanına sahip. Türkiye özellikle ortalama yaşam beklentisi ve milli geliriyle aslında listede ön sıralara girme yarışında olduğunu da ortaya koyuyor. Türkiye’nin içinde bulunduğu yüksek insani gelişme sınıfında da zaten 24 bin 804 dolarlık satın alma gücü paritesine göre kişi başı milli gelir düzeyiyle diğer ülkelerin ortalamalarından ayrılıyor. Türkiye’nin sınıfında ortalama kişi başı milli gelir 14 bin 999 dolar olarak hesaplanmış.

SINIFLAR NASIL BELİRLENİYOR

İNSANİ Gelişme Endeksi’nde UNDP, ülkeleri dört sınıfa ayırıyor. Düşük insani gelişme 0.550 puana kadar, 0.550-0.699 orta insani gelişme, 0.700-0.799 yüksek insani gelişme ve 0.800 ve üstü çok yüksek insani gelişme olarak sınıflandırılıyor. Türkiye 0.791 puanıyla yüksek insani gelişme düzeyinin en üst sıralarında yer alıyor.

EŞİTSİZLİK KAYIP YARATIYOR

UNDP, İnsani Gelişme Endeksi’nin yanı sıra nüfus dağılımında var olan eşitsizlikleri ele alarak bir endeks daha hesaplıyor ki Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi adını alıyor. Türkiye de bu hesap yapıldığında İnsani Gelişme Endeksi puanının bir kısmını yitiriyor. UNPD , Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi’nin İnsani Gelişme Endeksi’nden eşitsizlikler çıkarılmış hali olarak tanımlıyor. Ve bir ülkedeki eşitsizlik arttığında, insani gelişmedeki kaybın da arttığına dikkat çekiyor. Türkiye’nin 2017’deki 0.791’lik İnsani Gelişme Endeksi değerinin eşitsizlik farkı düşüldüğünde yüzde 15.4’ünü kaybediyor ve 0.669’a geriliyor. Sıralamada da 4 sıra birden düşerek 68’e iniyor. (Hürriyet / Şebnem Turhan)