İlk IMF toplantısı kimseye yaramamış

Gökçe Aytulu | Referans "İmar-Kalkınma Bankası ile Para Fonu toplantısı bugün açılacak. Toplantıya iştirak edecek 58 devletten 446 üyeye 130 oda ile 101 otomobil tahsis edildi. Kırk ecnebi gazeteci geldi." 12 Eylül 1955 tarihli Hürriyet gazetesi, İstanbul'da 54 yıl önce gerçekleştirilen IMF toplantısını bu cümlelerle duyurmuş. 54 yıl sonra bu hafta İstanbul, yeniden bir IMF toplantısına ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. O zamanki rakamlar bugünle kıyaslandığında hayli mütevazı kalsa bile, İstanbul'un 1955'te Cumhuriyet tarihinin en önemli toplantılarından birine ev sahipliği yaptığı anlaşılıyor. Fakat aynı toplantı ülkenin içinde bulunduğu karışıklıklar yüzünden tam anlamıyla hüsrana dönüşüyor. Mısır ile diplomasi yarışı Başlangıçta her şey güzel... Türkiye toplantıya ev sahipliği yapmak için o dönem Mısır ile diplomatik bir yarışa giriyor. Mısır'ın oturum başkanlığı yapması koşuluyla toplantının İstanbul'da yapılmasına karar veriliyor. İktidardaki Demokrat Parti ise IMF toplantısına ekonomi yönünden ziyade siyasi pencereden bakıyor. DP iktidarı bir süredir uluslararası platforma taşımak istediği Kıbrıs sorununu anlatmak için toplantıyı kullanma hedefinde. 58 devletten 26 maliye bakanı, 446 temsilci ve 4 bine yakın katılımcı 4 Eylül 1955 tarihinden itibaren Türkiye'ye gelmeye başlıyor. Hayli yüksek profilli katılımcılar yeni açılan Hilton Oteli'ne sığmadığı için birçok delege rıhtımdaki gemilerin süitlerinde gecelemeyi tercih ediyor. Türkiye, tam da kusursuz bir organizasyona imza atacakken, Selanik'te Atatürk'ün evine bomba atıldığı (yalan) haberi sayesinde İstanbul karışıyor. Türkiye tarihinin kara lekelerinden 6-7 Eylül olayları patlak veriyor. Rum kökenli vatandaşlara yönelik büyük bir yağma başlatılırken, İstanbul'da bulunan delegeler ne yapacağını şaşırıyor. Karakolluk delegeler Çatışmaların ortasında kalan delegelere ilişkin haberler medyaya yansıtılmasa da yazar Erhan Bener'in ilk IMF toplantısının organizatörü eski Hazine Genel Sekreteri Memduh Aytür'ün hayatını anlattığı, "Bir Büyük Bürokratın Romanı"nda yaşanan telaş detaylarıyla anlatılıyor. Aytür, olaylar sırasında hiçbir delegenin dışarı çıkmaması için mücadele veriyor. Ancak dışarıda kalan delegeler için yapılacak bir şey yok. Memduh Aytür, Türkiye'ye uluslararası bir toplantı için gelip de büyük bir çatışmanın ortasında kalan delegeleri karakoldan topluyor. O dönemde OECD Murakıplar Heyeti Üyeliği de yapan Aytür'ün çabalarıyla toplantılar 5 gün sonra 12 Eylül'de başlıyor. Aynı tarihteki Hürriyet gazetesinde toplantının ne kadar önemli olduğu şu cümlelerle anlatılıyor: "Toplantıya aza olan 58 devlet iştirak etmektedir. Bunun 26 tanesini Maliye vekilleri teşkil etmektedir. Delegeler arasında büyük bankacılar, plasman müesseseleri başında bulunan zatlar ve dünyaca tanınmış işadamları da vardır." Fakat katılımın bu kadar yüksek olduğu toplantının bir türlü 6-7 Eylül'ün havasından kurtulamadığı görülüyor. Ülkede olağanüstü hal ilan edilmesi sebebiyle, Başbakan Adnan Menderes açılış konuşmasını, Maliye Bakanı Hasan Polatkan'a devrederek Ankara'ya uçuyor. Kıbrıs sorununu uluslararası platforma taşıma derdindeki Türkiye, bu hamleyle ev sahipliği yaptığı toplantıda katılım profilini düşürmüş oluyor. İstanbul Üniversitesi'nde gerçekleştirilen oturumlarda genel olarak İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki dünya ekonomisinin toparlanması üzerinde durulmuş. Başbakan Menderes ise Polatkan'ın okuduğu mesajında, tıpkı birkaç gün önce ABD Başkanı Obama'nın dediğine benzer şekilde, "Bütün üye ülkeler ortak hareket edersek halledemeyeceğimiz sorun yok" demiş. Toplantılar sırasında Türkiye'nin Kıbrıs davasına destek bulma hayalleri suya düşerken, dönemin IMF Başkanı Mr. Rooth'un Türkiye ekonomisini övücü sözleri teselli oluyor: "Türkiye'deki sınai istisal (sanayi üretimi) çok fazla yükselmiştir." Anlaşılan o ki ilk IMF toplantısı, ne güzel bir İstanbul gezisi için Türkiye'ye gelip de çatışmaların ortasında kalan IMF heyetine ne de Kıbrıs'ı tanıtma derdindeki Türkiye'ye yaramış. Ne diyelim darısı haftaya başlayacak toplantıların başına. 1955 yılında İstanbul'da gerçekleştirilen ilk IMF toplantısına 58 ülkeden 4 bine yakın temsilci ve 26 maliye bakanı katılmış.