İlaç firmaları ile kamu arasında uyuşmazlık

Düşük kur bazlı fiyat fiyatları, parçaların birleştirilmesiyle sağlık sorunu haline geldi. İlaçların gelir azaltıcı etkisi yanında Türkiye'deki fiyatın başka şekilde verilmesinin engellenmesi ve paralel olarak piyasaya sürülmesinin engellenmesi için para çekme iddiası yapılıyor.

İlaç firmaları ile kamu arasında uzun süredir devam eden fiyat uyuşmazlığı, bazılarının satışının yerleri ile yeni boyuta taşındı. Türk Eczacıları Birliği “hasta mağduriyetine” yol açabilecek soruna çözüm bulmaya çalıştı. Sorunun temeli Türkiye'de neredeyse tek cihaz durumundaki kamunun fiyatlarının baskılanmasının yer aldığı belirtiliyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)'nun aylık uyumuna göre ödenen tutar ocak-eylül 2023 döneminde 142 milyar 240 milyon TL'ye ulaştı. Bu tutar önceki yılın aynı özelliklerine göre yüzde 103,4 oranında artışa işaret ediyor. 2022'nin tamamında ödenen tutar ise 102 milyar TL düzeyindeydi. Türkiye'de korunan kutunun bazında sadece yüzde 9,6'sını, ithal edilen programın bazında payı ise yüzde 45,3'e kadar çıkıyor. Bu nedenle kamu hem giderleri kontrol altında tutularak hem de depolamanın sağlanması amacıyla düşük kur olarak değerlendirilmektedir.

2009 kuruna ek, kamu iskontosu

İlaç satış fiyatları Euro Bölgesi'nden 5 ve Euro'ya girişin 9 ülkede ek olarak 15 “dolaylı ülke izlenen ülke” arasında düşük seçilerek belirleniyor. Fiyat belirlemede 2009 yılındaki fiyatlar ve kur değeri referansı alınıyor ve ortalama kur artışına göre güncelleme yapılıyor. “Düşük kur” ve “en ucuz ülke” kriterlerine ek olarak Genel Sağlık Sigortası Sistemi içinde ödenen bedeller için “kamu iskontosu” adı altında ilave indirim sağlanıyor. Sektör temsilcileri, TL'nin değerli olduğu dönemde sorun olmayan bu şekilde sunulması TL'nin değer kaybıyla birlikte firmaları olumsuz etkilemeyi belirtiyorlar. Ağırlıklı olarak yabancı firmalar yeni geliştikleri ve yurt dışından getirdikleri fiyatlamanın düşük kaldığı iddiasıyla uzun süren girişimlerinin ardından Türkiye ticaretinin çekme aşamasına gelmiş durumdalar.
Danışmanlık şirketi New Bridge tarafından geliştirilmiş bir gelişme, Türkiye'deki bölümlerde kullanılan Euro kurunun düşüklüğü yanında, Euro kullanmanın çeşitliliğinin fiyat derlenmesinin soruna yol açtığı vurgulanıyor. Rapora göre bu ülkeye ithalat yapan yerel para biriminin artış durumu, genişleme durumu ise avantaj özellikleri ve bunun da gelir para birimine gidişi kaydediliyor.

Türkiye 'kötü örneği' oluyor

Yabancı firmalar, Türkiye'deki yayılma gelir azaltıcı etkisi yanında iki önemli olumsuzluk neden daha olduğu iddiasında: bunların ilki, başka ülkelerin Türkiye'yi fiyat programlamasında referans çalışmaya başlıyor. İlaç firmalarının o aralıktaki fiyatların düşüşünü önlemek için ilacı pazardan çekerek “Türkiye fiyatının” tükenmesini engellediği belirtiliyor.

Diğer bir sorun ise Türkiye'den “paralel ihracat” yapılması. Uzmanlar fiyat marjı nedeniyle Türkiye'de zaman zaman perakende olarak dahi işlemlerinin başka şekilde gerçekleştiği vurgulanıyor. Halihazırda sorun kamunun müdahalesi ve ihracatın ön izne tabi hale getirilmesiyle çözülmüş görülse de enformel olarak bu ticaretin yapılabildiği hatırlatılıyor. Firmalar başta olmak üzere çekilmiş fotoğrafları olmak üzere Türkiye'ye yeni para vermek için öncelikle ilaç fiyat programlamasında kullanılan Euro kurunun güncel kur haline getirilmesini istiyor. Ayrıca paralel yapının daha sıkı denetlenmesi, lisans ve izinlerin hızlandırılması ve öneriler arasında yer alıyor. Bazı yabancı firmalar, pazarlamada yerel şirketlerle çalışma baskılarının gerçekleştirildiğini ve bu nedenle lisans sürelerinin uzatıldığını iddia ediyorlar. Ancak kullanılan çözüm önerilerinin tamamının Türkiye'nin ilaç fiyatlarında önemli bir yayılmaya neden dikkat çekiyorlar.

Doğrudan teminde hızlı artış

Satışı durdurulan programın doğurduğu bir başka sonuç ise yurt dışından “doğrudan teminin” hızlanması. Mevzuatta yer alan uygulamasına göre Türkiye'de henüz tüm parçaları tamamlamış bazı programlar yurt dışından doğrudan temin edilebiliyor. Bu belgeler Türk Eczacıları Birliği ve SGK tarafından, işlenmesiyle sağlanıyor. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) ise hangi cihazın getirilebileceğini yıl içinde yayımladığı listelerle belirliyor. 27 Ocak'ta yayımlanan son listede 405 etken maddede, 456 ticari markalı ilaç yer alıyor. Ruhsat almamışlar içinde ise 56 ilaç doğrudan temin edilebiliyor. (Ekonomim)

İlaçta erken zam yoksunluğu: Firmaların rekabetçi zammı mı?

İlaç fiyatlarına yüzde 25 zam