Heyelanın nedeni yapay göletler

2011'de Dünya Üniversitelerarası Kış Olimpiyatları için yaptırılan Erzurum Palandöken'deki atlama kulelerinin heyelan sonucu çökmesinin yankıları sürüyor. Gülistan Alagöz'ün Hürriyet'te yer alan haberinde Prof. Dr. Ahmet Ercan, pistin olduğu tepenin yamacına yapılan yapay göletlerin olağanüstü bir mühendislik hatası olduğunu söyledi. Jeoloji Mühendisleri Odası'ndan yapılan açıklamada da yapay kar için yapılan göletlerin zaten heyelan bölgesinde olan tesisleri tehdit ettiği belirtildi.. İşte o haber:

“Bu tip projelerde kayma riskinin ortadan kaldırılması için yamaçtaki ağırlıkların azaltılması gerekir. Bu projede ağırlık azaltılacağına gölet alanla ek ağırlık bindirilmiş. Gölet alanlar yük yaratır, yamaç buna direnir ama direnç de bir yerde kırılır. Kırıldığı yerde de çökme yaşanır. Gölet alanlarının altındaki yalıtıcılarda delik olma riski övarsa olası bir sızma toprakta ağırlık yaratır ve çökmeyi hızlandırır. Tüm jeofizik uzmanları Erzurum’daki bu riski biliyor. Gerekli altyapı çalışmaları olsa dahi Erzurum’daki bu proje için gölet fikri hatalı. Bu ‘olağanüstü bir mühendislik hatası’. Bu projede yapılan bu hata hem şaşırtıcı hem de ülkemiz adına utanç kaynağı. Eğer 250 bin liralık bir araştırma ve iyileştirme yapılma bu hata olmazdı.”
Bu sözlerin sahibi İstanbul Teknik Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Ercan. Ercan 250 bin liralık bir araştırma ve iyileştirme yatırımı yapılsaydı, Erzurum’daki Kayakla Atlama Kuleleri’nin çökmemiş olacağını söylüyor. 

ZİRVEYE 100 METREDE

2011 Dünya Üniversitelerarası Kış Oyunları için 94 milyon lira harcanarak yaptırılan tesisin çökmesiyle ilgili soruşturma çok yönlü sürdürülüyor. Pisti ve kurulu olduğu yamacın yapısını değerlendiren uzmanların görüşüne göre toprak kaymasının en büyük nedeni yapay kar oluşturma ve çim sulama için zirveye oluşturulan iki adet yapay göl. Yamaca 100 metre gibi kısa bir mesafede oluşturulan göllerin hem zemini yumuşattığını hem de basınç oluşturmuş olmasının kaçınılmaz olduğunu belirten uzmanlar, “Ayrıca yamaçtaki pistin çim kayağı için sürekli ıslatıldığını da hesaba katarsanız heyelanın en büyük sebebinin bu mühendislik hatası olduğu anlaşılıyor” diye konuştu. 

KAYGILAR GÖRMEZDEN GELİNDİ

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası yönetim kurulu olayla ilgili olarak ‘Palandöken heyelanı’ başlığıyla bir açıklama yaptı. 
Açıklamada, “Tesislerin, heyelan potansiyeli taşıyan alanlar üzerine yapılması yetmezmiş gibi, yeterli kar yağışının olmayacağı kaygısı güdülerek heyelan potansiyeli taşıyan alanların da içinde yer aldığı bölge üzerine su püskürtülmesi amacıyla iki adet gölet yapılmıştır. Bu süreçte kurumda çalışan bazı mühendislerin göletlerde biriken suların heyelanları tetikleyebileceği kaygılarına rağmen idare bu kaygıları görmezden gelerek jeo-membranlarla geçirimsizlik sağlayacağını iddia ederek bu göletlerin yapımını da gerçekleştirilmiştir” denildi. Erzurum’daki kayak pisti atmala alanında meydana gelen çöküşü değerlendiren İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Oğuz Gündoğdu ise, “Gerekli zemin etütleri yapılmadan, göz kararı verilen kararlar büyük yatırımların sonu oluyor. İstenilirse toprağın 1 kilometre altı dahi görülebilir. Ancak sonuç bize gösteriyor ki bu projede gerekli alet ve metodlarla bir çalışma yapılmamış” dedi. Gündoğdu, atlama pistinin 100 metre üstüne yapılan gölet alanlarının çöküşü tetikleme ihtimaline dikkat çekti.

Müteahhit firma ihale imparatoru

Erzurum’daki kış oyunları merkezinin kayak atlama pisti çökünce gözler inşaatı yapan şirkete çevrildi. 100 milyon liralık pisti inşa eden şirket merkezi Ankara’da bulunan Sarıdağlar İnşaat. Kurucu ortakları arasında Ahmet Sarıdağ ve Muzaffer Sarıdağ’ın isimleri öne çıkıyor. Ortaklık yapısı bir çok kez değişen şirkette Lütfü Görkem yüzde 52’lik pay ile çoğunluk hissedar. Sarıdağlar İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Sarıdağ ise kalan hisseye sahip. 1980 yılında kurulan şirket konut, altyapı ve hastane projeleri geliştirirken 90’lı yıllardan sonra Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı kapsamında yapılan projeleri üstlendi. Şirketin son dönemde başta spor tesisleri olmak üzere birçok ihaleye girip kazandığı görülüyor. Türkiye’nin yanı sıra Kazakistan, Azerbaycan, Libya ve Doğu Avrupa ülkelerinde üniversite, üst geçit, otel, hastane, otoyol, köprülü kavşak ve tüneller gibi inşaat işleri üstlenen şirketin devam eden projelerinin maliyetinin 10 milyar lirayı bulduğu iddia edildi. Çorum ve Afyon’da konut, Bursa ve Giresun’da yüzme havuzu yapan şirket, Konya’da stat, Ankara’da spor tesisi, Bingöl’de havaalanı yapıyor. Erzurum’da yaşanan sorun sonrası Sarıdağlar İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Sarıdağ açıklama yapmaktan kaçınırken, şirket adına konuşan yetkili, “İnşaat firması olarak bizden istenilen proje neyse onu hayata geçirdik. Üniversite hocaları ve uzmanlar çöken inşaat üzerinde inceleme yapıyor. Rapor netleşince açıklama yapacağız” dedi.

ÇÖKMENİN 4 NEDENİ

Doğan Haber Ajansı (DHA) önceki günkü haberinde ilk aşamada Kayakla Atlama Kuleleri’nin çökme nedeni olarak dört unsur üzerinde durulduğuna dikkat çekmişti. 

AĞAÇLAR KESİLDİ: Kulelerin yapılırken, heyalan potansiyeline karşın buradaki çam ağaçları kesildi. Toprağı tutan bitki örtüsünün yok alması toprak kaymasını tetikledi.

GÖLET YAPILDI: Kulelerin bulunduğu yerin 100 metre kadar yukarısına, kışın pistlere suni kar yağdırmak, yazın çim kayağı için pistleri sulamak için devasa gölet yapıldı. Göletteki suyun ağırlığı, zeminde oynamaya neden oldu.

İNŞAAT HATASI: Kulelerin inşasında beton kazıklar kullanılırken, pistlerde beton kazıklarla sabitlenmedi. Olaydan hemen sonra bölgede inceleme yapan Makine Mühendisleri Odası Erzurum Temsilcisi Prof. Dr. Kenan Yakut, “Toprağın üzerine beton serilmiş. Temel diye bir şey yok” dedi.

FAY HATTI ÜZERİNDE: Kayakla Atlama Kuleleri’nin bulunduğu Kiremitliktepe’nin zemini gevşek. Buradan aktif fay hattı geçiyor. Uzmanların proje aşamasında “Fay hattı üzerine atlama kulesi olmaz” uyarıları dikkate alınmadı.

HER ŞEY 2007 YILINDA BAŞLADI

* 16 Ocak 2007
- Uluslararası Üniversiteler Spor Federasyonu (FISU), Üniversite Kış Oyunları’nın Erzurum’da yapılması kararlaştırdı.

* 5 Nisan 2009
- Atlama Kuleleri ihalesihi Sarıdağlar A.Ş. aldı

* 2 Mayıs 2009
- Türkiye’nin en önemli organizasyonu için yapılacak Atlama Kuleleri’nin inşaatı başladı.

* 1 Ekim 2010
- Türkiye’nin tek atlama kulesinin yapımı tamamlandı.

* 18 Aralık 2010
- Test etmek için Vıp Continaltal Cup yarışmalarının provasında Samet Karta, K-95 kulesinden yaptığı atlayışta düştü.

* 7 Ocak 2011
- Kayakla atlama kulelerine Türk Telekom 5 yıllığına sponsor oldu.

* 27 Ocak 2011
- 57 ülkeden 3 bin sporcunun katılımıyla yapılan kış oyunları başladı.

* 6 Şubat 2011
- Kış LOimpiyatları görkemli kapanış töreniyle son buldu.