Genç dullara 'aktüeryal' darbe!

Anayasa Mahkemesi, aralarında 30 yaştan fazla fark olan eşlere emekli maaşının kesilerek bağlanmasını anayasaya uygun buldu. Mahkeme gerekçeli kararında, kesintilere ilişkin düzenlemenin anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olmadığını savundu.
Mahkemelik maaş
Ressam Nihal Ersöz 31 yaşındayken 1995 yılında, kendisinden 40 yaş büyük olan ünlü orkestra şefi Hikmet Şimşek’le evlendi. 2001 yılında Şimşek hayatını kaybedince Ersöz’e dul aylığı bağlandı. Ancak Emekli Sandığı Ersöz’e bağlanan maaştan yüzde 25 oranında kesinti yaptı ve gerekçe olarak da kanunun “eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır” hükmünü gösterdi. Ersöz işlemin iptali için Ankara 9. İdare Mahkemesi’ne dava açtı. İdare Mahkemesi de kesintiye neden olan ibareyi, anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
İdare Mahkemesi iptal başvurusunda, kanunda bu tür evliliklerin en baştan muvazaalı olarak kabul edildiği belirtilerek “oysa muvazaanın (danışıklı) ancak yargı yerince verilecek kararlarla tespit edilmesi gerekir” denildi. Anayasa Mahkemesi iptal başvurusunu 28 Nisan 2011 tarihinde görüşerek karara bağladı. Yüksek Mahkeme, Emekli Sandığı Kanunu’nun söz konusu hükmünün iptal istemini oyçokluğuyla reddetti.
Mahkemenin kritik kararının gerekçesi, dün Resmi Gazete’de yayımlanırken ilginç değerlendirmelere yer verildi. Gerekçeli kararda, sosyal güvenlik sisteminin sağlıklı olarak çalışması için ‘aktüeryal dengelerin’ (prim ödeyen çalışan ve maaş alan emekli, dul ve yetim dengesi) korunmasının zorunlu olduğu belirtilerek “İtiraz konusu kuralda dul aylığının, sigorta sisteminin prensipleri ile aktüeryal dengeler gözetilerek bilimsel verilere göre belirlendiği görülmektedir” denildi. Nihal Ersöz’e ‘sosyal güvenlik hakkından yoksun kalmaması için yarı oranında aylık bağlanarak’ sosyal devlet ilkesine aykırı davranılmadığı vurgulandı.
Eşitliğe aykırı değil
Düzenlemenin anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olmadığı da savunularak “Yasa koyucunun aktüeryal dengeleri gözeterek takdir yetkisini kullanmak suretiyle tespit etmiş olduğu yaş farkı eşitlik karşılaştırılmasında esas alınamaz” denildi.
Karşı oy: Evlilik iradesine baskı
Anayasa Mahkemesi’nin kararına üyeler Serdar Özgüldür ve Engin Yıldırım muhalif kaldı. İki üye söz konusu yasanın iptali gerektiğini savunarak karşıoy yazısında şu görüşleri dile getirdi: “Belirli evlenme yasakları halleri hariç olmak üzere, kimin kiminle evleneceği/evlenmesi gerektiği konusu Medeni Kanun’un ve anayasanın ilgi alanı dışında olup; bu husus tamamen ilgili çiftlerin bireysel özgürlük alanına dahil bulunmaktadır. Oysa dava konusu kural, Emekli Sandığı iştirakçisinin ya da emeklisinin kendisinden 30 yaş veya daha küçük bir kişi ile evlenmesi halinde, bu eşe bağlanacak aylığın, müstehak olduğu tutarın yarısı kadar olacağını öngörmek suretiyle, evlenme iradesi ve serbestisi üzerinde bir baskı oluşturmaktadır. Bu yönü itibariyle kural hukuk devleti ilkesine aykırıdır.”
MESUT HASAN BENLİ/ Radikal