Finansal tüketicinin haklarını koruyacak 20 önlem önerisi

İstanbul Barosu Tüketici Hakları ve Rekabet Hukuku Merkezi Başkanı Avukat Şevda Şensoy, son dönemde bazı hakem heyetlerinin Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumu (BDDK) yönetmeliğinin Tüketici Kanunu’nun ruhuna uygun olmadığı gerekçesiyle bankaların aldığı masrafları iade etmeye başladığına ve özellikle İstanbul’daki tüketici mahkemelerinin de iade kararlarını onadığına dikkat çekti.
“Finansal Tüketicilerin Bankalar Karşısındaki Hakları: Sorunlar ve Çözüm Önerileri” başlıklı yuvarlak masa toplantısının katılımcılarından olan Şensoy, toplantıda, üzerinde uzlaşı sağlanan vatandaş-banka barışını sağlayacak 20 önlem önerisini şöyle açıkladı:
1. Tüketici şikâyeti üzerine haksız ve karşılıksız olduğu tespit edilen ücret ve komisyonlar benzer durumdaki tüm müşterilere toplu olarak iade edilmeli. Örneğin emekliye işsizlik sigortası yapıldığı tespit ediliyorsa, tüm emekli tüketicilere sigorta primleri faizi ile iade edilmeli ve bunu yapan bankaya ceza kesilmeli.
2. Bankalar BDDK’ya bildirmedikleri hiçbir masrafı tüketiciye yansıtmamalı. ‘Diğer’ adı altında karşılığı olmayan ücret ve komisyon alınmasından vazgeçilmeli; ‘Dosya masrafı’ gibi ne olduğu belli olmayan, haklı, makul ve belgeli olduğu ispatlanamayan hiçbir ücret alınmamalı.
3. Müşterinin onaylamadığı hiçbir komisyon, ücret, masraf vb. alınmamalı. (‘Sistem otomatik onay vermiş’ demek bankayı kurtarmamalı)
4. BES, DCD, borsa gibi belirli yaş veya ilgi alanını ilgilendiren konularda müşteriye detaylı bilgi verilmeli. 70 yaşındaki insana BES yapılmamalı Gurbetçilere bilgileri dışında DCD, BES yapılmamalı.
5. BDDK, karşılığı olmayan ücret ve komisyonları incelemek için tüketici şikayetini beklemeden resen harekete geçmeli.
6. Banka genel müdür ve yönetim kurulu üyeleri, bilanço kalemlerinden ve usulsüz işlemlerden sorumlu tutulmalı. Bunun için ABD’deki Sarbanes-Oxley yasası benzeri bir yasa hazırlanmalı. ‘Benim haberim yok, ekip yapmış’ demek üst yöneticileri sorumluluktan kurtarmamalı.
7. Bankaların prim ve ödüllendirme sistemi çok sıkı denetlenmeli. Üst yöneticileri kâr hırsıyla etik dışı davranışa iten prim ve ödüller sınırlandırmalı.
8. Tüketici kredileri ile ilgili atılan adımlar ticari krediler için de atılmalı: Bankaların ticari kredileri istedikleri anda geri çağırabilmeleri, faiz oranını istedikleri gibi değiştirmeleri engellenmeli.
9. Bankacılık sendikaları tüketicilerin korunmasında aktif sorumluluk üstlenmeli. Usulsüz işlem yapmaları için çalışanlara mobbing uygulayan yöneticileri teşhir etmeli.
10. Ölen kişilerin mevduatları ve diğer finansal varlıkları konusunda mirasçılara zorunlu olarak bilgi verilmeli.
11. BDDK’nın 3 Ekim 2014 tarihli ‘Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’i, konuya ilişkin yargı kararları ve uygulamaları dikkate alınarak revize edilmeli.
12. BDDK’nın üyelerinin çoğunlukla bankacılık sektöründen seçilmesi ve görevleri sonrasında sektöre geri dönmeleri kurumun bağımsızlık ve tarafsızlığını zedeliyor. Başka ülkelerde olduğu gibi denetleme kurumunun yöneticilerinin görevlerinden sonraki beş yıl boyunca özel sektör şirketlerinde görev almaları yasaklanmalı.
13. Bankacılık sektöründen tümüyle bağımsız bir denetleme kurumunun oluşturulması gündeme alınmalı.
14. İlk ve orta öğretim kurumlarında finansal okuryazarlık eğitimi verilmeli. Bu eğitimlere herhangi bir kısıtlama getirilmemeli.
15. Finansal okuryazarlık eğitimlerinin içeriği denetlenmeli.
16. Finansal ürünler konusunda vatandaşları tarafsız ve bağımsız biçimde bilgilendirecek girişimlere ihtiyaç bulunuyor. Bu konuda çalışma yapan startup’lar desteklenmeli.
17. Finansal tüketiciyi hakları konusunda uyaran, ortaya çıkan mağduriyetler konusunda bilgilendiren haberlere medyada mutlaka yer verilmeli.
18. Tüketicilerin tek tek bankalarla mücadele etmesinin güç olduğu gerçeğinden hareketle tüketici örgütleri desteklenmeli. Finansal okuryazarlık eğitiminde tüketici örgütlerine öncelik verilmeli.
19. Tüketici örgütleri bankalarla ilgili konularda toplu dava açmaya teşvik edilmeli.
20. Bankalar ve tüketiciler arasındaki davaların zorunlu arabuluculara verilmesi uygulamasından vazgeçilmeli.