Fetva arıyorlar!

Merkez Bankası’nın mevduat munzam karşılıklarına faizi vermeyi kesmesi ve son olarak karşılık oranını yüzde 16’ya kadar çıkarması tüm bankacılık sisteminde likidite sorununu beraberinde getirdi. Mevduat bankaları bu sorunu aşmak için ellerindeki Hazine tahvillerini kullanarak Merkez Bankası gecelik piyasasından likidite sorununu çözerken katılım bankaları faizi haram sayan kuruluş felsefeleri gereği bu olanağı kullanamıyorlar. Katılım bankalarının topladıkları fonlar 22 milyarı Türk Lirası olmak üzere 33 milyar lirayı aşıyor. Bu tutar için Merkez Bankası’nda 5.3 milyar liralık karşılık faizsiz bir şekilde bekliyor.
ZORUNLU İÇİN FETVA ALINMIŞTI
Katılım bankaları Merkez Bankası’nda tutmak zorunda oldukları zorunlu karşılıklar için bankanın ödediği faiz gelirini haram gerekçesiyle kâr paylarına ve katılımcılara yansıtmamak için yaptıkları bağışlarda, sponsorluk harcamalarında, sosyal sorumluluk projelerinde kullandılar ayrıca Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kesintilerini bu faizden ödemeye başladılar. Ancak katılım bankalarının topladığı fon miktarı artıp faiz geliri de aynı oranda yükselince Türkiye’nin en büyük üç katılım bankasının danışmanlığını yapan ve aynı zamanda Avrupa Uluslararası İslam Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan İlahiyat Profesörü Hayrettin Karaman, Merkez Bankası’ndan alınan faizde bir seçim olmadığı ve zorunluluk nedeniyle faiz alındığı için bunun ‘faiz olarak’ adlandırılamayacağı yönünde fetva verdi. Bunun üzerine katılım bankaları alınan faizleri rahat rahat kullanmaya başladı.
ÖNCE ‘MUNZAM İNSİN’ DEDİLER
Edinilen bilgilere göre Merkez'in munzam karşılıklara faiz vermeyi durdurması ve karşılık oranını da yüzde 16'ya çıkarmasının ardından 5.3 milyar liralık fon tutarını bedelsiz bir şekilde Merkez'de tutmak zorunda kalan katılım bankaları yine topladıkları fon kadar tutara ulaşan kredilerin de etkilenmemesi için Merkez Bankası'ndan katılım bankaları için karşılığın indirilmesini istemeye başladılar. Ancak Merkez Bankası'nın bu isteğe de sıcak bakmadığı belirtiliyor.
GÜNLÜK SIKIŞIKLIĞI ÇÖZMEK İÇİN BANKALAR GİBİ OLMAK İSTEDİLER
A Katılım bankalarının, munzam karşılık artışları ile oluşan günlük likidite sıkışıklığını önlemek için mevduat bankalarının da kullandığı Merkez Bankası repo piyasasını kullanmak için çözüm arayışına girdiği belirtiliyor. Ancak bu piyasada günlük likidite sıkışıklığını çözmek için bankaların portföyünde bulunan tahvil veya benzeri enstrümanlara sahip olunması gerekiyor. Katılım bankalarında 1.6 milyar liralık 'gelire endeksli senet' bulunuyor. Ancak bu enstrümanın hem tutarı çok düşük hem de gecelik piyasada kullanılması için bir 'dini uygunluk görüşü' alınmış değil. İşte bu nedenle katılım bankalarının hazine tahvili alıp bunu likidite sorununu çözmek için kullanma amaçlı yeni fetva arayışına girdiği belirtiliyor.
YURTDIŞINA SUKUK DA GÜNDEMDE
Katılım bankaları likidite sorunlarını aşmak için yurtdışı piyasalarda bir tür İslami tahvil olan sukuk ihracını da gündeme aldılar.
TAHVİLE FETVA VERMİYOR KARAMAN FAİZ DİYOR
Katılım bankalarının işlerinin bu kez zor olduğu görülüyor. Çünkü zorunlu karşılık faizi için uygunluk görüşü alınan Karaman’ın internet sitesinde yer alan yazısına göre tahvil ister devlet ister şirketler tarafından çıkarılsın faiz içerdiği için dinen caiz değil. Karaman sitesinde, “Tahvil, alınıp satılabilen faizli borç senedi mahiyetindedir. Tahvili ister devlet çıkarsın, ister hususi şahıs ve şirketler çıkarsın esası faiz karşılığında borç almaktır. İslâm faiz alıp vermeyi haram kıldığına göre tahvil alıp satmak, bu yoldan kazanç elde etmek de helal değildir” derken dövize endeksli tahvil ve döviz karşılığı borç almayı ve bir taşınmaz malın karşılığı alınan paranın geri verilinceye faiz ödememesi, karşı tarafın da kira ödememesi şeklinde oluşturulan sistemin haram olduğunu belirtiyor.
Haberturk