Ekonominin durumu için 10 soru 10 cevap

Son dönemde en fazla, ekonominin durumu ve gidişatına dair soruların yanıtları merak ediliyor. 
Dövizdeki ani tırmanış, bu ilgiyi daha bir tetikledi.

Bugün, Yenişafak ekonomi yazarı Mehmet Acet köşesinde vatandaşın merak ettiği 10 soruyu yanıtlayarak ekonominin gidişatına yönelik ipuçları verdi. İşte Acet'in kaleme aldığı o 10 soru, 10 yanıt... 

En çok sorulan soruyla başlayalım.

SORU 1: Dolar neden fırlayıp gitti?

CEVAP 1: Çok sebep var ama işin ağırlıklı kısmı, ABD'den gelen haberlerle ilişkili. Amerikan Merkez Bankası'nın epeyce bir süredir devam eden faiz artırma eğilimi nedeniyle sıcak para, bizim gibi gelişmekte olan ülkelerden çıkıp ABD'ye yönelmeye başladı.

İkinci neden Donald Trump'ın Başkan seçilmesi. Trump'ın ekonomide sıra dışı politikalar uygulayacağı beklentisi, doları güçlendiriyor.

SORU 2: Dövizin yükselmesi, ne tür sıkıntılar ortaya çıkarabilir?

CEVAP 2: Cari açığı da eklediğiniz zaman, Türkiye'nin bir yıl içinde 200 milyar dolar sınırında bulunan borç ödemesi var. Bu normal şartlarda döndürülmesi zor olmayan bir rakam olarak değerlendiriliyor. Ancak döviz yükseldikçe otomatikman borcunuz da artıyor.

SORU 3: Bu durum döviz borcu olan özel sektörün durumunu nasıl etkiliyor?

CEVAP 3: Özel sektörün bankalar dahil, bir yıl içinde vadesi gelen 76 milyar dolar civarı borcu bulunuyor. Türkiye'deki firmaların yüzde 64'ünün yabancı para borcu bulunmuyor. Yüzde 23'ü ise, döviz borcu olan ama ihracat yapan firmalar. Dolayısıyla bu firmaların döviz gelirleri de söz konusu. İkisini topladığınız zaman, yüzde 87 ediyor.

Özel sektörde döviz artışından en fazla, geriye kalan yüzde 13'lük kesim etkileniyor. Yani ihracatı olmayan yabancı para cinsinden borçlanan firmalar.

SORU 4: Ekonominin bugünkü durumu nasıl?

CEVAP 4: 2016, bir sürü musibetle karşılaştığımız kötü bir yıl oldu. Bu belalar, ister istemez ekonomiyi de etkiledi. Mesela turizmde Türkiye'nin bu yıl 8,6 milyar dolarlık bir kaybı oldu. Bu, büyüme rakamlarını 1 puan aşağı çekti. Ayrıca tarımda da 0,5 puanlık bir kayıp söz konusu oldu. Bu ne demek? Sadece bu iki başlık nedeniyle yüzde 4,5 büyüyecek idiysek yüzde 3 büyüyeceğiz anlamına geliyor.

SORU 5: Bütün bunlar ekonomik krize doğru gittiğimiz anlamına mı geliyor?

CEVAP 5: Hayır. Sadece 15 Temmuz'u bir düşünün. O kadar ağır bir şokla karşı karşıya kalmamıza rağmen, ekonominin buna nasıl bir direnç gösterdiği ortada.

Türkiye ekonomisinin en güçlü yanı, makro ekonomik dengelerin sağlamlığı. Borçlanma oranı, özellikle kamu borç stoku açısından düşük ve düşme eğilimi devam ediyor. Ülke borcunun milli gelire oranı, ideal bir seviyede korunuyor. Cari açığın birkaç yıl içinde ciddi oranda düşmesi, Türkiye ekonomisine ciddi bir avantaj sağladı.

Buralardan bakınca ekonominin krizlere/şoklara karşı şerbetli olduğu ve direnç düzeyinin yüksek olduğu söyleniyor.

SORU 6: Ekonomiyi olumsuz etkileyen faktörler nelerdir?

CEVAP 6: 2016'da işlerin sıkıntılı gitmesine neden olan faktörler olarak, geçen yıl bu vakitler Rus uçağının düşürülmesiyle başlayan kriz, Irak ve Suriye'deki gelişmelerin ihracata ve bütçe harcamalarına olan olumsuz etkisi, 15 Temmuz darbe girişimi, tarım ve turizmdeki sıkıntılar olarak sıralanıyor.

SORU 7: Başka?

CEVAP 7: Kasım 2015'te Rus uçağının düşürülmesinden itibaren yatırımcıların birçoğunda 'bekle-gör' pozisyonu ortaya çıktı. Yatırımlar ertelenmeye, başladı. 15 Temmuz, bu 'bekle-gör' pozisyonunu tetikledi. 2017'de yatırımcının yeniden yatırımlara yönelmeye başlamasıyla bir rahatlama olması hesap/ümit ediliyor.

SORU 8: Hükümet, ekonomiyi canlandırmak için ne yapmayı planlıyor?

CEVAP 8: Reformlara hız vermeyi, özel sektörü yatırım yapmaya teşvik etmeyi planlıyor. Geçen hafta Cuma günü yapılan Ekonomi Koordinasyon Kurulu toplantısında alınan ortak karar da buydu zaten. Bir an evvel reform gündemine dönmek, hem yapısal dönüşüm programlarını uygulamaya koymak, hem de yatırımcıyı teşvik edecek yasal düzenlemeler yapmak.
Hedeflenen şeyler bunlar.

SORU 9: 2017'den ne bekleniyor?

CEVAP 9: 15 Temmuz'dan daha kötü bir şey olamayacağı düşüncesiyle yeni yıla daha bir umutla bakılıyor. Turizmde bu yılın kayıplarının giderileceği hesap ediliyor. Öngörülebilir ve normale dönmeye başlamış bir ülke algısı yatırımcı için teşvik edici olacak diye değerlendiriliyor.

SORU 10: Siyasi gelişmelerden bağımsız olarak ekonomiyi birinci derecede etkileyecek bir şey? Ne olabilir?

CEVAP 10: Petrol fiyatlarının artmaya başlaması. Dün itibariyle petrol fiyatı 50 doları buldu. Petrol üreten ülkelerin uzlaşıp ortak bir karara varmaları halinde petrol fiyatları hızlı bir yükseliş trendine girebilir. Bu da hem devletin, hem vatandaşın cebine yeni bir yük getirebilir.