Ekonomide krizden kurtulma heyacanı

ABD'li yatırım bankası Lehman Brothers'in 15 Eylül 2008'de iflasını açıklamasıyla tüm dünyayı etkisi altına alan küresel kriz, 2009'da Türkiye ekonomisine de damgasını vurdu. İstihdam, ihracat ve üretim gibi temel ekonomik parametrelerde ciddi düşüşlere neden olan krizin yılın son çeyreğinde etkisini azaltması, 2010'a ilişkin umutların yeşermesine yol açtı. Küresel krizin ekonomiye etkileri, çarpıcı sonuçları da beraberinde getirdi. Örneğin bir yandan Türkiye genelinde işsiz sayısı 4 milyona dayanırken, öte yandan yıllardır "ekonominin belası" denilen cari açık kapandı. Özel sektör, kriz nedeniyle ciddi bir finansman sıkıntısı yaşarken bankacılık sektörü, tüm dünyada finans sektörünün can çekiştiği bu dönemde karını yüzde 32 oranında artırmayı başardı. Tüm olumsuz gelişmelere karşın 2010 yılında, ekonomide genel bir toparlanma olması beklenirken, Türkiye'nin kangren sorunu işsizliğe ise yeni yılda çözüm görünmüyor. İhracat yüzde 27 geriledi Küresel kriz, en yıkıcı etkisini ihracatta gösterdi. 2002 yılından bu yana ciddi bir yükselme trendi gösteren ihracat, 2009'da büyük kan kaybetti. Krizin ihracattaki 11 aylık bilançosuna göre ihracat gelirleri 2009'da yüzde 27 gerileyerek 130 milyar dolardan 94,8 milyar dolara geriledi. Aralık 2009 rakamlarıyla birlikte ihracatta 100 milyar dolar sınırının aşılması bekleniyor. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre ithalat ise 11 ayda 112 milyar 849 milyon dolar olarak gerçekleşti. Merkez Bankası'nın açıkladığı ödemeler dengesi bilançosuna göre bu yılın ocak-ekim döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında yüzde 79,4 oranında azalarak 38 milyar 319 milyon dolardan 7 milyar 903 milyon dolara geriledi. Küresel krizin etkisiyle üst üste dört çeyrek küçülen Türkiye ekonomisi, bu yıl üçüncü çeyreğinde yüzde 3,3, yılın 9 ayında ise yüzde 8,4 küçüldü. Sektörel bazda bakıldığında 2009 yılının 9 ayında en fazla küçülme, yüzde 19,5 ile inşaat sektöründe yaşandı. İşsizlik oranı ise bu yıl eylül ayı itibariyle yüzde 13,4 oldu. Eylül ayında toplam istihdam 22 milyon 20 bin kişi, işsiz sayısı ise 3 milyon 396 bin kişi olarak açıklandı. Satın almalar yüzde 40 azaldı 2009 Türkiyesi'nin birleşme ve satın alma ortamı 2008 yılını mumla arattı. 2008 yılında toplam 172 adet birleşme ve satın alma işlemi gerçekleşmiş, toplam işlem hacmi ise 18.4 milyar dolara ulaşmıştı. 2009 yılında ise satın almalarda işlem sayısı yaklaşık yüzde 40, işlem hacmi ise yaklaşık yüzde 80 azaldı. Eylül 2009 sonu itibariyle en fazla yabancı yatırım girişinin olduğu sektör, 1.5 milyar dolar ile enerji (elektrik, gaz, su) sektörü olurken ikinci alan yüzde 29 ile imalat sanayii oldu. Yıl içinde öne çıkan satın almalar ise şunlar oldu: Mayıs 2009'da OYAK Çimento Grubu, Lafarge Aslan Çimento'nun yüzde 97,3'ünü, Lafarge Ereğli Çimento'nun yüzde 50'sini ve Lafarge Beton'un yüzde 24,24'ünü satın aldı. Ekimde Türkiye'nin en büyük bilgisayar üreticilerinden Casper, Aidata'yı satın alırken aralıkta Beymen Mağazacılık, Beymen Business, Club Beymen, Beymen Studio ve B Beymen markalarını Boyner Büyük Mağazacılık AŞ'ye devretti. Yılın son satın alma haberi de telekom dünyasından geldi. Vodafone Holding, Borusan Telekom'un hisselerinin tamamını satın aldı. Yabancıların, işlem hacmindeki payı ise uzun yıllardan sonra ilk defa, son beş yıldaki yüzde 80-85 seviyelerinden yüzde 55'e geriledi. Uluslararası Yatırımcılar Derneği YASED'in rakamlarına göre 2009'un ilk 9 ayı itibariyle yabancı yatırım girişleri 6 milyar dolar seviyesinde kaldı. Denizli'deki iflaslar çok konuşuldu Türkiye ihracatından yüzde 5 pay alan, istihdamın tekstil sektörü için 2009, satış artışlarının yanında "tatsız" gelişmelere de sahne olan bir yıl oldu. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre ekim ayı siparişlerinde yüzde 16,6'lık artışla son dört yılın zirvesine çıkan sektör, yıllık bazda da yüzde 8,2'lik artış gösterdi. Bununla birlikte sektörün yurt genelindeki en büyük üretim merkezlerinden Denizli'den ardı ardına gelen iflas ve intihar haberleri, bu olumlu gelişmeleri gölgede bırakarak yıla damgasını vurdu. Sektörün 37 yıllık dev işletmelerinden Esat Sivri'nin sahibi olduğu Denizli Basma ve Boya Sanayi (DEBA) iflasını açıkladı. Aradan 15 gün geçmeden bu kez Denizli, duayen bir tekstilcinin "intihar" haberiyle sarsıldı. Sektörde inovasyona verdiği önemle tanınan Funika Holding Yönetim Kurulu Başkanı Osman Nuri Sözkesen, işlerin kötü gitmesini kaldıramayarak ofisinde intihar etti. Sektörün önde gelen işadamları, bu olayların ardından eleştiri oklarını yine hükümete çevirdi. Hükümet, reel sektöre yeterli desteği vermemekle ve yatırımcıyı yalnız bırakmakla eleştirildi. Tüm bunlara rağmen sektör, toplam ihracattan daha az düşüş kaydederek yılı yüzde 22 kayıpla 5.3 milyar dolarla kapattı. Perakendeciler yüzde 6 büyüdü Perakende sektörü için ise 2009 yılı "soluklanma" yılı oldu. Daha önceki yıllarda çift haneli büyüme rakamlarına imza atan perakende sektörü, 2009 yılında yüzde 6'lık bir büyüme rakamı yakaladı. 2009 yılında pazar büyüklüğü 170 milyar dolara ulaşan sektörde yatırımlar, hız kesse de tam anlamıyla durmadı. Bu yıl içinde 23 yeni alışveriş merkezi (AVM) hizmete girerken sağlanan istihdam ise 450 bin kişiye ulaştı. 2009 yılında açılan İstanbul Forum Alışveriş Merkezi ise yaklaşık 750 milyon euroluk yatırımıyla dikkat çekti ve sektördeki metrekare büyüklüğünü önemli ölçüde artırdı. 2010 yılında ise 63 yeni AVM'nin hizmete germesi bekleniyor. Yılın son aylarında Prada ve Hermes gibi markalar, Türkiye'deki ilk mağazalarını Nişantaşı'nda hizmete açtı. Hiç şüphesiz 2009 yılında perakende sektörünün en hareketli kısmı, elektronik perakendeciliğinde yaşandı. Pazara 2009 yılında yeni oyuncu olarak Saturn ve Best Buy gibi markalar girdi. Mevcut markalar ise yaptıkları izdihamlı açılışlarla müşteri çekmenin yolunu seçti. Yüzlerce şirket iflas erteleme istedi Ekonomik kriz nedeniyle şirketlerin iflas erteleme başvurularında bu yıl büyük bir artış yaşandı. Nakit krizi piyasaları kilitledi. İşadamları vadeli çeklere, şirketler iflas ertelemesine sarıldı. İcra İflas Kanunu'nun 179'uncu maddesinden yararlanmak isteyen borca batık şirketlerin sayısı 2009'da büyük oranda artarken, ortalama 6-7 ay süren iflas erteleme davasında yüzlerce şirket sonuç bekliyor. Öte yandan kriz döneminde ihtilafa düşen şirketler, çareyi muhatabı olan şirketin iflasını istemekte aradı. Türkiye'nin en büyük inşaat firmalarından Hazinedaroğlu hakkında açılmış iki iflas davası bulunuyor. Birbirlerinin aleyhine iflas davası açan şirketlerden bazıları ise şöyle: Societe Generale, The Bank of Nova Scotia ve Commerzbank, Goldaş Kuyumculuk'un iflasını istedi. Doluca Şarapçılık, Kare, Kano ve Ana Turizm'in iflasını istedi. Kent Gıda PM Mağazacılık'ın iflasını isterken Arcellor Mittal de Can Metal'in iflasını istedi. Aygaz, Proksima Bilgi İşlem'in, Balkı Otomotiv ise Uzel Makine'nin iflasını isteyen şirketler arasında yer aldı. EKONOMİDE 2010 HEDEFLERİ: * İhracat, 111 milyar dolara çıkacak. * Ekonomi yüzde 3,5 büyüyecek. * İşsizlik oranı yüzde 14,6'ya çıkacak. * Dış ticaret açığı 45.5 milyar dolar olacak. * Yabancı girişi 10 milyar doları bulacak. * Sanayi sektörü yüzde 4,4 büyüyecek. * Perakende sektörü yüzde 10 büyüyecek. TRT-Şeş açıldı DTP kapatıldı Siyasetin gündemine 2009'da demokratik açılım tartışmaları damga vurdu. 2009, 1 Ocak'ta yayın hayatına başlayan TRT-Şeş (TRT-6) ve Başbakan Tayyip Erdoğan'ın kanalın açılışında yaptığı konuşmadaki 'TRT Şeş be xer be' (TRT 6 hayırlı olsun) sözleriyle açıldı. Yılboyu siyasetin gündemine damga vuran demokratik açılım 10 Kasım'da Meclis'e getirildi. Görüşmeler sırasında tansiyon yükselirken, CHP'lilerin pankartlı protestosu uzun süre tartışıldı. Demokratik açılım 13 Kasım'da ise Meclis'teki özel oturumla ele alındı. TBMM 2009'da bir ilke daha ev sahipliği yaptı. DTP Genel Başkanı Ahmet Türk, Meclis'te partisinin grup toplantısında Türkçe başladığı konuşmasının bir bölümünü Kürtçe yaptı. Türk, Kürtçe'ye geçince Meclis TV yayınını kesti. Açılıma destek amacıyla Kandil ve Mahmur'dan dönenler için düzenlenen karşılama törenleri tepki çekerken, Anayasa Mahkemesi'nin DTP'yi kapatması yeni bir dönemin kapısını açtı. Domuz gribi ve selin yılı oldu İstanbul, eylül ayı başında tarihinin en büyük sel baskınlarından birini yaşadı. Günler öncesinden duyurusu yapılan şiddetli yağış 8 Eylül'de Trakya'yı 9 Eylül'de ise İstanbul'u vurdu. Sel felaketinde 30'un üzerinde kişi yaşamını yitirken, binlerce ve işyeri sular altında kaldı, maddi zararın boyutu milyarlarca doları buldu. Türkiye 2009'da domuz gribiyle de boğuştu. Son verilere göre domuz gribinden ölenlerin sayısı 450'yi geçerken, Tayyip Erdoğan'ın "Ben de ailem de aşı olmayacak" diyerek Sağlık Bakanı Recep Akdağ'a çıkışması aşı tartışması başlattı. Cemevinde ilk Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Süleyman Demirel'in 1995'teki ziyaretinden 14 yıl sonra Tunceli'ye gitti. Gül, Tunceli ziyareti çerçevesinde cemevine gitti. Cemevine ilk girenler için yakılan mum bu kez bağdaş kurarak semah törenini izleyen Gül adına "kardeşlik, demokrasi ve barış" için yakıldı. Gül, cemevine giderek semah izleyen ilk cumhurbaşkanı oldu. 2010'DA BÜTÇEDE NELER OLACAK TBMM Genel Kurulu'nda yapılan görüşmeler sonrası aralık sonunda 2010 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi kabul edildi. Bütçede 286.9 milyar liralık harcama yapılacak. 2009'a göre harcamalar yüzde 7,6 artacak. Özellikle mal ve hizmet alımlarında yılın içinde tahmin edilenin üstünde harcanması muhtemel. Personel giderleri yüzde 7,2 artacak. Ancak bütçe görüşmelerinde AKP'liler personel alım sınırını ayrılanların yüzde 50'sine çıkaran önerge verdi. Bu, mali disiplinden taviz verilmesi olarak yorumlandı. 2010 bütçesinde giderler tarafında en riskli alan sosyal güvenlik. Hükümet tedbirlerle harcamayı kısma yolu arıyor. Ancak alınan kararlar eczanelerle sorun yaratıyor. Belediyelere aktarılan kaynaklar, Hazine'nin üstlendiği bazı teşvikler de 2010'da risk alanları. Gelirlerde ise umutlar 10 milyar lirayı bulması beklenen özelleştirmeler. Hedefin tutup tutmayacağı takip edilecek. KİT ve kamu bankalarından elde edilen gelirler azalacak. 2010'da Hazine ve kamu bankalarından elde edilen gelir yüzde 53,6 azalarak 2.1 milyar TL'ye düşecek. Vergiler artacak 2010 bütçe tasarısı TBMM'ye sunulduğundan beri en çok tartışılan konu vergi gelirlerindeki artış. Vergi gelirleri yüzde 18,2 artışla 193.3 milyar lira olacak. 2010'da KDV ve ÖTV kalemlerinde yüksek oranlı artışlar dikkat çekici. Akaryakıt, sigara ve içki gibi ürünlerden alınan ÖTV gelirleri, gelecek yıl yüzde 31,6; her türlü mal üzerinden kesilen KDV ise yüzde 19 artacak. İthal ürünlerden kesilen KDV'nin de yüzde 23,7 artacağı tahmin ediliyor. ÖTV'nin detaylarına bakıldığında ise asıl artışın akaryakıt ve sigara üzerinden alınan vergilerden kaynaklandığı anlaşılıyor. Akaryakıt üzerinden alınan ÖTV yüzde 26,15, sigaradan alınan ÖTV ise yüzde 41,54 artacak. 2010 yılında hükümet 50.1 milyar liralık bir açık hedefliyor. 2010 yılındaki açığın ise tutma ihtimali zayıf bulunuyor. En iyi ihtimalle açığın 60, kötü ihtimalle de 70 milyar liraya kadar çıkacağı yönünde tahminler var. Referans