Ekonomi haberlerini anlayarak okumak rehberi

FINANSGUNDEM.COM

Ekonomi hayatın temeli. Ülkemizde ekonomi ve finans okur yazarlığı yüksek de olsa global dünyadan yeni terimler hayatımıza giriyor. Eskiden sadece enflasyon varken, şimdi CDS, swap, PPK, aktif rasyosu gibi bir çok terim duyuyoruz. Bu terimler ne anlama geliyor?

Dolar alır ya da satarken, altın yatırımı yaparken nelere dikkat etmeliyiz? Bir çeyrek altın kaç gram? Bir gram altın nasıl hesaplanır? CDS nedir? PPK faiz kararı ne demek? İşte o terimlerin basit anlamları ve hesaplamaları...

Politika faizi nedir?

Merkez Bankası bankalara Türk Lirası ile ve belli bir faizle borç verir. Bankalar da aldıkları bu kaynağı yurt dışından buldukları kaynaklarla birleştirerek ve topladıkları mevduatları da ekleyerek piyasaya kredi verirler. Merkez Bankası'nın her ay açıkladığı bir haftalık repo faizi (politika faizi) bankalara o hafta hangi orandan borç verileceğini belirler. Bu faiz artırılırsa Merkez Bankası'ndan Türk Lirası satın almanın maliyeti artacağından bankalar bol miktarda TL alamaz. Faiz oranı düşük olduğu zaman ise bankalar daha rahat TL alabilir ve böylece daha çok kredi verebililir. Merkez bankaları normal koşullarda enflasyon oranına bakarak politika faizini belirler. 

Para Politikası Kurulu (PPK) nedir?

Politika faizi Merkez Bankası'nın her ay bir kez toplanan (Merkez Bankası bu tarihlerde değişiklik yapabilir) Para Politikası Kurulu (PPK) tarafından belirleniyor. Para Politikası Kurulu Merkez Bankası Başkanı, Başkan Yardımcıları, Banka Meclisi üyeleri arasından seçilecek bir üye ve Başkanın önerisi üzerine müşterek kararla atanacak diğer bir üyeden oluşur. 

Aktif Rasyosu nedir?

Bankaların daha fazla ve çok kredi vermesi ekonomide yatırımları artırır. 18 Nisan 2020 tarihinde ‘Aktif Rasyosu’ isimli bir oran uygulanmaya başladı. Bu oranın hesaplama yöntemine göre yüzde 100 rakamına ulaşması gereken bankaların devlet tahvili alması ve kredi büyümesi gerçekleştirmesi gerekiyordu. Yani devlet bankalara devletin çıkardığı borç senetlerini satın alıp Hazine’ye kaynak yaratmasını veyahut vatandaşa kredi vermesini zorunlu kılmış oldu. Aktif Rasyosu oranı daha sonra bankaların talebi uygun bulunurak düşürüldü.

Swap nedir?

İngilizce’de ‘takas’ anlamına gelen swap sözcüğü, iki tarafın belirli bir vade ile farklı para birimlerini belirlenmiş bir faiz ile değiş tokuş yapmaları anlamına geliyor. Vade sonunda işlem tersine çevriliyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) rezervlerini güçlendirmek için yurt içi ve yurt dışı bankalarla döviz-TL takası (swap) yapıyor. Bu rakam 2020’nin haziran ayı sonunda 58,9 milyar dolara kadar yükseldi. Böylece 90 milyar dolarlık TCMB brüt rezervi içinde ödünç alınan kısım oransal olarak yüzde 65’e yükseldi.

‘Altının ons'u ne demek?

Küresel piyasalarda altın fiyatları 28.3 gramlık (ons) değer üzerinden hesaplanıyor. Yani altının 28,3 gramına biçilen değer üzerinden Türkiye’deki altın piyasası da belirleniyor. Tabi altının uluslararası piyasada geçerliliği olması için dolar cinsinden hesaplanıyor. Yani altında talebe bağlı olarak ons fiyatında yaşanan artış Türkiye’de döviz kurlarının da yükseldiği bir döneme denk gelirse altının fiyatında önemli artışlar yaşanabiliyor.

Örtülü faiz artışı nedir?

Merkez Bankası farklı kanallardan piyasaya Türk Lirası veriyor. Bu kanallardan biri, politika faizini de belirleyen bir haftalık repo ihaleleri. Son kur şoku öncesinde TCMB farklı araçlarla piyasayı ortalama yüzde 7,5 seviyelerinden fonluyordu. Bu oran, yüzde 8,25’lik politika faizinin de altındaydı. Kur şoku sonrasında TCMB, politika faizini artırmasa da ağırlıklı ortalama fonlama maliyetini, faiz koridorunun üst bandı olan yüzde 9,75’e yaklaştırmaya başladı. Böylece TCMB, TL’nin maliyetini artırıp ve piyasadaki TL likiditeyi kısıp TL’nin dolar ve diğer yabancı para birimleri karşısındaki değer kaybını frenlemeyi amaçlıyor. Merkez Bankası’nın faiz artırmadan yaptığı bu hamleler ‘örtülü faiz artışı’ olarak tanımlanıyor.

CDS nedir? 

CDS yani Credit Default Swap (Kredi Temerrüt Takası), ülke risklerini açıklayan bir göstergedir. En basit tanımlama ile bir devletin ya da ülkedeki şirketlerin piyasaya sunduğu borçlanma araçlarının (hazine bonosu, devlet tahvili, finansman bonosu vs.) vadeleri geldiğinde bunların ödenmemesine riskine karşılık yatırımcılardan alınan bir bedeldir. Bunu bir tür sigorta bedeli gibi algılanabilir. Ödenmeme riskine karşılık ödenen bu sigorta bedeline ise CDS Primi adı verilmektedir.

Gram altın nasıl hesaplanır?

Dünya standartlarında 1 ons 31,1034768 gramdır. 1 ons fiyatı / 31,1034768 formülü bize 1 gramın fiyatını vermektedir. Global piyasada 1 ons, 31,10 gram altın olarak kabul edilmektedir. Ons gram altın hesabı yapmak için 1 Ons altına şuan itibarıyla 2.000 dolar dersek. Buna göre bir hesap yaptığımızda 2000$ = 31,10 gram altın fiyatına denilebilir. 2000 rakamını 31,10'a böldüğümüzde karşımıza çıkan 2000$/31,10 = 64,31 rakamı bize gram altının dolar cinsinden fiyatını vermektedir. Gram altın fiyatının TL cinsinden fiyatı için bu karşımıza çıkan 64,31 rakamını bugünkü ortalama dolar kuru ile çarpıyoruz. 64,31 * 7,25 = 466 lira şeklinde gram altın fiyatına ulaşılabilir. Böylelikle yurt içinde gram altın fiyatı hem global altın hem de dolar fiyatlarından etkilendiğini de görebiliyoruz.

Kuyumcularda satılan altınlar kaç gram?

Devalüasyon nedir?

Türk Dil Kurumu'ndaki (TDK) karşılığı: Değer düşümü. Bir ülkenin parasının yabancı ülke paraları karşısında değerinin düşmesine ekonomide devalüasyon ismi veriliyor.