Depremzede işçinin işsizlik riski

Depremde yakınlarını kaybeden veya evi hasar gören işçiler, şimdi de işsizlik riski ile karşı karşıya kaldılar. İşverenin çağrısına rağmen işe başlamayan bazı işçilerin, işten çıkartılmaya başladığına dair haberler geliyor. Depremzede işçilerin mağduriyet yaşamamak için rapor alması gerekiyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, deprem bölgelerinde işe devam edemeyen işçilerin yasal haklarını kaleme aldığı yazısı şu şekilde:

Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremden etkilenen 10 ilde zorunlu sigortaya tabi olarak çalışan 1 milyon 797 bin 329 işçi bulunuyor. Deprem illerindeki işçiler, Türkiye genelindeki zorunlu işçilerin yüzde 10.40’ını oluşturuyor. Depremden etkilenen illerde yaşayanların bir kısmı başka illere giderken, memleketlerinde kalanların çok büyük kısmı da evinde oturamıyor.

Depremden etkilenen işletmeler için “kısa çalışma” ve ücretsiz izin kararı alınması bekleniyor. Karar henüz açıklanmadı ama faaliyetine devam eden işletmeler de işçilerine işbaşı çağrısı yapıyor. Bazı işletmeler, çağrıya rağmen işbaşı yapmayan işçilerine, tazminatsız işten çıkartılacakları yönünde bildirim göndermeye başladılar.

4857 Sayılı İş Kanunu’na göre, işçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki iş günü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç iş günü işine devam etmemesi halinde işveren açısından haklı fesih sebebi ortaya çıkıyor. Haklı fesih yapan işveren ihbar ve kıdem tazminatı ödemiyor.

RAPOR ALINMALI

İş Kanunu’nun 25. Maddesinin (I) bendinde işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için derhal fesih hakkının, bu hallerin işçinin tabi olduğu ihbar süresini 6 hafta aşmasından sonra başlayacağı öngörülüyor. Başka bir ifadeyle işçinin, işyerindeki çalışma süresine göre tabi olduğu ihbar süresi + 6 haftalık sürenin aşılması halinde tazminatsız işten atılması söz konusu.

Çalışamayacak durumda olan depremzede işçilerin öncelikle rapor alması gerekir. Bir işçinin, işverene fesih hakkı doğmayacak şekilde kesintisiz kullanabileceği rapor süresi, o işyerindeki çalışma süresine göre değişir. Kullanılan rapor süresinin işverene iş akdini fesih hakkı vermemesi için, aşağıdaki sürelerin aşılmaması gerekir.

Kesintisiz rapor alınabilecek süre, işçinin işteki çalışma süresine göre şöyledir:

İşteki çalışma süresi;

6 aydan az süren işçi için 8 hafta (56 gün)

6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçi için 10 hafta (70 gün)

1.5 yıldan 3 yıla kadar süren işçi için 12 hafta (84 gün)

3 yıldan fazla süren işçi için 14 hafta (98 gün)

Rapor süresinin aşılması halinde işveren açısından işçiyi tazminatsız işten atma hakkı doğar.

İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI 

Pandemi döneminde çıkartılan kanunla işten çıkarma yasağı uygulandı. Yasak süresi boyunca pandemiden etkilenen işyerlerinde kısa çalışma uygulamasına gidildi. Kısa çalışma ödeneği alma hakkı bulunmayan işçiler ücretsiz izne çıkartıldı ancak nakdi ücret desteği sağlandı.

Deprem dolayısıyla ücretsiz izin kararı alınması halinde pandemi dönemindekine benzer şekilde işten çıkarma yasağı ile birlikte uygulamaya konulması gerekiyor.

2021 yılında ücretsiz izne çıkartılan işçilere günlük 50 TL’den aylık 1500 TL nakdi ücret desteği sağlandı. Bu tutar, o tarihteki 2826 TL’lik net asgari ücretin yüzde 53’üne karşılık geldi. Yürürlükteki net asgari ücretin yüzde 53’ü 4509 TL’ye karşılık geliyor.

İŞSİZLİK ÖDENEĞİ 

Deprem bölgesindeki bazı işletmeler işçilerine gönderdikleri bildirimde fesih gerekçesi olarak İş Kanunu’nun 25. Maddesinin (III) numaralı bendini gösteriyor. Söz konusu bent, “İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması” halinde işverene iş akdini feshetme hakkı veriyor.

İşsizlik ödeneği, işçinin son dört aylık ortalama brüt kazancının yüzde 40’ı olarak ödeniyor. Ancak, her durumda asgari ücretin yüzde 80’ini aşamıyor. Brüt asgari ücretin yüzde 80’i, 8006 TL olan net asgari ücrete karşılık geliyor.

İşçinin işsizlik ödeneği alabilmesi için kendi istek ve kusuru dışındaki sebeplerle iş akdinin sona ermesi gerekiyor. İşverenin ihbar ve kıdem tazminatı ödememek için haklı feshe ilişkin işten çıkış kodu bildirmesi halinde işçi işsizlik ödeneği alamaz. İşçi mahkeme kararıyla haklılığını ispatladığında daha sonra işsizlik ödeneğini alabilir ama paraya en fazla ihtiyaç duyduğu dönemde ödenekten mahrum kalır. İşletmelerin bu konuda duyarlı olması gerekir.

Riskli yapılar için 2 yol var: Toplantı yapmak zorunlu!

Deprem bölgelerini yeniden inşanın maliyeti 45 milyar dolar

Deprem bölgesindeki yeni konutlar 4 katı geçmeyecek

Prof. Dr. Ahmet Ercan'dan İstanbul depremi uyarısı