Demirbank davasında tazminat kararı

Merkezi Fransa'nın Strazburg kentinde bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Cıngıllı Holding ve Sema Cıngıllıoğlu'nun 2006 yılında ayrı ayrı yaptıkları, “Adil Tazmin”  başvurusu ile ilgili 22 Haziran 2020'de aldıkları bir kararla, Türkiye'yi tazminat ödemeye mahkum etti.

Ancak mahkeme tazminat tutarını belirlemeyi “sınırlı bir süre” için ilgili taraflara bıraktı.

Adalet Bakanlığı “İnsan Hakları Tazminat Komisyonu” nezdinde incelemesi süren dosyada son aşamaya gelindi.

AİHM'e giden süreci hatırlamakta yarar var:

Türkiye'de ekonomik krizin yaşandığı 2000 yılının 6 Aralık sabahında, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Türkiye'nin 6'ncı büyük bankası Demirbank'a el koydu.

Banka, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na (TMSF) alındı.

TMSF bankayı 2001 yılında 350 milyon dolara İngiltere merkezli HSBC'ye devretti.

Aynı dönemde bankalarını hortumlayan patronlardan ayrışan ve gecelik yüzde 2000'le çıkan faizlerle bilanço dengesi bozulan Demirbank, “ekonomik mağduriyet” efsanelerinin simge isimlerinden biri haline geldi.

Geçen pazar günü (11 Ocak 2022) bu köşedeki “Cıngıllıoğlu tazminat istiyor” başlıklı yazımda, Türkiye'nin AİHM'e başvuran taraflara, toplam 90 milyon dolar tazminat ödemeyi teklif ettiği iddialarına yer verdim.

Yazım üzerine Sema Cıngıllıoğlu yurtdışında olduğunu belirterek beni aradı ve “Bu olayı takip etmiyorum. 90 milyon dolarım da hiç olmadı. Zaten holdingteki hissem binde 2” dedi.

Sema Hanım bir de parantez açtı:

“Yakın zamanda annemi kaybettim. Son 3 yıldır diyaliz makinasına bağlı annemin yanından ayrılamıyordum.”

Cıngıllı Holding yönetim kurulu yapısına vurgu yapmam gerekir.

1993 yılında kurulan Cıngıllı Holding'in Ticaret Sicil Gazetesi'nde son yayımlanan 19 Nisan 2019 tarihli genel kurulunda, Sema Cıngıllıoğlu yönetim kurulu başkanı olarak yetkilendiriyor.

Holding'in diğer iki ortağı Ali Cıngıllıoğlu yönetim kurulu başkan yardımcısı ve Halit Cıngıllıoğlu yönetim kurulu üyesi olarak görevlendiriliyor.

Aynı zamanda kardeş olan yönetim kurulu başkanı ve üyeleri; Nisan 2022 tarihine kadar sürecek görevlerinde “müşterek yetki” paylaşıyor.

Cıngıllı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Sema Hanım, BDDK ya da Komisyon ile ilgili görüşmeleri takip etmiyor olabilir; bu kendisinin vereceği bir karar…

Ne var ki mevcut “kurumsal kimliği” baki olduğu gibi, Türkiye'den tazminat talepleri de mahkeme kayıtlarından silinmedi.

Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı tarafından yapılan ve içinde 22 Haziran 2020 tarihli AİHM kararının yer aldığı dava dosyasının gayri resmi çevirisinde şu notları görüyoruz:

– Cıngıllı Holding Demirbank'ın fona devredilmeden önceki değerinin 6 Aralık 1999 – 5 Aralık 2000 tarihleri arasında yaklaşık 2.9 milyar Euro'ya ulaştığını belirtiyor.

– İlk bilirkişi (Sorgem) raporuna göre, bu değer 255 ile 354 milyon Euro arasındaydı ve bilirkişi incelemesinin yapıldığı 1 Mart 2016 tarihine kadar işleyen faizlerin de bu miktara eklenmesi gerekiyordu. Zarar, basit faiz uygulanırsa 204 ile 284 milyon Euro arasında, bileşik faiz uygulanırsa 775 ile 1.079 milyon Euro arasındaydı.

– Broekema Hoidrinet Peter & Co'nun görüşüne göre (bir diğer bilirkişi) Demirbank'ın 5 Aralık 2000'de değeri 226 ile 762 milyon Euro arasında veya 164 ile 553 milyon arasındaydı. Enflasyon nedeniyle ortaya çıkan kayıpla ilgili olarak, basit Faiz oranına göre ise 663 milyon Euro; bileşik faiz ile birlikte 943 milyon Euro'ya ulaşıyordu.

– Başvuran şirket (Cıngıllı Holding) bu verilere dayanarak son olarak 1 milyar 250 milyon Euro talep etti. İkinci başvuran (Sema Cıngıllıoğlu), Demirbank hisselerinin binde 2'sine sahip olduğunu hatırlatarak, maddi zararını 3 milyon 910 bin Euro değerledi.

– Hükümet (Türkiye); başvuranların 14 Nisan 2016 tarihli görüşlerinde daha önce ek savunma dilekçelerinde belirttikleri talepleri değiştirmeye çalışarak, daha büyük meblağlar talep edemeyecekleri gerekçesiyle; özellikle ultra petita (taleple bağlılık) kuralını ihlal ettiklerini ileri sürdü.

– Mahkeme (AİHM) mevcut başvuruyu yeniden kayda almaya halen yetkilidir.

Bu dava neden 15 yıldır bitmedi?

Son 15 yıldır süren AİHM'deki dosya başlığı itibarıyla “Cıngıllı Holding A.Ş. ve Cıngıllıoğlu/ Türkiye Davaları”nın seyrini değiştiren açıklama 18 Mart 2019 tarihinde Türkiye'den yapılıyor.

Türkiye, AİHM'e sözleşmenin 41. maddesinin saklı tutulduğu konularla (manevi ve maddi tazminat belirleme) ilgili olarak, 6384 sayılı kanunla kurulan Adalet Bakanlığı'na bağlı “İnsan Hakları Tazminat Komisyonu”nun yetkilerinin genişletildiği bilgisini iletiyor.

Söz konusu 809 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı; İnsan Hakları Tazminat Komisyonu'na, AİHM'in maddi ve manevi tazminat tutarlarını belirleyemediği durumlarda, gerekli incelemeleri yaparak tazminat tutarını karara bağlama yetkisi veriyor. (Sözcü/Serpil Yılmaz)