Çip kıtlığındaki asıl neden balon piyasası

FINANSGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Birbirine zıt iki ham maddenin kıtlığı son haftalarda küresel ticaretin gündemini oluşturuyor. Teknolojik açıdan üretiminde hiçbir zorluk bulunmayan kereste ve belki de üretimi teknolojik açıdan en kompleks ham madde olan mikroçip üretiminde dünya çapında kıtlık yaşanıyor. Barron’s’un haberine göre iki ham maddedeki kıtlık da benzeri sebeplere dayanıyor.

Her iki ham maddede yaşanan kıtlık da geçmişten kalan miraslarla alakalı. Bu miras da üreticilerin talepteki ani artışlara yanı verememesine neden olan ve yıllarca süren yatırım eksikliklerine yol açıyor.

Kereste üretiminden başlamak gerekirse söz konusu ham maddenin gayrimenkul üretimi için olmazsa olmaz bir materyal olarak dikkat çekmek gerekiyor. ABD’de kereste fabrikaları ve diğer ahşap ürün üreticileri mortgage krizinin ardından üretim kapasitelerini yaklaşık dörtte bir oranında azalttılar. Yatırımlar o tarihten bu yana toparlansa da Mart ayındaki üretim kapasiteleri 2006 yılındaki pik seviyesinin hala %11 altında.

Kereste üretimi çok yakın bir zamana kadar kötü bir iş fikri gibi görünüyordu. Birçok kereste ve benzeri ahşap ürünlerin çoğunlukla inşaat ve mobilya üretiminde kullanılıyor. İki endüstri de mortgage krizinin ardından kalıcı bir şekilde küçüldü. 2017’den 2019’a kadarki konut başlangıçları 2003 ile 2005 arasındaki rakamların yaklaşık yarısı kadar. Kapasitedeki düşüşlere rağmen ABD Merkez Bankası hesaplamaları kereste fabrikaları ve diğer ahşap üreticilerinin pandemi başlamadan hemen önce %78 kapasiteyle çalıştığını tahmin ediyor. Emlak balonu sırasındaysa sektör %79 kapasiteyle çalışıyordu.

ABD’deki ev sahipleri ve ev inşa edenler için sorun inşaat sektörünün emlak balonunun patlamasıyla çok kısa bir sürede 10 yıllık kayıp vermesi. Temmuz ayından bu yana Amerikalılar her ay yaklaşık 75 bin yeni konut başlangıcı satın aldılar. Alımlar pandemi öncesi ortalamaların yaklaşık %5 üzerinde ve satın alımlardaki ivme artıyor gibi görünüyor. En iyi durumda bile inşaat firmaları söz konusu talebi karşılamakta zorlanacaklardır. Zira inşaat sektörü zaman gerektiren bir sektör. Bu nedenle satışa sunulan tamamlanmış yeni konut rakamları şimdiye kadarki en düşük seviyelerine geriledi. İnşaat şirketleri inşaatına henüz başlamadıkları evleri satarak genel envanterlerindeki çöküşü engelleyebildi.

Bu durum kereste fiyatlarının vadeli endekslerde daha da fazla yükselmesine neden oldu. Kereste fiyatları ABD’de pandemi öncesinin üç katı seviyesinde fiyatlanıyor. Talepteki güce rağmen artan maliyetler ev üreticilerinin yeni konutlara başlamasını engelliyor.

Çip krizinin sebebi internet balonu

Çip krizinde çok daha farklı bir tablo görülmesi beklense de aslına bakılırsa benzeri bir durum söz konusu. 1990’lar ve 2000’ler ABD’nin yarı iletken sektöründe lider olduğu bir dönemdi. Amerikan yapımı çiplerin ve benzeri ürünlerin satışı 2000 yılındaki teknoloji balonunda 94 milyar dolardan ertesi yıl 66 milyar dolara kadar düştü. 

Finansgundem.com'un derlediği verilere göre, 2019’da ise satış rakamları 65 milyar dolardan daha az bir miktardaydı. Benzeri bir şekilde baskılı devre montajlarından elde edilen gelir 2000 yılındaki 37 milyar dolar zirvesinden 2002 yılında 24 milyar dolara kadar düştü. 2019 yılında ise bu gelir 24 milyar dolardı.

Yatırımcılar gelirlerdeki düşüşe cevap olarak işletmelerin mülklerini, tesis ve ekipman yatırımlarını sıkı bir şekilde azalttılar. 2000 yılında 33 milyar doların biraz üzerine çıktıktan sonra, bilgisayar ve elektronik imalat sektörü tarafından fiziksel üretim kapasitesine yapılan toplam sermaye harcaması 2019 yılında sadece 25 milyar dolardı.

Dünyanın geri kalanındaki üreticiler, ABD'den ve diğer ülkelerden gelen talep nedeniyle son yirmi yılda yatırımlarını arttırmaya devam ettikçe farkı yarattılar. Ancak Amerikan kereste sanayisinde olduğu gibi, söz konusu yabancı üreticiler pandemi sırasında çip talebindeki artışı karşılama konusunda hazırlıksızdı.

Evlerine kapanan tüketiciler elektronik ödemelerin ve artan işsizlik ödemelerinin etkisiyle harcamalarını çip üreticilerine bağlı telefon, televizyon, bilgisayar, tablet, egzersiz aleti ve otomobil gibi harcamalara yönlendirdi. Aynı zamanda işyerleri de bilgisayar telefon ve medikal aletler gibi cihazlara yaptıkları harcamalarla evden çalışan personellerini desteklemek durumunda kaldı.

Hem kereste kıtlığının hem de çip kıtlığının daha düşük talep ve daha yüksek arzın buluşması ile çözümü gerçekleşecektir. Ancak asıl sorun bunun ne kadar zaman alacağı. İşletmeler mevcut talep artışında kısa ömürlü olup olmadığını değerlendirmek isteyecektir ve yapacakları yatırımların verim sağlaması zaman alacaktır.

TIME dergisi dünyadaki en etkili 100 şirketi açıkladı

Avrupa’nın bankacılığı dönüştüren 3 fintek şirketi

Powell’ın açıklamaları borsaların yönünü belirleyecek