Çin’in piyasa düzenlemelerinin şifreleri

Çin’in teknoloji piyasasına dönük agresif müdahaleleri, son dönemlerde dijital teknoloji pazarını izleyenlerin önemli gündemlerinden biri haline geldi.

Geçtiğimiz yıl Kasım ayında, dünya e-ticaret devi Alibaba’nın iştiraki olan ve AliPay olarak da bilinen Ant Group şirketinin halka arzından sonra başlayan düzenlemeler, geçtiğimiz ay büyük bir dalgaya dönüşerek Çin’in teknoloji tekellerini tek tek hedef aldı. Çin’in en büyük araç çağırma uygulaması Didi, sosyal medya devi Tencent, arama motoru ve bulut hizmeti veren şirket Baidu ve ülkenin büyük eğitim teknolojisi şirketleri düzenleme dalgasından nasibini aldı.

DÜZENLEMELER VE CEZALAR GELDİ
Çin’in nüfusu göz önüne alındığında ve ülkede çoğu batılı dijital teknoloji ürününün yasaklı olduğu düşünüldüğünde dünyanın en büyük teknoloji şirketleri arasına giren ve bir çoğu küresel bir oyuncu olan bu devler, veri güvenliği, ABD’de halka arz ve tekelleşme gerekçeleriyle devlet soruşturmalarına tabi tutuldu.

Bu soruşturmalar açıldığında devletle hemen işbirliği yapan şirketlere yönelik yaptırımlar nedeniyle pek çok uygulama kendi içerisinde düzenleme yapmak zorunda kaldı. Bazı uygulamalarsa kısıtlamalara ve yüksek para cezalarına tabi tutuldu.

Didi uygulama mağazalarından kaldırılırken dünyanın en büyük sosyal medya platformlarından WeChat, düzenlemeler nedeniyle bir süre yeni üye kaydını askıya aldı. Tencent müzik uygulamasının sanatçılarla yaptığı özel sözleşmeler, dijital müzik piyasasındaki tekelleşme ile mücadele önlemleri nedeniyle iptal edilirken ülkede yapılan eğitim reformuyla özel ders vermenin yasaklanması nedeniyle büyük eğitim teknolojisi şirketleri iflasın eşiğine geldi.

ÇİN BAŞTA TEŞVİK ETTİ
Dünya ekonomisinde finansal teknolojilerin ve dijital sektörün payının artması nedeniyle dijital teknoloji devleri son 20 yılda hızla dünyanın en zenginleri listelerine yerleşirken, Çin’in Google, Facebook, Twitter, Amazon gibi şirketleri kısıtlaması ve onların yerli alternatiflerini oluşturması nedeniyle pek çok Çinli dijital teknoloji devinin patronu da dünyadaki dolar milyarderi listelerine girmeyi başarmıştı.

Bu süreçte Çin’in teknoloji firmalarının önünü açması ile birlikte ülkedeki dolar milyarderi sayısı 5 yılda iki katına çıktı. Çin'de halihazırda 1000'den fazla dolar milyarderi bulunuyor.

Onlarca yıldır, bankacılık, petrol gibi stratejik sektörler üzerinde sıkı bir kontrole sahip olan Çinli yöneticiler, teknoloji girişimcilerine ve yatırımcılara yeni teknolojilerin benimsenmesini sağlama ve büyüme için geniş özgürlükler sundu.

Ama Çin’in son aylardaki hamleleri artık işlerin eskisi gibi olmayacağını kanıtladı. Bu da borsada Çin teknoloji hisselerinin tepetaklak olmasına neden oldu. Sektöre yönelik son düzenleme dalgası ve Pekin'in teknoloji devlerine yönelik yaptırımları nedeniyle Çinli milyarderlerde ciddi bir servet değişimi gözlemlendi.

Teknoloji ve biyoteknoloji alanında faaliyet gösteren 24 şirketin net değeri, Financial Times'ın hesaplamalarına göre Haziran sonundan bu yana yüzde 16 düştü.

Pekin'in Çin'in teknoloji endüstrisine dönük düzenleme hamleleri nedeniyle Temmuz ayından bu yana sektörün en zengin 24 iş insanının servetlerinin net değeri 87 milyar dolar azaldı.

ALİBABA İLE BAŞLADI
Bu sürecin kısa hikayesi ise şöyle:

Ant Group’un halka arzının geçtiğimiz yıl sonunda iptal edilmesinin ardından dünyanın en zengin insanlarından Alibaba’nın kurucusu Jack Ma, bir süre ortadan kayboldu.

O sırada piyasa düzenleyici kurumlar, tekel olduğu iddiasıyla Alibaba’ya 2,8 milyar dolarlık rekor bir para cezası verdi ve çeşitli uygulamalarını değiştirmesini istedi.

Hakkında çeşitli spekülasyonlar yaratılan Jack Ma sonrasında ortaya çıksa da Alibaba’ya dönük antitröst soruşturmaları nedeniyle Jack Ma'nın servetinde Kasım ayından bu yana 13.6 milyar dolar düşüş görüldü. Jack Ma'nın servetinde son iki aydaki düşüş ise 2.3 milyar dolar oldu.

2021 yazına gelindiğinde ise ilk büyük hedef Didi oldu. Didi, benzeri görülmemiş cezalarla karşı karşıya kaldığı için ana uygulamasını ve bir çok yan uygulamasını akıllı telefon mağazalarından kaldırmak zorunda kaldı.

MÜZİK VE SOSYAL MEDYA TEKELİ TENCENT’E DÜZENLEME
Sonrasında çevrimiçi müzik piyasasının yüzde 80'inden fazlasına sahip olan Tencent Music Entertainment'ın piyasada tekel olduğu belirtilerek çeşitli yaptırım kararları alındı. Çin hükümeti, Tencent'in dünya çapındaki plak şirketleriyle yaptığı özel müzik lisans anlaşmalarını sona erdirmesine karar verdi. Ayrıca şirketin 500 bin Yuan para cezası ödemesi kararlaştırıldı. Çin Devlet Piyasa Düzenleme İdaresi (SAMR), şirketin Çin çevrimiçi müzik piyasasındaki faaliyetlerinin ülkenin tekel karşıtı kurallarını çiğnediğini söyledi.

Ayrıca şirket bir süreliğine verilerle ilgili düzenleme yapma amacıyla sosyal medya uygulaması WeChat’e yeni üye kaydı yapmadı.

Ayrıca Tencent’e bağlı Meituan’ın da işçi haklarına dönük düzenlemelere zorlanması yüzünden piyasa değerinde 63 milyar dolarlık bir kayıp yaşandığı bildirildi.

ÖZEL EĞİTİM SEKTÖRÜNE BÜYÜK DARBE
Bunlarla birlikte Çin, en büyük darbeyi 120 milyar dolar büyüklüğündeki özel eğitim sektörüne vurdu. Çinli düzenleyiciler, aşırı ders yükünün gençlere eziyet ettiğini, ebeveynlere pahalı ücretler yüklediğini ve toplumdaki eşitsizlikleri artırdığını, bunların da sektöre karşı tepkiye neden olduğunu belirterek özel dersi yasakladı. Bunun üzerine eğitim teknolojisi şirketleri New Oriental Education & Technology Group ile Koolearn Technology Holding gibi şirketler batmanın eşiğine geldi.

Çin’de bu güne kadar düzenlemelerden nasibini alan şirketler, Alibaba, Tencent, ByteDance, Baidu, Didi, Meituan, JD.com ve Pinduoduo oldu.

YENİ KALKINMA PLANI
Çin’in önceki devlet başkanlarından Deng Şiaoping, 1980’lerin ortalarında bazılarının önce zengin olmasının sorun olmayacağını söylediğinde Çin’de ekonomik büyüme uğruna gelir eşitsizliklerinin artması göze alınmıştı.

Ancak, büyümenin yavaşlaması ve ABD ile ilişkilerin giderek gerilmesi nedeniyle Çin Devlet Başkanı Şi Cingping, ortak refah ve ulusal güvenlik hedeflerini ön plana koydu.

Şi’nin bu yılın başında açıkladığına göre Çin “yeni bir kalkınma aşaması”na başladı. Bu kalkınma planının üç ana hedefi bulunuyor. Ulusal güvenlik, gelir adaletsizliğinin giderilmesi ve orta sınıfın içerisinde bulunduğu hoşnutsuzluğu gidermek.

Özellikle ülkede yoksulluğun bitirilmesi hedefi ve orta gelir grubunun refahını artırma planları, ultra zenginlere dönük önlemlerin sebeplerinden biri olarak görülüyor.

Ayrıca Çin’in üzerinde durduğu en önemli noktalardan biri, ulusal güvenlik. Çin’in teknoloji şirketlerinden duyduğu endişenin çoğu, ülkenin ekonomik ve jeopolitik hedeflerini yönlendirmenin anahtarı olarak kabul edilen kullanıcı verileri. Çin’in düzenlemeleri de bu nedenle teknoloji şirketlerinin yüz milyonlarca kullanıcıdan topladıkları devasa veri yığını üzerinde yoğunlaşıyor. Çin, verilerin ulusal merkezlerde saklanmasını ve yurtdışına taşınmamasını istiyor. Özellikle Çin’in ABD borsalarında halka arz olmak isteyen şirketlere dönük sert tutumunun altında da bu gerekçe yatıyor.

ÇİN NE DİYOR?
Çin Komünist Partisi’nin yayın organlarından Global Times, bu konuyu şu sözlerle açıklıyor:

“Çinli düzenleyiciler, ‘büyük teknoloji’ şirketlerinin piyasada hakimiyet kurmasına ve ekmek parası ile geçinen insanlar üzerinden fahiş kârlar elde etmesine asla müsamaha göstermeyecek veya garantör olarak hareket etmeyecek.”

Konu ile ilgili makalede, platform ekonomisinin Çin için çok önemli olmaya devam edildiği belirtilirken “ancak Çin yasalarına ve hükümet düzenlemelerine uymak, bu devlerin Çin ekonomisinin sağladığı refahtan yararlanmaya devam etmeleri için bir ön koşul” ifadeleri kullanıldı.

Bloomberg’e göre, bu düzenlemeler nedeniyle Çin ekonomisi büyümeye devam etse bile, ortak refaha odaklanma çabası, büyük yatırımcıların bu büyümeden artık daha küçük paylar almak zorunda kalacağı yönünde bir işaret olarak görülüyor.
(Serkan Üstün /Sözcü)

Çin ve Rusya'dan Batı'ya karşı güç gösterisi!

Çin para politikası normale döndü

Çin büyümesinde düşüş beklentileri artıyor