Cari işlemler açığı 5 yılın zirvesinde

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Makroekonomik Dengesizlik Göstergeleri Bülteni 2022 - IV sayısı yayımlandı.

TEPAV'dan yapılan açıklamada şöyle denildi:

"Avrupa Birliği’ne üye ülkeler arasında maliye ile para politikaları arasındaki eş güdümü güçlendirmek, makroekonomik politikaları izlemek ve bu politikaların gözetimini geliştirmek amacıyla oluşturulan Makroekonomik Dengesizlik Göstergeleri (MDG) çerçevesi ve MDG Puan Tablosu, TEPAV tarafından Türkiye için kamuya açık resmi istatistikler esas alınarak gösterge niteliğinde oluşturulmakta ve üç aylık bazda güncellenmektedir.

2022 yılının dördüncü çeyreğine ait kaynak resmi istatistiklerin yayımlanmasını takiben MDG Puan Tablosu güncellenmiştir. Güncellenen göstergeler, birim işgücü maliyetlerindeki düşüşlerin bu çeyrekte hızlandığını ve reel efektif döviz kurunun yüksek negatif değerlerini koruduğunu, Türkiye’nin dünya ihracatındaki payındaki kısmi yükselişe rağmen, ithalat harcamalarının ihracat gelirlerinin çok üzerinde artması nedeniyle cari işlemler açığının son 5 yılın en yüksek seviyesine ulaştığını göstermektedir. Ayrıca, artan finansman ihtiyacı net uluslararası yatırım pozisyonuna da olumsuz yansımıştır. Diğer taraftan, özel sektör kredi kullanımları hızlanmış, finansal yükümlülükler ile konut fiyat endeksi göstergeleri eşik değerlerin çok üzerine çıkmış olup finansal istikrara yönelik önemli kırılganlıklar oluşturmaktadır. İstihdam göstergelerinde ise bu çeyrekte iyileşme gözlenmiş, salgın sonrasında ilk defa tüm göstergeler eşik değerlerin içinde yer almıştır. Gözlenen olumlu gidişata rağmen, genel işsizlik oranının çift haneli düzeyini koruması ve genç işsizlik oranının ise bunun iki katına yakın bir düzeyde seyretmesi, güçlü makroekonomik dengelerin tesisi açısından iyileşme eğiliminin devamını gerekli kılmaktadır.

I. Dış Dengesizlik ve Rekabetçilik Göstergeleri

2022 yılının dördüncü çeyreğinde, cari işlemler açığı son 5 yılın en yüksek seviyesine çıkarken yurt dışı finansman yükümlülükleri artmıştır. Dış rekabetçilik göstergelerinden reel efektif döviz kurundaki üç yıllık değişim 2022 yılının tüm çeyreklerinde yüksek negatif düzeyini korumuştur. Diğer rekabetçilik göstergesi birim işgücü maliyetinin üç yıllık değişim oranında ise 2018 yılından itibaren gözlenen gerileme eğilimi 2022 yılında hızla artan enflasyonun etkisiyle ivmelenmiş ve yıl sonu itibarıyla analiz döneminin en düşük düzeyi olan -24,3 puana gerilemiştir. Söz konusu değer, çalışanların alım gücünde derin aşınma olduğunu göstermektedir. Türk lirasında yaşanan hızlı değer kaybı ve birim işgücü maliyetindeki tarihi düşük seviyeler, Türkiye’nin dünya ihracatındaki payında pandemi sonrasında gözlenen artış eğiliminin 2022 yılında da devam etmesine olanak sağlamıştır. Ancak, bu dönemde ithalat harcamalarının ihracat gelirlerinin çok ötesinde artması, cari işlemler dengesinde 2022 yılı itibarıyla başlayan bozulmayı derinleştirmiş ve dördüncü çeyrekte son 5 yılın en yüksek açık değerine ulaşılmıştır. Yurt içi yerleşiklerin yurt dışındaki yerleşik kişiler ile finansal alacak ve yükümlülük farkının GSYH payı olarak takip edilen net uluslararası yatırım pozisyon açığı ise 2022 yılının son çeyreğinde yükselmiştir. Bu değişimde cari açığın finansman ihtiyacına paralel olarak artan yabancı para yükümlülükleri belirleyici olmuştur .

II. İç Dengesizlik Göstergeleri

2022 yılının dördüncü çeyreği itibarıyla finansal yükümlülüklere ve varlık fiyatlarına dair göstergelerin eşik değerlerin çok üstünde gerçekleşmiş olması finansal istikrara yönelik önemli kırılganlıkların biriktiğine işaret etmektedir. 2022 yılının tüm çeyreklerinde genel yönetim ve özel sektör borç stokunun GSYH’ye oranları gerilemiştir. Söz konusu gelişmede yüzde 5,6 düzeyinde gerçekleşen büyüme ve yüzde 64,2 düzeyindeki yıllık enflasyonun GSYH değerini yukarı çekmesi, enflasyon nedeniyle vergi tahsilatlarının yükselmesi ve KİT’lere yapılan ödemelerin ertelenmesi etkili olmuştur. Diğer taraftan, finansal olmayan kuruluşlar ile hanehalkını kapsayan özel sektörün kredi kullanımları, 2022 yılının dördüncü çeyreğinde daha da artmış ve akım veri ile ölçülen özel sektör kredilerinin GSYH’ye oranı 2017 yılından sonra ilk defa yüzde 14 olan eşik değere (yüzde 13,9) ulaşmıştır. Finansal sektör toplam yükümlülüklerinin yıllık artışı son çeyrekte hız kesse de düzeyi eşik değerin çok üzerindedir. Benzer şekilde, konut piyasasındaki reel fiyat değişimini ölçen konut fiyat endeksi, yüzde 6 olarak belirlenen eşik değerin 10 mislini aşmıştır. Öte yandan, işsizlik oranının son üç yıllık ortalaması da yüzde 10’luk eşik değerin üzerindedir.

III. İstihdam Göstergeleri

Salgın sonrasında ilk defa 2022 yılı son çeyreğinde tüm istihdam göstergeleri eşik değerlerin içinde yer almıştır. 15 yaş ve üzerindeki ekonomik olarak faal nüfusun işgücüne katılımı şeklinde tanımlanan ve 3 yıllık değişimi şeklinde takip edilen aktivite oranı göstergesi, salgın sonrasında gerileme eğiliminde olmuş ve ilk kez 2022 yılının son çeyreğinde sınırlı oranda da olsa artışa dönmüştür. Diğer taraftan, bir yıl veya daha uzun süredir işsiz olan kişilerin işgücüne oranını ifade eden uzun dönem işsizlik oranı göstergesi de 2018 yılı sonrasında ilk kez 2022’nin ikinci çeyreğinde eşik değerin altına gerilemiş ve diğer çeyreklerde de iyileşme sürmüştür. İstihdam göstergelerinde gözlenen en olumlu gelişme 15-24 yaş grubu işsizlik oranlarının üç yıllık değişimi üzerinden hesaplanan genç işsizlik oranına ilişkindir. Söz konusu göstergede 2019 yılında başlayan artış ilk kez 2022 yılının ilk çeyreğinde tersine dönmüş, izleyen çeyreklerde de düşüşler hızlanarak yıl sonunda 5,6 puana kadar ulaşmıştır. 2022 yılında istihdam göstergelerinde gözlenen olumlu gelişmelere rağmen, genel işsizlik oranının çift haneli düzeyini koruması, genç işsizlik oranının ise bunun iki katına yakın bir düzeyde seyretmesi, güçlü makroekonomik dengelerin tesisi açısından iyileşme eğiliminin devamını gerekli kılmaktadır."

TCMB'nin "Finansal İstikrar Raporu" yayımlandı

Merkez Bankası yıl sonu enflasyon ve dolar beklentisini açıkladı