Çalışanlar bunları merak ediyor

Kıdem tazmitanın yeniden yapılandırılmasının gündemde olduğu bugünlerde her gün yeni bir idddia ortaya atılıyor. Dolayısıyla çalışanların da kafası bir hayli karışık. İşte Milliyet yazarı, sosyal güvenlik ve çalışma yaşamı uzmanı Cem Kılıç'ın kaleminden çalışanların merak ettikleri ve yanıtları...

SORU: 1999 yılının 11. ayında sigorta girişim var. Bugüne kadar 3800 gün primim birikti. Şu an çalıştığım atölyeden kıdemim alıp, ayrılmak istiyorum, işveren tazminatımı verir mi? Ahmet Ünlü

CEVAP: 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim günü koşullarının sağlanması durumunda kıdem tazminatı alabilir yazısıyla işverene başvurduğunuzda kıdem tazminatına hak kazanılıyor. Ancak burada çok önemli bir tarih var. 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olanların 15 yıl sigorta ve 3600 günle kıdem tazminatı alarak işinden ayrılma hakkı bulunmuyor. Şu an için kıdem tazminatını alamazsınız. Ancak; emekli olmak için aranan şartlardan yaş dışındakileri sağlayanlar, kıdem tazminatı alarak işinden ayrılabiliyor. Bu durumda siz de iki şekilde kıdem tazminatı alıp işten ayrılabilirsiniz:
7000 güne tamlayacağınız tarihte veya gün daha prim ödeyerek priminizi 4500 güne tamamlamanız şartıyla, Kasım 2024 tarihinde 25 yıllık sigorta sürenizi tamamlayarak.

25 YIL ÖNCEDEN BAĞ-KUR BAŞLAMAZ
SORU: Annem kendi mahallemizde 25 yıldır bazen sigorta bazen de emlak işleri yaptı. Kendi adına vergi kaydı var, yani esnaf. Ancak bugüne kadar sosyal güvenlik adına hiçbir şey yapmadı. Ne sigorta ne de Bağ Kur’a kayıt olmadı. Şimdi bu vergi kaydını göstererek, emeklilik talep edebilir miyiz? Fırat Kaynar

CEVAP: Bağ-Kur’a kayıt ve tescilini yaptırmayanların sigorta hak ve yükümlülüğü 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’na göre, 1 Ekim 2008’den itibaren başlatılıyor. Bu durumda annenizin 25 yıl öncesine dayanan vergi kaydı olsa da, sigorta başlangıcı 1 Ekim 2008 tarihi olacaktır. 1 Ekim 2008 tarihine göre; yaş haddinden emekli olmak için 5400 gün prim ve 61 yaş şartı var. Ayrıca anneniz ara vermeden prim ödeyerek primini 5400 güne tamamlayacağı 1 Ekim 2023’te emekli olabilir.

BAKIMA MUHTAŞ ÇOCUK AYLIK ALIR
SORU: Babam, 6 yıldır engelli maaşı alıyor. Engelli aylığını üç aydan aya veriyorlar. Dedem sigortadan emekliydi ve vefat etti, nenem kocasının aylığını alıyordu, ancak onu da geçtiğimiz ay kaybettik. Bu durumda babam, kendi babasından kalan aylığı da alabilir mi? Eşref Hesaplı

CEVAP: Erkek çocuk yüksek öğrenimde kaldığı 25 yaşına kadar babasından dolayı yetim aylığı alabilir. 25 yaşını tamamladıktan sonra yetim aylığı kesilir. Bu konuda tek istisna “başkasının bakımına muhtaç derecede engelli” olan erkek çocukları. Bu durumda olan erkek çocukları başkasının bakımına muhtaç oldukları sürece yaş engeline takılmadan yetim aylığı alabilirler. Sonuç olarak, babanız sürekli başkasının bakımına muhtaç derecede engelliyse babasından dolayı yetim aylığı alabilir. Aksi takdirde alamaz.

ÖDEDİĞİNİZ PRİMİ GERİ ALAMAZSINIZ
SORU: Bugüne kadar sigortaya prim ödedim durdum, ancak artık Türkiye’de yaşamayacağım. Temelli olarak Avustralya’ya gidiyorum. Giderken bugüne kadar ödediğim primleri faiziyle alabilir miyim? Canan Ateşoğlu

CEVAP: Yurtdışına giderken bırakın faizini primlerin kendisini de alamazsınız. Mevcut mevzuat hükümlerine göre, primleri geri almanın tek bir yolu var. O da, emekli olmak için aranan yaş doldurulduğu halde emekli olacak kadar primi olamayanların talep etmeleri halinde ödenen primlerin iade edilmesi. Sigortalıların ben artık prim ödemeyeceğim, primleri geri verin gibi bir hakları bulunmuyor.

İŞVEREN, İŞÇİ VE BES KATKISI
SORU: Büyük bir holdingde insan kaynakları sorumlusuyum. Geçen ay, yönetim kurulumuz çalışanların Bireysel Emeklilik primlerini ödeme kararı aldı. Performans arttırmak için bir çeşit ödüllendirme olsun istendi. Bana yöneticilerin sorduğu, Bireysel Emeklilik için ödenecek katkı paylarını gider yazıp yazamayacağımız. Yapabilir miyiz? Ender Pastırmacı.

CEVAP: Ödenecek katkı paylarını gider olarak yazmanız mümkün. Ancak bu konuda bir sınırlama var. Buna göre; çalışanlarınız adına ödeyeceğiniz katkı payları; ödendiği ayda ücretin yüzde 10’unu, yıllık olarak da asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla gider yazılabiliyor. Aylık ücretin yüzde 10’unu, yıllık olarak da asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla, BES’e ödeyeceğiniz katkı paylarını gider yazmak mümkün.