Büyükşehirler için yeni düzenleme

Büyükşehirlerde soruşturma yetkisi İçişleri Bakanlığı'ndan alınıp, Cumhurbaşkanı’na bırakılıyor. Habertürk'ten Muharrem Sarıkaya, 30 büyükşehir için öngörülen yeni düzenlemeleri köşesinde kaleme aldı. Üzerinde çalışılan Protokol Yönetmeliği'ne göre büyükşehir belediye başkanları, sadece Cumhurbaşkanı’nı karşılayıp uğurlamaktan sorumlu olacak…

TBMM Başkanı Binali Yıldırım’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adaylığı ile birlikte gündeme geldi.

Yıldırım, “Devlet umuru neyi gerektiriyorsa o yapılır” diyerek kendisini tartışmanın dışında tuttu.

Ancak tartışma önemli bir gelişmenin de önünü açmış ve hem Protokol Yönetmeliği’nde, hem de belediye başkanlarının soruşturmalarına ilişkin durumda düzenleme için kollar sıvanmış.

Hatta düzenlemede epey mesafe kat edilmiş; iş son rötuşlara kalmış…

Öncelikle geçiş süreci yaşanılan Cumhurbaşkanlığı Hükümet; yani Başkanlık sisteminin koşulları göz önüne alınmış…

“Bu süreçte büyükşehir belediye başkanları rahat edebilmeli, meşruiyeti yüksek bir iradeye teslim edilmeli” görüşünden hareket edilmiş. 

Kanuna göre belediye başkanlarının görevden alma yetkisi İçişleri Bakanı’nda bulunuyor…

Yeni sistemde İçişleri Bakanı, “siyasi tekniker” olarak Cumhurbaşkanı’nın takdiriyle seçilmemiş kişiler arasından da atanabildiği için bu kuralın değişmesi görüşünde birleşilmiş.

“İçişleri Bakanı, eski statüsünde değil. Meseleye demokratik meşruiyet esaslı bakılmalı ve siyasi teknokrattaki bu yetki seçilmiş iradeye terk edilmeli” bakışıyla hareket edilmiş.

Seçilmiş iradenin hükümetteki karşılığının da Cumhurbaşkanı olması nedeniyle, önce Belediye Kanunu’nda, ardından da Anayasa’nın Mahalli İdareler ile ilgili 127’nci maddesinde düzenlemeye gitme konusunda karara varılmış.

Bu kapsamda ilk adım “belediye başkanlarının görevden uzaklaştırma” yetkisini düzenleyen 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 47. maddesinde düzenlemeye gitmek.

Madde, “Görevleriyle ilgili bir suç nedeniyle haklarında soruşturma veya kavuşturma açılan belediye organları veya bu organların üyeleri, kesin hükme kadar İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırılabilir” hükmünü taşıyor. 

Hazırlığı tamamlanan kanun teklifinde, “İçişleri Bakanı…” yerine “Cumhurbaşkanı tarafından görevden uzaklaştırılabilir” ibaresi yer alıyor.

YÜRÜTME YETKİSİ

Ancak burada karşımıza Anayasa’nın Mahalli İdareler ile ilgili 127’nci maddesindeki şu hüküm çıkıyor:

“Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan mahalli idare organları veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir.”

Konu üzerinde çalışan hukukçular, yürütme yetkisinin Anayasa’nın 104. Maddesiyle “Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı’na aittir” denilerek tamamen Cumhurbaşkanı’na bıraktığını anımsattı.

Yürütme yetkisini elinde tutan Cumhurbaşkanı’nın kendisinin tayin ettiği İçişleri Bakanı’nın yetkisine de haiz olduğunu belirtti.

Dolayısıyla, 30 büyükşehir belediye başkanının görevden alınması ile ilgili yetkinin doğrudan Cumhurbaşkanı’na bırakılmasında Anayasa açısından da sorun oluşturmadığını bildirdi. 

“Önemli olan seçilmiş bir irade hakkında karar verici olan seçilmiş bir irade olmalı” ilkesiyle hareket ettikleri, buna kimsenin karşı çıkma olanağının bulunamayacağının da altını çizdi.

ÖTEKİLER DE SIRADA

Bu kapsamda, “Neden sadece 30 büyükşehir belediye başkanı, diğerleri de seçilmişler değil mi?” sorusunu yönelttiğim etkin ve yetkin isim, “konu üzerinde çalıştıklarını” belirtti.

Düzenleme ile görevden alma konusunda yeni bir yapının oluşturulmasının hedeflendiğini belirtip ekledi:

“Sadece büyükşehir, il değil, belki ilçe ve belde belediyelerinin de kapsama alınması sağlanabilir. Ama Cumhurbaşkanı’nın hem konumu, hem de bulunduğu makam açısından bakıldı ve ilk aşamada 30 büyükşehir hedeflendi; meşruiyeti daha yüksek bir iradeye teslimi amaçlandı. Belki diğerlerine ilişkin de bir düzenleme yapılabilir…”

PROTOL DÜZENLEMESİ

Yapılan ikinci düzenleme ise büyükşehir belediye başkanlarının protokol kuralları ile ilgili… 

Buna göre protokol yönetmeliğine şu maddenin eklenmesi konusunda görüş birliğine varılmış:

“Başbakanlık ve TBMM Başkanlığı yapmış olanlar, yeni geldikleri görevlerinde sadece Cumhurbaşkanı’nı karşılarlar...”

Böylece büyükşehir belediye başkanları, Cumhurbaşkanı dışındaki kişilerin karşılanması veya uğurlanması görevi üstlerinden alınmış.

Eski başbakan ve TBMM başkanları protokolde zaten ön sırada oldukları için kent protokolünde de üstlendikleri belediye başkanlığı görevi yerine eski sıfatlarına göre yerlerini koruyacak.

Böylece protokolde çok geriye düşmelerinin de önü kesilecek…

DOKUNULMAZLIK OLMAZ

Büyükşehir Belediye başkanlarına milletvekilleri gibi dokunulmazlık hakkı verilebilir mi?

Yanıt oldukça berrak geldi:

“Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı, bakan veya milletvekili gibi bir dokunulmazlık verilemez. Çünkü bunlar statü ile bağımlı dokunulmazlık hakkıdır; statüden bağımsız koruma yapılamaz…” 

Yani, TBMM’de yeminle bütünleşik kazanılmış statüye dayalı bir koruma hakkının yaygınlaştırılması da söz konusu olmayacak…

Büyükşehir Belediye başkanlarına ilişkin yasa teklifinin seçim öncesinde yetiştirilmesi söz konusu olabilir mi?

Konu üzerinde çalışan teknokrat hukukçular, “biz hazırlığımızı bitirdik, diledikleri zaman milletvekilleri teklifi verir, gündeme alınıp alınmaması TBMM’nin kararıdır” demekle yetindiler…

Ancak Protokol Yönetmeliğinde değişikliğin de Cumhurbaşkanı’nın uhdesinde olduğunu, dilediği zaman bir karar ile bunu duyurabileceğini belirtmekle yetindiler.

Seçilmişlerle ilgili görevden alma kararının, meşruiyeti yüksek bir seçilmiş makamın almasına kimsenin itiraz edebileceğini sanmıyorum…