Bu krizden para basarak çıkılır mı

Sermaye Piyasalarının ünlü ve tecrübeli ismi Yaman Törüner, Büyük Buhran, 2000 krizi ve pandeminin yol attığı derin krizde ekonomiyi karşılaştırmalı olarak ele aldı. Törüner, 20 yıl önce nasıl bir yanılgı içinde olunduğuna işaret ederken, ekonomi yönetiminin bugün nasıl davrandığını da ifade etti. Yazar, bu krizden çıkış yolunda para basmanın kurtuluş olup olmayacağına da masaya yatırdı. İşte Yaman Törüner’in Milliyet’teki o yazısı..

KÖTÜ AMA EN KÖTÜSÜ DEĞİL

Korona virüs salgını, küresel ölçüde tüm ekonomileri sarstı. Karamsar ekonomistler ordusu, çok yakında dövizsiz; hatta, aç kalacağımızı söylüyor. Türk ekonomisinin batacağını, enflasyon bile yaratamayacağını söyleyenler var. Bir taraftan da, yüksek enflasyonu eleştiriyorlar.

Oysa, ABD’deki 1929 ekonomik buhranı veya ülkemizdeki 2000 yılları krizi ile karşılaştırıldığında bile, sanıldığı kadar kötü durumda olmadığımız anlaşılıyor. Çünkü, yukarıda bahsettiğim biri ABD’de, biri de ülkemizde karşılaşılan iki krizde, para basılarak sorunun çözülebileceği bilinmiyordu.

2000 Türkiye krizi, IMF’nin emrinden çıkmayarak para basmayı gündeme getirememek yüzünden başımıza geldi. Şimdi, o zaman IMF’nin emrinden çıkılmaz diyenler bile, “para basalım” diyorlar. Ekonomi yönetimi de para basmaya devam ediyor. Yapılması gereken de bu.

Büyük Buhran verisi

ABD’nin ‘Büyük Ekonomik Buhran’ olarak adlandırdığı, Ekim 1929 ilâ Ekim 1932 arasındaki dönemde, fiyatlar yüzde 32 düşmüş; ‘ABD Bütçe Açığı’nın GSMH’ya oranı yüzde 4 yükselmiş; faizler yüzde 14 artmış; işsizlik yüzde 24 yükselmiş, üretimde yüzde 34’e varan kayıplar yaşanmış ve borsa yüzde 80 düşmüştü. Şimdi ise, ne ABD’de ne de ülkemizde, böyle büyük dengesizlik yok.

Sadece bizim ve diğer ülkelerin işsizlik oranlarında oldukça büyük artışlar göze çarpıyor. Ancak, bu konuda çabuk toparlanma sağlanıp, salgından hemen sonra, salgınından önceki seviyelere geleceğimizi söyleyebiliriz.

Bu konuda, ‘işsizliğin süresi’ önem taşıyor. Öte yandan, ABD’de değil ama ülkemizde birçok şirketin işçi çıkarmalarını sınırlı ölçüde tuttuğunu da gözlemledik.

İflaslar...

Korona virüs salgını, ABD’de 28 büyük şirketin iflasına neden oldu. Bunlar arasında Hertz, J.C. Penney ve Neiman Marcus var. Ülkemizde ise, salgın öncesi var olan kriz nedeni ile karşılaştığımız iflaslar dışında, büyük iflaslar olmadı. Doğal olarak, gerçek sonuçlar zamanla gözlemlenecek.

Dünya büyük bir değişim içinde. Önlenemez ise, salgın, kargaşayı bile gündeme getirebilir. ABD, bunun küçük ölçekli örneğini yaşıyor.

Bundan sonra, hiçbir şey eskisi gibi veya eskisi kadar kolay olmayacak.