Borsa yatırımcısı iki sınıfa ayrılıyor

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Yatırım Kuruluşlarının Kuruluş ve Faaliyet Esaslarına İlişkin Tebliğ Taslağı’nı kamuoyu görüşüne açtı. Tüm kişi ve kuruluşlar tebliğ taslağına ilişkin görüş ve önerilerini 31.05.2013 tarihine kadar [email protected] e-posta adresine ya da SPK’ya yazılı olarak gönderebilecek.
Yatırım Kuruluşlarının Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ ile, yatırım hizmetleri sektörüne yönelik yeni vizyonla uyumlu olarak aracı kurumlar, özsermayeleri dikkate alınarak yapabilecekleri yatırım hizmet ve faaliyetlerine göre 3 farklı sınıfa ayrılıyor. Yatırım kuruluşları için “müşteri” tanımı yapılıyor ve yatırım kuruluşlarına tüm müşterilerini profesyonel ya da genel müşteri olarak sınıflandırma zorunluluğu getiriliyor. Yatırım kuruluşlarına, yapılan müşteri sınıflandırmasına paralel olarak, yatırım kuruluşu tarafından pazarlanan ya da müşteri tarafından talep edilen ürün ya da hizmetin müşteriye uygunluğunu tespit etme yükümlülüğü getiriliyor.
Kurulca izin verilen her faaliyet için ayrı ayrı yetki belgesi verilmesi uygulaması değiştirilerek, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunmak üzere Kurulca izin verilenlere, icra edebilecekleri yatırım hizmetleri ve faaliyetlerini gösteren tek bir yetki belgesi verilmesi öngörülüyor.
Kurul, mali durumları açısından gerekli görülmesi halinde aracı kurumların tamamından, bir kısmından veya herhangi birisinden belirli bir tutar veya orandaki teminatın belirli bir süre için Kurul adına bloke edilmesini isteyebilecek. Ancak, esas olarak, faaliyette olan aracı kurumlardan sürekli olarak teminat talep etme uygulamasına son veriliyor.
Yurtdışında yerleşik müşterilerin yurtiçi piyasalarda yapacakları iş ve işlemler için aracı kurumların yurtdışında şube ve irtibat bürosu olarak örgütlenmesinin yanı sıra ilgili ülkenin yetkili otoritesinden faaliyet izni almış kuruluşlar ile emir iletimine aracılık veya işlem aracılığı faaliyetleri kapsamında sözleşme imzalanması suretiyle faaliyet göstermelerine imkan tanınıyor.
Sermaye piyasası mevzuatı dışında kalan diğer düzenlemelerden kaynaklanan durumlar hariç yatırım kuruluşlarının her türlü faaliyet iznine ilişkin tescil zorunluluğu kaldırılıyor. Aracı kurumların yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile yan hizmetlerin yürütülmesi sırasında; belirli koşullar çerçevesinde başka bir hizmet sağlayıcı kuruluştan hizmet almalarına ilişkin esaslar belirleniyor.
Aracı kurumların sınıflandırılması
Aracı kurumlar özsermayeleri dikkate alınarak yapabilecekleri yatırım hizmet ve faaliyetlerine göre 3 farklı sınıfa ayrılmıştır. Bu kapsamda aracı kurumlardan;
-Portföy aracılığı faaliyeti, genel saklama hizmeti ve/veya aracılık yüklenimi faaliyetinden herhangi birini yürütecek olanlar “geniş yetkili”,
-En iyi gayret aracılığı faaliyeti, sınırlı saklama hizmeti ve/veya portföy yöneticiliği faaliyetinden herhangi birini yürütecek olanlar “kısmi yetkili”,
-Emir iletimine aracılık ve/veya yatırım danışmanlığı faaliyetlerinden herhangi birini yürütecek olanlar “dar yetkili” olarak belirlendi.
Müşteri sınıflandırılması
Yeni düzenlemeler ile yatırım kuruluşları için “müşteri” tanımı yapılmış ve yatırım kuruluşlarına tüm müşterilerini profesyonel ya da genel müşteri olarak sınıflandırma zorunluluğu getiriliyor. Bu kapsamda, profesyonel müşterinin, kendi yatırım kararlarını verebilecek ve üstlendiği riskleri değerlendirebilecek tecrübe, bilgi ve uzmanlığa sahip müşteri olduğu kabul edilerek, kimlerin profesyonel müşteri sınıfında yer alacağı tek tek belirlendi. Bunun yanısıra; genel müşterilerin de belirli şartları sağlamaları durumunda talebe dayalı olarak profesyonel müşteri kabul edilebileceğine yönelik düzenlemeler yapılıyor.
Yapılan müşteri sınıflandırmasına paralel olarak, yatırım kuruluşu tarafından pazarlanan ya da müşteri tarafından talep edilen ürün ya da hizmetin müşteriye uygunluğunun ve müşterilerin söz konusu ürün veya hizmetin taşıdığı riskleri anlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadıklarının tespit edilmesini teminen genel müşterilere uygunluk testi yapma zorunluluğu getiriliyor. Yapılan düzenleme ile yatırım kuruluşlarının müşteriye pazarladıkları ürün yada hizmetin müşterinin ihtiyaçlarına ve bilgi düzeyine uygunluğunu göz önüne alarak faaliyet göstermeleri hedefleniyor.
Ortaklık yapısı ve yönetim kurulu
Yeni düzenlemeler ile aracı kurumların anonim ortaklık şeklinde tek ortaklı olarak kurulmalarına izin verilmekle birlikte yönetim kurulunun en az üç üyeden oluşması öngörülüyor. Ayrıca, sermaye veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak temsiline yönelik “önemli etkiye sahip ortak” tanımı yapılıyor.
Kimler genel müdür olabilecek?
Genel müdür pozisyonunda çalışacak kişiler için belirli eğitim ve deneyim şartları belirlenmiş olup, aracı kurumda genel müdür pozisyonunda çalışacak kişilerin, mevzuat uyarınca gereken şartları taşıdıklarını gösteren belgelerle birlikte Kurula bildirilmesinin ardından Sermaye Piyasası Kurulu’nun 15 (onbeş) iş günü içinde olumsuz görüş bildirmemesi durumunda atanabileceği hükme bağlanıyor.
Organizasyon yapısı
Yatırım kuruluşlarına faaliyet izni verilebilmesi için belirli şartları sağlayan bir organizayon yapısı oluşturmaları isteniyor. Bu çerçevede, piyasada güven ortamının oluşturulmasını ve yatırımcının korunmasını teminen özellikle birden fazla yatırım hizmet ve faaliyetini yürüten yatırım kuruluşları için çıkar çatışması politikası oluşturmaları zorunlu tutuluyor. Hazırlanacak çıkar çatışması politikasının yatırım kuruluşunun yetkili olduğu her bir yatırım hizmet ve faaliyeti ile yan hizmet için müşterinin çıkarlarına aykırı olabilecek olası durumları, olası çıkar çatışmalarının önlenmesi için alınabilecek tedbirleri ve çıkar çatışmalarının önlenememesi durumunda izlenecek prosedürleri içermesi gerekiyor.
İhtisas personeli unvanları
Yeni düzenlemeler ile yatırım kuruluşu personelinin mevzuat kapsamında görev tanımları yapılmış ve ihtisas personeli olarak istihdam edilenlerin Tebliğ ile belirlenen unvanları kullanmaları zorunlu hale getiriliyor.
Risk bildirim yükümlülüğü
Sermaye piyasalarında son zamanlarda artan hizmet ve ürün çeşitliliği göz önüne alınarak müşterilere yapılması gereken risk bildirimlerinin sermaye piyasası aracının ve ilgili piyasanın nitelikleri göz önüne alınarak asgari şartları Tebliğ ile belirlenen şekilde yatırım kuruluşunun kendisi tarafından hazırlanması gerektiği hükme bağlanıyor.
Tescil yükümlülüğü
Sermaye piyasası mevzuatı dışında kalan diğer düzenlemelerden kaynaklanan durumlar hariç yatırım kuruluşlarının her türlü faaliyet iznine ilişkin tescil zorunluluğu kaldırılıyor. Dışarıdan hizmet alımı aracı kurumların yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile yan hizmetlerin yürütülmesi sırasında; belirli koşullar çerçevesinde başka bir hizmet sağlayıcı kuruluştan hizmet almalarına ilişkin esaslar belirleniyor.
Aracı kurumların yapamayacakları iş ve işlemler
Aracı kurumların yapamayacakları iş ve işlemler gözden geçirilerek aracı kurumların faaliyetlerinin genişlemesine yönelik mevzuattan kaynaklanan engeller kaldırılıyor. Bu kapsamda, aracı kurumların tezgah üstü araçlar da dahil her türlü sermaye piyasası aracını ihraç etmelerinin veya taraf olmalarının önü açılıyor.