Borç tuzağı Afrika’daki ABD-Çin rekabetini ateşliyor

ABD Başkanı Joe Biden, Washington'da 49 Afrikalı liderle yaptığı üç günlük zirvenin sonunda, ülkesinin gelişmekte olan kıtaya ilgisini artırmakla ilgili ciddi olduğunu vurgulayarak, 10 yıl sonra kıtaya seyahat eden ilk ABD Başkanı olarak önümüzdeki yıl Sahra Altı Afrika'yı ziyaret edeceğini duyurdu.

Biden yönetimi zirveyi, eski Başkan Barack Obama tarafından 2014'te düzenlenen bir zirvenin devamı niteliğinde Afrikalı liderlerle yapılan ‘son ilgi çekici adım’ olarak nitelendirdi. Çin, ticari ilişkilerde ABD'yi geride bırakıp hızlı nüfus artışı ve geniş doğal kaynakları nedeniyle dünya güçleri için çok önemli olan kıtadaki askeri varlığını artırmaya çalışıyor ve bu ülkelerle ilişkileri güçlendirmeyi dört gözle bekliyor.

Biden, perşembe gecesi zirvenin bitiminde liderlere hitaben yaptığı konuşmada, küresel sonuçları olan her görüşmede “Afrika masanın bir parçasıdır” diyerek, “Sizi kendi ülkelerinizde ziyaret etmeyi dört gözle bekliyorum” dedi.

Katılımcı liderlerden bazıları, Biden yönetiminin onları ticari meseleler söz konusu olduğunda ABD ile küresel rakipleri arasında seçim yapmaya zorlamaktan kaçınmasını istediklerini açıkça belirtti. AP haber ajansına konuşan Nijer Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, “Bunlar ekonomik fırsatlar. Türkiye ve Çin'den şirketler gelip kazan-kazan ilişkisi içinde Nijer'e yatırım yapıyor. Bu, Amerikalı yatırımcıların da yapabileceği bir şey” dedi.

Biden, Afrika Birliği'nin G20’ye daimî üye olarak katılmasını desteklediğini açıkladı ve ayrıca kıtada gıda güvenliğini artırmaya yardımcı olmak için 2 milyar dolar ve Afrika ülkelerinin gelecek yıl barışçıl ve şeffaf seçimler yapmasına yardımcı olmak için 165 milyon dolar harcamayı planladığını duyurdu.

Biden, “Küresel bir gıda kriziyle karşı karşıyayız ve bunu Afrika kıtasından daha fazla hissetmiyoruz. Bugün, kıtlık Afrika Boynuzu'nu bir kez daha kasıp kavuruyor. Yüksek gıda fiyatları ve yüksek ticaret engelleri, kıtadaki milyonlarca insanın hayatını ve geçim kaynaklarını etkiliyor” dedi.

Afrika'nın birçok yerinde son yıllarda gıda güvensizliği, süregelen silahlı çatışmalar ve iklim değişikliğinin etkisiyle kötüleşti. Bu durum, bazı bölgelerde uzun süreli kuraklıklara neden olurken bazı bölgelerde ise ekinlere zarar veren sellere yol açtı. Ancak durum, Kovid-19 salgınının neden olduğu ekonomik yavaşlama, artan borç seviyeleri ve son olarak gıda, yakıt ve gübre fiyatlarının yükselmesinden kısmen sorumlu olan Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin sonuçlarıyla daha da kötüleşti.

Beyaz Saray'dan yapılan başka bir açıklamaya göre, ABD ve Afrika Birliği bölgede gıda güvenliğine yönelik çalışmalarını hızlandırmak ve çeşitli hedefler belirlemek için stratejik bir ortaklık duyurdu. Ortaklığın kısa vadeli hedefleri, Afrika'nın acil ihtiyaçlarını karşılamak ve insani yardım sağlamak için daha çeşitli ve esnek tahıl ve gübre kaynaklarını güvence altına alması için araçların belirlenmesini içeriyor. Orta ve uzun vadeli hedefler arasında ise Afrika'nın küresel pazarlara erişimini iyileştirmenin yollarını araştırmak, gübrelere ve tarım girdilerine güvenilir ve sürdürülebilir erişimi artırmak ve tarımsal emtia üretimini çeşitlendirmek yer alıyor.

"Gözlerimiz geleceğe okaklı"

Açıklamalar, Biden'ın bu hafta Afrika'daki hükümet programlarına önümüzdeki üç yıl içinde 55 milyar dolar ve özel ABD şirketleri tarafından yatırılacak milyarlarca dolar harcama taahhüdünün ardından geldi. Biden, “Gözlerimiz geleceğe odaklı” dedi.

Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada, Biden'ın 6 Ocak 2021'de Kongre Binası’na düzenlenen saldırının ardından seçimleri kaybeden eski Başkan Donald Trump'ın destekçilerinin Kongre'nin 2020 seçimlerinin sonuçlarını onaylamasını engellemeye çalışması üzerine ABD'deki demokrasi durumunu tersine çevirdiğini bildirdi. Aynı şekilde Biden, seçmenlerin 2020 sonuçlarını reddeden bir dizi adayı ‘Amerikan demokrasisinin gücü ve esnekliğinin bu süreçte doğrulandığını’ düşünerek reddettiği son ABD Kongre ara seçimlerinden bahsetti.

210 milyondan fazla nüfusuyla Afrika'nın en büyük ülkesi olan Nijerya, Şubat ayında yapılması planlanan seçimlerle ilgili olarak şiddetli saldırılarla karşı karşıya. Kongo ise aralık ayında yapılması planlanan seçimleri zorlaştıracak isyancı şiddetiyle boğuşuyor.

Batı Afrika, geçtiğimiz yıl Burkina Faso ve Mali de dahil olmak üzere birçok darbeye tanık oldu. Seçimler iki ana durak olan Gabon ve Sierra Leone'de yapılacak. Madagaskar da ise 2019'da cuntanın yerini alacak bir cumhurbaşkanı seçilecek. ABD, Nijerya ve Kongo'daki sivil toplumu ve seçim komisyonlarını desteklemek için yaklaşık 50 milyon dolar fon sağladı.

Afrika Birliği (AfB) Dönem Başkanı ve Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall, Biden'a Afrika'ya olan bağlılığından dolayı teşekkür etti. Ancak Afrika uluslarının, artan gıda güvensizliğinden iklim değişikliği sorununu önlemek için çok ihtiyaç duyulan altyapı iyileştirmelerine kadar ciddi zorluklarla karşı karşıya olduğunu söyledi. ‘Afrika'daki Kötü Niyetli Rus Faaliyetleriyle Mücadele’ başlıklı tedbire açık bir atıfta bulunarak, Afrika'yı haksız yere ‘hedef aldığını’ düşündüğü ABD yasa tasarısını eleştirdi.

Tasarıyı destekleyen milletvekilleri, tasarının Moskova'nın Ukrayna'yı işgal ettikten sonra Rusya'ya uygulanan yaptırımları aşmak için Afrika'yı kullanmasını engellemeyi amaçladığını söylüyor.

Gıda güvenliği

Afrika, Rus savaşının yol açtığı yükselen küresel gıda fiyatlarından orantısız bir şekilde etkilendi. Sall, salgın ve savaş krizlerinin verdiği ‘dersleri’ dikkate almanın önemli olduğunu söyleyerek “Tarım ve gıda güvenliği alanında sıkı önlemler almanın zamanı geldi” dedi. Biden, gıda güvenliğine odaklanan kapanış zirvesi oturumunda, “Bir ebeveyn çocuğunu besleyemiyorsa, başka hiçbir şeyin önemi yok” diyerek onunla aynı fikirde olduğunu beyan etti.

Sall, Afrika Birliği'nin terörle mücadele konusunda ABD'den güçlü taahhüt ve destek beklediğini de belirterek ‘teröre karşı savaşın, bu belaya karşı küresel mücadelenin ayrılmaz bir parçası olacağını umduğunu’ söyledi.

İsminin açıklanmaması koşuluyla konuşan ABD'li bir yetkiliye göre, Biden'ın Afrika ziyareti birkaç ülkede yapılacak ziyaretleri içerecek. Beyaz Saray, Biden'ın nereye ve ne zaman seyahat edeceğine dair herhangi bir ayrıntı yayınlamadı.

Biden, Uluslararası İklim Zirvesi'ne (COP26) katılmak için geçtiğimiz Kasım ayında Mısır'da kısa bir süre kalmıştı.

Başkanlığının ilk iki yılında Biden'ın uluslararası seyahatleri Asya ve Avrupa'ya odaklandı. Burada dış politikasını Hint ve Pasifik bölgelerine daha fazla odaklanacak şekilde yeniden ayarlamaya çalıştı. Ayrıca Biden şimdi Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle uğraşmak zorunda.

Trump, Kovid-19 pandemisine tanık olan başkanlığı sırasında Afrika'ya seyahat etmedi. Ronald Reagan'dan bu yana başkanlığı sırasında kıtayı ziyaret etmeyen ilk ABD başkanıydı.