Bitcoin küresel eşitsizliği nasıl çözecek?

FINANSGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

El Salvador’un Bitcoin’i resmi para birimi olarak kabul etmesi kripto paraları hala spekülatif bir balon veya Ponzi şeması olarak görenler için şaşırtıcı olabilir. Ancak bu tip bir adaptasyona ilişkin argümanlar Forbes’in haberine göre fazlasıyla mantıklı olabilir.

Bitcoin fiyatı oldukça değişkenlik gösteren bir para birimi olarak öne çıkıyor. Örnek vermek gerekirse dünyanın en değerli kripto para birimi 19 Mayıs'ta, iki saat içinde %23 düşüş gösterdi. Bu nedenle Bitcoin herhangi bir para biriminin en temel göstergesi olan bir ‘değer deposu’ olabilme konusunda başarısız görünüyor.

Söz konusu durum paranın bir başka temel göstergesi olan ‘hesap birimi’ olarak hizmet verme kabiliyetine zarar veriyor. Perakende şirketleri mallarını Bitcoin üzerinden fiyatlandıramıyorlar, zira bu fiyatların gün boyunca sürekli değişmesi gerekiyor. Bu olsa bile malların ‘gerçek değerinin’ hesaplanabilmesi için ABD Doları gibi daha istikrarlı para birimlerine sabitlenmesi gerekiyor. Bir diğer deyişle herhangi bir malın fiyatının Bitcoin cinsinden artması, söz konusu malın fiyatına ilişkin bilgi vermiyor. Bu sadece ‘Bitcoin’in kötü bir gün geçirdiği’ anlamına geliyor.

Tüm bu problemlerin yanında Bitcoin’in ‘değişim aracı’ olarak kullanılmasında da sorun yaşanıyor. Bir para biriminin etkinliğini koruyabilmesi için, ekonomideki herkesin bunu günlük olarak kullanmaya istekli ve pratik olarak yeterli olması gerekir.

Eleştirmenler bu konuya ilişkin birçok soruna temas ediyor. El Salvador perakendecilerini Bitcoin kabul etmeye zorlayan yasalar geçirebilir. Ancak birçok devlet vatandaşlarını istemedikleri şeyleri yapmaya zorlamaya çalışıyor ve vatandaşlar her zaman bir çıkış yolu buluyor. El Salvador gibi ağırlıklı olarak nakit ekonomisiyle dayalı bir ülke için çıkış yolu da açıktır. Bunun yanında yüksek işlem ücretleri de cabası. İnternet üzerinden iletişim kurmanın maliyetinin genellikle 10 dolar olduğu düşünülürse insanların Bitcoin’le 1 dolarlık bir gazete almasının herhangi bir mantıklı açıklaması bulunmuyor.

Bu alanı destekleyen kimselerin söz konusu eleştirileri kabul etmesi çok daha olumlu. Zira Bitcoin'in iyileştirmesi gereken birçok alanı olan olgunlaşmamış bir varlık olduğunu kabul etmek ve bu iyileştirmelerden bazılarının birçoklarının düşündüğünden daha yakın olduğunu bilmek de gerekiyor. Forbes yazarı Martin Leo Rivers’a göre bu sorunların bir kısmının çözümü 2021’de dahi gerçekleşebilir.

El Salvadorluların ekonomileriyle nasıl etkileşime geçtiklerini anlamak için ülke için bazı temel ekonomik verileri bilmek gerekiyor. El Salvador’un Reel Kişi Başına Düşen Milli Geliri 8.891 dolar. Bu insanların kişi başına günlük 25 dolardan daha az paraya sahip olduğunu gösteriyor. Ekonomide akan paranın yaklaşık beşte biri, denizaşırı ülkelerde yaşayan ve çalışan vatandaşlardan El Salvador'a gönderiliyor. Bu havaleler ülke ekonominin can damarı niteliğini taşıyor. El Salvador Merkez Bankası'na göre, son 12 ay içinde toplam 6,8 milyar dolar El Salvador ekonomisine giriş yaptı.

Bitcoin’in bu noktada ülke ekonomisine iki şey getirmesi bekleniyor. Kısa vadede Bitcoin, bu havalelerin daha fazlasının aracılar tarafından kesilmek yerine amaçlanan alıcılara direkt gitmesini sağlayabilir. Daha uzun vadede ise El Salvadorlulara değer kazanmak yerine zaman içinde değerini korumak için tasarlanmış bir para birimi tutma şansı da verebilir.

 Kısa vadeli argüman tartışılmaz bir şekilde El Salvador’un lehine işliyor. Western Union, WorldRemit ve Xoom gibi para transferi şirketleri sınır ötesine nakit göndermek için ücret talep ediyor. Sonuçta onlar hizmet veren işletmeler oldukları için paralarını almaları gerekiyor.. Yoksul El Salvadorlular yılda havale için 440 milyon dolarını ödeyerek küresel havale sektörünün ortalama %6,5'lik kısmını oluşturuyor. Bitcoin için ödenecek ağ ücretleri ise bu rakamın yanında çok daha düşük kalıyor.

Ancak uzun vadeli bakış açısını kavramsallaştırmak çok daha karmaşık bir durum.

Özellikle Batılılar, "sihirli internet parası" olarak adlandırılan 12 yaşındaki bir dijital para biriminin, uzun zamandır dünyanın tek rezerv para birimi olarak kabul edilen ABD Doları’na göre nasıl daha güvenli olabileceğini anlamakta güçlük çekiyorlar. Cevapsa aslında oldukça basit: ABD Merkez Bankası (FED), makroekonomik hedeflerine ulaşmak için para arzını şişirerek kendisine duyulan güveni sömürüyor. FED Minneapolis Şefi Neel Kashkari CBS’te verdiği bir röportajda, “Sistemi paraya boğma yeteneğimizin bir sonu yok. ABD Merkez Bankası’nda sonsuz miktarda nakit vardır” ifadelerine yer vermişti.

Bu yaklaşımın doğru veya yanlış olması başka bir tartışma konusu. Tartışmaya açık olmayan şeyse, para basmanın tek başına zenginlik yaratmadığını gösteren basit bir gerçektir. Eğer toplam servet sabit kalırsa, daha yüksek bir para arzı her bir para birimi için daha düşük bir oransal değer anlamına gelir ve bu dolar için de geçerlidir. Bu aynı zamanda enflasyonu da tanımlayan bir açıklama.

Hiperenflasyon geçmişi olan nispeten fakir bir bölge olan Latin Amerika vatandaşlarının bu kavramı bu kadar kolay benimsemeleri de çok şaşırtıcı değil. Acı kişisel deneyime sahipler: Venezuela'da, yerel para birimi bolivar o kadar korkunç bir şekilde değersizleştirildi ki, banknotlar artık nakitten çok değersiz ziynet eşya niteliği taşıyor. Bu durum dolar için gerçek olmasa da enflasyon yoluyla alım gücünde istikrarlı bir düşüş halihazırda gerçekleşiyor. FED politikalarının keskin tarafında kalanlarsa El Salvador gibi dolara bağımlı gelişmekte olan ekonomiler. Zira zengin Batılıların aksine bu tip ülkeler FED politikalarının para arzıyla sağladığı avantajlardan tamamen dışlanıyor.

El Salvador gibi ülkeler nominal olarak değer gören varlıklara sermayelerini tahsis edemiyorlar. Zira ellerindeki sermaye gayrimenkul, değerli metal, sanat eseri gibi verimli yatırımları satın alamayacak kadar küçük. Daha da kötüsü, El Salvadorluların çoğunluğu sahip oldukları yetersiz miktardaki tasarrufları korumak için faiz bile kazanamıyor. El Salvadorluların %70'i banka kullanmıyor.

Tüm bu konular hesaba katıldığında sabit bir para arzına sahip “sihirli internet parası” çok daha cazip bir birim haline geliyor.

Finansgundem.com'un derlediği bilgilere göre dünya üzerinde sadece 21 milyon Bitcoin bulunuyor. Dünya nüfusuna oranlandığında kişi başına ise 0,00269 BTC’lik Bitcoin düşüyor. Daha fazla insanın Bitcoin’i benimsemesi halinde, artan talep kaçınılmaz olarak her bir Bitcoin’in değerini artıracaktır.

Daha önceden belirtilen eleştirilere yönelikse karşı argümanlar bulunuyor:

Değer deposu: Bitcoin'in öngörülemeyen bir değer deposu olduğu doğru. Kimse yarın fiyatın ne olacağını bilmiyor ve %80'lik çöküşler tarihinde birçok kez gerçekleşti. Bununla birlikte, kısa vadeli fiyat hareketlerinin ötesine bakıldığında ve uzun vadeli performansı son derece çekici gözüküyor. Son on yılda Bitcoin'in yıllık ortalama getirisi %891. Bu sonsuza kadar sürmeyecek. Bitcoin’in daha yaygın olarak benimsemesiyle volatilite yumuşayacak. Ancak sabit bir arza sahip olmak, Bitcoin'in her zaman deflasyonel olmasını sağlar. Enflasyonist para birimlerine karşı her zaman takdir görecektir.

Hesap birimi: İnsanların Bitcoin’deki varlıklarının güvenilir bir şekilde fiyatlandıramadıkları gerekçesiyle bugün bitcoin'i reddetmesi, 1900'lerin başında arnavut kaldırımlı yollara uygun olmadıkları gerekçesiyle otomobilleri reddetmesiyle mantıksal olarak eşdeğeridir. Bitcoin karşıtları bir açıdan haklı olabilir. Bitcoin bugün bir hesap birimi olarak işlev göremiyor. Bu uzun bir süre de düzelmeyecek. Ancak tüm bunlar uzun vadeli öngörüleri reddetmek için geçerli bir sebep değil

Değişim aracı: Bitcoin’in işlem ücretleri para biriminin benimsenmesine engel teşkil etmiyor. Zira her teknoloji gibi Bitcoin de gelişim gösteriyor. Bitcoin’in blockchain ağı üzerine inşa edilen ikincil bir ağ olan Lightning ağı milyonlarca dolarlık varlığın çok düşük paralara aktarılmasını sağlıyor. El Salvador yönetiminin tercih ettiği dijital cüzdan olan Strikte da bu ağı kullanıyor. El Salvadorlular için 1 dolarlık gazete için işlem ücreti 10 dolara değil muhtemelen 0,01 dolar olacak.

El Salvador Bitcoin'i yasal para haline getiren ilk ülke

Ethereum Bitcoin’i alt etmeye yaklaştı mı?

Borsalar FED toplantısından ne bekliyor?