BİREYSEL EMEKLİLİKTEKİ KESİNTİLER

Bireysel emeklilikteki kesintiler 28.07.2009 | Noyan Doğan | Yorum Kimi kesimler -ki bunlara okuyucular da dahil- bireysel emeklilik şirketlerinin, sisteme katılanlardan yaptıkları yönetim ve fon işletim gideri adı altındaki kesintilerin yüksek olduğuna dair eleştirilerde bulunuyorlar. Gerçi hem birikim hem risk içiren sigorta ürünlerine yönelik eleştiriler yıllardır sürer. Eleştiriler sadece bununla da kısıtlı değildir. Emeklilik dönemi sonunda ya da sigorta süresi dolduğunda veya sigortadan ayrılmak istendiğinde alınan birikim tutarı da kimi kesimlerce yıllarca şikayete konu olmuştu. Çok iyi hatırlıyorum, geçmişte, hayat sigortalarındaki kesintilere de çok ciddi eleştiriler gelirdi. Çünkü hayat sigortası satan şirketler ilk üç yıl yüzde 80'lere varan yönetim gideri kesintisi yaparlardı. İşin ilginci de böyle bir kesintiyi daha en başta sigortalılara söylemeyi pek tercih etmezlerdi. Hal böyle olunca da yüksek birikim elde edeceklerini sanan sigortalılar, üç yılın sonunda bırakın birikimi, yatırdıklarının bile yerinde durmadığını görünce feryadı basmışlardı. Oysa hayat sigortasına kısa vadeli değil, 10-15 hatta 20 yıllık bir yatırım aracı olarak bakılması gerektiği, ilk üç yıl yüksek kesintiler yapılacağı ama ondan sonra tüm birikimlerin olduğu gibi yatırıma yönleneceğini ne sigortalılar anlayabildi ne de sigorta şirketleri bunu tam olarak anlattı. Sistem uzun vadeli Şimdilerdeyse hayat sigortalarındaki kadar olmasa da benzer şikayetler bireysel emeklilikte de gelmeye başladı. Önce isterseniz, bir durum tespiti yapalım. Bugün, bireysel emeklilik sistemine katılanlardan iki tür kesinti yapılıyor. Bir tanesi, emeklilik şirketlerinin katılımcıların her ay yatırdıkları katkı payı tutarlarından yüzde 8 oranını aşmamak kaydıyla yaptıkları yönetim gideri kesintisi. İkincisiyse fon yönetim şirketlerinin bireysel emeklilik katılımcılarının fonlarını yönetirken, günlük yüzde 0,0010 yani yüz binde on, oranında -ki bu da azami orandır- fon işletim gideri kesintisi. İşte okuyucular da bu iki kesintinin yüksekliğinden şikayet ediyor. Yüksek derken şu soruyu da sormak lazım: Kime ve neye göre yüksek? Tabii sisteme yönelik iki önemli noktayı da unutmamak gerekir. Bireysel emekliliğe uzun vadeli bakılması. Malum, 56 yaşından önce emekli olamıyorsunuz. Dolayısıyla da yatırımın değerlenmesini uzun vadeli görmek gerekiyor. Hazır yeri gelmişken şunun da altını çizeyim. Bir taraftan bireysel emekliliğin 15-20 yıllık uzun vadeli bir yatırım olduğunu söyleyip, diğer taraftan da fonların getirilerini günlük yayımlamak bana pek de mantıklı ve doğru gelmiyor. Fon yönetim gideri Bir diğer önemli nokta da bireysel emeklilikte amacın, aylık maksimum 100-150 TL'lik küçük tasarrufların değerlendirilmesi. Şimdi bu çerçevede, kesintilerin yüksek olup olmadığını birlikte değerlendirelim. Yüz binde on oranındaki fon yönetim gideri, yıllık 3.65'lik bir kesinti anlamına geliyor. Bir bankaya gidip likit fon aldığınızda, bankaların yaptığı kesinti yüz binde 15-20 arasında değişiyor ki bu da yıllık yüzde 7.2'ye denk geliyor. Bildiğim kadarıyla da bankalar böyle bir kesinti yapacaklarını müşterilerine pek söylemiyor. Oysa bireysel emeklilik şirketleri daha en başta bunu katılımcılara söylemek zorundalar. Dikkatinizi çekerim, söylüyorlar değil, kanunla söylemek zorundalar. Ayrıca, bireysel emeklilik şirketlerinin bugün rekabet ettikleri alan da işte bu, fon yönetim gideri. Kimi şirketler yüz binde 10 kesinti yaparken, kimi şirketler bu oranı 7'ye hatta 5'e kadar düşürüyor, müşteri kapabilmek için. Reel faiz, enflasyon Gelelim, emeklilik şirketlerinin yönetim gideri adı altında yaptıkları yüzde 8'lik kesintiye. Bu kesintiyi de reel faiz ve enflasyon oranıyla mukayese etmek gerekiyor. Dolayısıyla genel ekonomideki veriler düzeldikçe, bu kesinti oranları da aşağılara inecektir. Bir başka bakış açısıyla konuya yaklaşırsak. Reel faizler yüzde 50'lere, enflasyon da yüzde 30'lara çıksa da bireysel emeklilik şirketleri en fazla yine yüzde 8 kesinti yapabilecekler. Öte yandan, bu yüzde 8 ilelebet süren bir kesinti değil. Yıllar itibariyle altılara, beşlere ve daha da aşağılara kadar düşüyor. Dedik ya, sistem uzun vadeli. Lafı fazla uzatmaya gerek yok. Bireysel emeklilik sisteminde aylık 100 TL'lik küçük tasarrufların değerlendirildiğini -ki bugün bu rakama bankada mevduat açamazsınız- ve emeklilik şirketlerinin katılımcıların birikimlerine yüksek getiriler sağlamak zorunda olduğunu düşündüğünüzde, şirketlerin bunun için binlerce personeli çalıştırdığını da bunun üzerine eklediğinizde, kesintilerin çok da yüksek olmadığı ortaya çıkar.