Bankalar kredi fiyatını ucuzlatırlarsa batarlar!

Yüksek faizin faturası uzun süredir Merkez Bankası’na kesildiği için, Merkez Bankası’nın faizi indirmesi ile bankaların faizlerinin de inişe geçeceğine inanmaya başladık.

Şimdilerde çok kişi, Merkez Bankası faizleri indirdiğine göre bankalar da faizi indirecek bekleyişine girmiş durumda.

Ne var ki, Merkez Bankası faiz indirdi diye bankaların faizi aynı öçlüde indrimeleri mümkün olmayabilir.
Faizin inmesini kim istemez? Ancak istemekle olmuyor... Faiz “paranın fiyatı”dır. Nasıl ki, ekmeğin fiyatı önce maliyete, sonra arz ve talebe bağlı ise, aynı şekilde “paranın fiyatı” olan faiz de önce maliyete, sonra arz ve talebe bağlıdır. Faizlerin düşmesini bankalar da ister. Çünkü Faiz ne kadar düşük olursa kredinin geri gelme imkânı da o kadar yüksek olur, işlem hacmi artar.

Bankalar para maliyeti ucuzlamadan, kredi fiyatını ucuzlatırlarsa batarlar. (Burada banka avukatlığı yapmıyorum. Neyin ne olduğunu anlatmaya çalışıyorum. Yazıyı lütfen o gözlükle okuyunuz.)

Kredi kaynağı mevduat

Önce gerçekleri hatırlayalım:

Merkez Bankası, bankalara kullandırdığı paranın faizini düşürmedi. Faiz koridoru olarak ilan edilen, gecelik en alt ve en üst faiz oranlarından, üstteki faiz oranı olan yüzde 9.5’u yüzde 9.0’a çekti.
Merkez Bankası bankaları paçal bir faiz ile fonluyor. Bu faiz oranı şimdilik değişmedi. Ortalama yüzde 8.50 dolayında.

Bankalar kullandırdıkları 1.5 katrilyon kredinin sadece 100 milyar TL’lik kısmı için Merkez Bankası kaynağından yararlanıyor. Merkez Bankası’nın 100 milyar TL’lik katkısının faizinin düşürülmesi, bankaların toplam maliyetini çok az etkiliyor.

Bankalar 1.5 trilyon kredi verirken, 1 trilyon 100 milyar TL mevduat kaynağından yararlanıyor. 300 milyar TL yurt dışından borçlanarak buldukları parayı değerlendiriyorlar.

İşte bunun için mevduat kaynağının maliyeti ucuzlamadan, dış kredinin faizi ve kur riski azalmadan maliyetleri değişmeyecek.

Bankalar için sorun sadece kredide kullanılan kaynakların maliyeti değil. Ekonomide işler iyi gitmediğinde borçlular ödeme yapamıyorlar. Ödenmeyen faiz ve ana paranın riski maliyeti artırıyor.

Merkez Bankası’nın bankalara sağladığı kredi çok kısa vadeli. Genelde bir gün veya bir haftadır. Bu kadar kısa vadeli borçlanma ile uzun vadeli kredi verilmesi büyük risk demektir. Merkez Bankası faiz oranlarının değişimi ileriye yönelik beklentiler hakkında bilgi verir. Faiz oranlarındaki gerileme Merkez Bankası’nın bu yıl enflasyonun düşeceğine olan inancının arttığını gösteriyor. Bu inancın güçlü bir şekilde piyasalarada da yayılması bekleniyor.

Merkez Bankası’nın faiz oranlarını düşürmeye başlaması ile birlikte bazı kredi faiz oranlarında düşüşler oldu. Örneğin ticari kredi faiz oranları yüzde 1.68 puan, konut kredileri yüzde 0.2 puan, nakit kredi faiz oranı yüzde 0.1 puan düştü. Bunlar ortalama rakamlardır.

Her kredi türünde aynı ölçüde gerileme olmayabilir.

Faizler yüksek...

Abdurrahman Yıldırım, mevduat ve kredide bankaların uyguladıkları faizleri derledi. Abdurrahman Yıldırım’ın derlemesinden öğreniyoruz ki, ülke genelinde ticari kredi faizi yüzde 13.59 dolayında. Üç ay öncenin yüzde 14.95 oranındaki faizine göre biraz gerileme var ama gene de yüksek.

En büyük faiz yükü ihtiyaç kredilerinde. Konut kredilerinde yıllık faiz yüzde 13.77 dolayında. Bankaların ana kaynağı olan mevduatta, 3 ay vadeli mevduata ödenen faiz yüzde 11.11 oranında. Geçen 3 ayda bankalar mevduat faizini düşürdü ama, krediler kadar düşüremedi. Çünkü mevduat faizindeki ucuzlama, bankalara mevduat artışını frenliyor.

Merkez Bankası’nın faiz kararının kredi faizlerine nasıl yansıyacağını değerlendirirken bu bilgileri dikkate almakta yarar vardır.