Bankalar faizi düşürürse piyasa coşar

Milliyet ekonomi yazarı Güngör Uras da Cumhurbaşkanı Erdoğan gibi faizlerin inmesi gerektiğini savunuyor. Uras bugunkü köşesinde bunun gerekliliklerini kaleme aldı. İşte Uras'ın o yazısı;

Sn. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, konut kredilerinin yüzde 9’un altına inmesi gerektiğini belirtti.

Günümüzde bankaların (ortalama) konut kredilerinde yıllık faiz yüzde 13.70, ticari kredilerinde yüzde 13.68 oranında.

Görülüyor ki, sorun sadece konut kredilerinde değil. Ekonominin harekete geçebilmesi için ticari kredi faizlerinin de ucuzlaması gerekiyor.

Enflasyon gerileyebilse, bankalar mevduat faizlerini aşağıya çekebilecek. Mevduat faizleri aşağıya çekilirse kredi faizleri de ucuzlayacak.

Bankaların kredi faizlerinin yüksek olmasının arkasında mevduat faizlerinin yüksek olması, onun da arkasında enflasyonun yüksek olması var.

Konuya yabancı olanlara (kaba rakamlarla) bilgi vermek istiyorum.

Bankalarımızın toplam kredileri 1.5 katrilyon TL. 250 milyar TL de Kamu Kâğıtları’na bağladıkları para var. Toplam 1 katrilyon 750 milyar TL’yi değişik kaynaklardan buldukları paralarla karşılıyorlar.

Enflasyon hedefi...

Kredilerin ana kaynağı (en büyük kaynağı) mevduat. Bankaların topladıkları mevduat 1.3 trilyon TL ama bankalar topladıkları mevduatın tamamını kredi olarak kullandıramıyorlar. Yaklaşık 1 trilyon TL’sini krediye dönüştürebiliyorlar. (1) Topladıkları 100 TL mevduatın 11 TL’sini Merkez Bankası’na zorunlu karşılık olarak yatırıyorlar. (2) Mevduatın 5 - 10 TL’sini kasa kolaylığı olarak saklıyorlar. 

Sonuçta toplanan her 100 TL mevduatın yaklaşık 80 TL’si krediye dönüşebiliyor.

Bankalar 3 ay vadeli mevduata ortalama yüzde 10.69 faiz ödüyor. Bu faizle toplanan kaynağın, krediye yönlendirme oranı yüzde 80. Bu nedenle mevduattan krediye yöneltebilen kaynağın bankalara (diğer maliyetler hariç, sırf kaynak maliyeti) yüzde 12.58 oranında. Diğer maliyetler de eklenince bankanın mevduattan gelen kaynaktan kullandıracağı kredinin faizi yüzde 14’ten aşağıya inemiyor. Bankaların kredi faizini yüzde 9’a indirebilmeleri için (kaba hesap ile) 3 aylık mevduat faizini yüzde 7’nin altına çekmeleri, mevduat sahiplerinin stopajdan (vergiden) sonra net 6 Faiz ile birikimlerini bankalardaki mevduat hesaplarında tutmaya devam etmeleri gerekir. Enflasyon ve enflasyon bekleyişi yüzde 5’lere indiğinde bu olacaktır.

Mevduat faizi önemli

Şimdilerde bankalarda 1 ay vadeli mevduat hesabının ortalama faizi yüzde 9.14, üç ay vadeli mevduat hesabı faizi yüzde 10.78 oranında. Mevduat hesabı faizleri, yılbaşından bu yana 0.72 puan ile 0.88 puan arasında geriledi.

Bunlar brüt faiz. Bankalar brüt faizi müşteriye öderken yüzde 15 (stopaj )vergi kesintisi yapıyor. Müşterilerin eline vergisiz yüzde 7.77 veya yüzde 9.17 oranında faiz geçiyor. Bu net faiz getirisi enflasyonu ancak karşılıyor.

Bu durumda reel faiz yüzde sıfır dolayında oluyor. 

Bankaların bir başka kaynağı Merkez Bankası’ndan borçlanma imkânları. Merkez Bankası’ndan yüzde 8.13 faiz ile borçlanıyorlar. Yılbaşından bu yana Merkez Bankası’ndan kullanılan kaynağın maliyeti sadece 0.78 puan geriledi.

Enflasyon yüzde 5’e inmeli

Bankaların yurt dışından döviz borçlanması ile buldukları kaynak 300 milyar TL. Tahvil, bono ihracı ile topladıkları para 100 milyar TL. Özkaynakları 280 milyar TL. Bütün bunların toplamı üst üste 1 trilyon 780 milyar TL yapıyor.

Bankalar eğer mevduata, yurt dışından buldukları kredilere, çıkardıkları tahvil ve bonolara, Merkez Bankası’ndan aldıkları krediye daha az faiz ödeyebilirler ise, kredi faizini de ucuzlatacaklar.

Kaynakların maliyetinin gerilemesi de büyük ölçüde enflasyonun gerilemesine bağlı. Kaynak maliyeti ucuzlayınca kredi faizi de ucuzlayacak. Şimdilerde ticari kredi faizleri yüzde 13.68 dolayında. Yılbaşından bu yana ticari kredi faizleri 0.76 puan geriledi.

İhtiyaç kredisi faizleri yüzde 17.30, taşıt kredisi faizleri yüzde 15.28 ve konut kredisi faizleri yüzde 13.70 oranında. Yılbaşından bu yana konut kredisi faizleri 0.63 puan gerileme oldu.

Sn. Cumhurbaşkanı bankaların faiz indirmelerini isterken haklıdır. Ucuz faiz, üretimi, tüm piyasayı harekete geçirecektir. 

Kaynak maliyetleri ucuzlamadan kredi faizinin aşağıya çekilebilmesi bankaların kârdan vazgeçmeleri ile veya faiz farkının dışarıdan karşılanmasıyla mümkün olabilir. Kamu bankalarımız bu yoldan faizini ucuzlatabilirler ama özel bankalar buna cesaret edemezler.