Bankalar faiz inince daha çok kâr ediyor

Son günlerde Başbakan Erdoğan'ın gündeme getirdiği 'faiz lobisi' tartışılmaya devam ediyor. Faiz lobisi kim, faiz yükselince kim kazanıyor, kim faizin yükselmesini istiyor? Milliyet yazarı Güngör Uras köşesinde bu sorulara yanıt verdi.
İşte Güngör Uras'ın o yazısı;
Ayşe Hanım Teyzem, “Ben son günlerde faizin aşağıya inmesinden yakınıp duruyordum. Faiz yükselsin diye bekliyordum. Çevremde  benden başka faizin yükselmesini isteyen yok. Ali Rıza Bey Amcan, ‘Faiz yükselir ise kredi kartı faizleri de artar’ diyerek bana karşı geliyor. Bakkal Coşkun, ‘Faiz yükselir ise kredimi ödeyemem’ diyor. Komşum ise konut kredisi almış. ‘Aman faiz yükselmesin’ diyor. Bu durumda acaba büyüklerimizin devamlı yakındığı Faiz lobisi ben miyim?” diye soruyor.
Sonra da kendini temize çıkartmak için ekliyor:
“Bankada üç kuruş mevduatım var. Yakın  zamana kadar mevduat faizi emekli maaşıma ek oluyordu. Bankalar faizi indirdikçe indirdi. Bakanlar ve Merkez Bankası Başkanı da söylüyor. Faiz enflasyonun altına inmiş. Bankadaki üç kuruş mevduatımdan faiz almak bir yana, ana para eriyor. Bu durumda faiz artsın demek ile acaba suç mu işliyorum?”
İpler Merkez’de
Ayşe Hanım Teyzem’i teselli etmek bana düştü. “Üzülme teyzeciğim” dedim. Serbest piyasa ekonomisinde (veya kapitalist sistemde) esas olan kâr maksimizasyonudur. Herkes malını daha yüksek fiyatla satmaya çalışır. Ama arz ve talep bir yerde  kesişir. Fiyat oluşur. Faiz de paranın fiyatıdır. Parası olanın parasını daha yüksek fiyattan (yüksek faizden) satma arayışında olması normaldir. Piyasalarda para bollaşınca faiz ucuzlar.
Bizde para musluğunun başında Merkez Bankası var. Merkez Bankası piyasadaki para miktarını ayarlayarak faizi indirebiliyor. Çıkarabiliyor. Merkez Bankası, “İsteyen bankalara yüzde 5’ten istediği kadar para veririm” deyince, bankalar da mevduata verecekleri faizi ona göre ayarlıyor. Hazinemiz bono satarken bu faize göre faiz belirliyor. Daha önce piyasaya sürülen bonolar işlem görürken faiz oranları buna göre iniyor, çıkıyor.”
Ayşe Hanım Teyzem sordu:
“Bankalar faizin yükselmesini istemez mi? Daha fazla para kazanırlar.” Anlattım. Özel sektör bankaları hem birbiriyle, hem kamu bankaları ile, bankaların tümü dış piyasalarla rekabet halinde. (Mevduatın yüzde 35’i, kamu bankalarında. Kredilerin yüzde 25’ini kamu bankaları veriyor.) Bankalar kredi faizini istedikleri gibi artıramaz. Bankalar için önemli olan kullandıkları kaynağın maliyetidir.
Risk primi faturayı büyütüyor
Şimdilerde Hazine Türk Lirası ve dolar ihtiyacını bankalar aracılığıyla sağlıyor. Hazine’nin borç senetlerinin yarısı bankaların kasasında. Merkez Bankası’nın döviz rezervlerindeki dolarlar bankaların yurtdışından borçlanarak getirdikleri dolarlar.
Faiz yükselir ise, bankalar içeride ucuz fiyatla aldıkları hazine bonoları nedeniyle zarar eder. Döviz faizi yükselir ise, bankaların döviz borçlarının TL karşılığı artar.
İçeride ve dışarıda paranın faizinin üzerine binen “risk primi” diye bir yük vardır. Arz ve talep aynı iken, içerideki huzursuzluk, terör, dış tehlike gibi nedenlerle ülkenin risk primi artınca yabancılar bunu faizin üzerine bindirir. Hazine kağıtlarının dörtte biri yabancılarda. Dış borçların tamamı yabancılardan. Yabancıların borsadaki payları yüzde 65 dolayında.  Yabancılar son olaylarda risk primini yükseltince içeride ve dışarıda faiz yükseldi. Borsa endeksi düşüşe geçti.
Bankalar faiz inince daha çok kâr ediyor

Bizim bankalar faiz yükselirken değil, faiz aşağı inerken kârlarını artırıyor. Geçmişte olan biteni Zeynal Balcı ile Uğur Gürses rakamlarla sergiledi.
Zeynel Balcı bankaların faiz ucuzladıkça 2006 - 2012 yıllarında taplam kârlarının nasıl değiştiğini gösteren rakamları alt alta dizdi. Bir de çizim ile olan biteni gösterdi.

Uğur Gürses ise son 2 yılda Hazine bonosu faizlerinin azalması sonucu bankaların kârlarına bağlı olarak nasıl vergi şampiyonu olduklarını anlatan rakamları verdi. 2011 yılında devlet kağıtlarının ortalama faizi yüzde 11.04 idi. Vergide ilk 10’a giren bankalar toplam 2.0 milyar TL Kurumlar Vergisi ödedi. 2013 yılında banka kasalarındaki kağıtların faizi yüzde 6.16’ya inince  aynı bankaların karı arttı. Bankaların kârdan ödedikleri vergi 6.7 milyar TL oldu.