Avrupa’da krizin gelir eşitsizliğine etkileri

AYÇA KARACA – FINANSGUNDEM.COM/ÖZEL

Avrupa Parlamentosu’nun henüz yayınlanmamış  “AB’de Ücret Dağılımı” raporunda  ekonomik krizin gelir eşitsizliğinde yarattığı artış ve sonuçları ele alınıyor.  Avrupa Parlamentosu İç Politikalar Genel Müdürlüğü ekonomistleri Dirk Verbeken, Dr. Christian Dreger, Dr. Enrique Lopez-Bazo, Dr. Raul Ramos,  Dr. Vicente Royuela ve  Dr. Jordi Surinach tarafından hazırlanan raporda AB üye ülkeleri arasında işçi ücretleri ve eşitsizlik ölçüleri kullanılarak gelir eşitsizliğinde gözlenen artışın sebepleri analizi amaçlanıyor.
Raporda, Avrupa’nın geçmiş on yıllık süre boyunca kaydettiği düşük büyüme performansının gelir eşitsizliği ve sosyal dışlama yönünden ücret dağılımına ilişkin endişeleri büyük oranda arttırdığı kaydediliyor. Farklı ekonomik veriler baz alınarak yapılan hesaplamalar sonucu özellikle 1980’lerin ortasından itibaren ücret eşitsizliğinin dikkate değer ölçüde arttığı belirtiliyor. Özellikle Euro Bölgesi borç krizinden sonra bir çok AB ülkesi tarafından uygulanan mali konsolidasyon  programlarının eşitsizliği kısa ve orta vadede daha da kötüleştirdiği ifade ediliyor. Son zamanlarda yapılan akademik çalışmalarında  (Pikkety’nin ünlü Kapital çalışması da dahil olmak üzere) eşitsizlik konusunda akademisyenler ve politikacılar arasında ateşli tartışmaları tetiklediği de belirtiliyor. Genel algının eşitsizliğin tarihi yüksek seviyelerinde bulunduğu ve bunun da Büyük Depresyon’dan sonra ekonomik kalkınmanın yavaşlığıyla ve kırılganlığıyla ilgili olduğu ve artan eşitsizlik ile kırılgan ekonomik durumun resesyonun sonucu  olduğu vurgulanıyor. Krizden sert etkilenen  ve sonra toparlanmaya başlayan Yunanistan, İspanya, İrlanda ve Estonya gibi  ülkelerde bile  eşitsizliğin artmaya devam ettiği vurgulanıyor.  OECD tarafından da açıklandığı üzere Büyük Depresyon sonrası gelirdeki düşüşün en düşük gelir seviyesindeki grupta en üst gelir seviyesindekilere göre daha fazla olduğu kaydediliyor.
Raporda gelir eşitsizliğindeki son gelişmelerin ücretlerdeki eşitsizlik, iş gücüne ulaşım imkanları ve iş döngüsü (business cycle) ile ilgili olduğu belirtilerek bu trendi ve sürecin ülkelerde farklı yoğunlukta  yaşanmasını açıklayan  3 ana faktör sıralanıyor: 1)Teknolojik gelişmeler 2) Küreselleşme ve ticarete açıklık ve dışarıdan iş gücü kullanma (outsourcing) 3) İstihdam piyasası kurumları ve asgari ücret
 
EŞİTSİZLİK 2006-11 ARASI ÜYE ÜLKELERİN ÜÇTE İKİSİNDE ARTIŞ GÖSTERDİ

Rapora göre,  eşitsizlik 2006-2011 yılları arasında üye ülkelerin üçte ikisinde artış gösterirken diğerlerinde azalış gözlendi. Yıllık ücretler baz alındığında eşitsizlik düzeyinin üye ülkelerde birbirine çok benzer olan aylık ve saatlik ücretlere göre önemli ölçüde arttığı belirtiliyor. Ayrıca bir çok ülkede gelir dağılımının en üst  düzeyinde yer alanlar arasından çok  en alt diliminde yer alanlar arasında eşitsizliğin arttığı vurgulanıyor. Bu ülkelerde 2006-2011 yılları arasında düşük ücret verilmesine daha çok rastlandığı da belirtiliyor.
 
İSTİHDAM PİYASASINDA ÜCRETLERDE BASKI

Raporda gelir eşitsizliğinde ücretlerin yanı sıra işgücü piyasası kuruluşlarının da büyük rol oynadığı belirtiliyor. Sendikalaşma düzeyi ve pazarlığa konu olan ücret tabanı da bu eşitsizliğin oluşmasında etkili olabiliyor. Toplu ücret görüşmeleri ücretlerde azalışı teşvik ediyor. Raporda, toplu ücret görüşmeleri sisteminin ücret eşitsizliği üzerindeki etkileri de analiz edilerek bu  sistemin daha bastırılmış bir   ücret yapısına neden olduğu ve AB ülkeleri arasındaki gelir eşitsizliğinin artmasına katkıda bulunduğu  belirtiliyor. 
Raporda, AB ülkelerinin birçoğunda sendikaların ve minimum ücret tabanlarının azaldığı sonucuna da yer veriliyor. İstihdam piyasası kuruluşları açısından ücret pazarlığı görüşmelerinin merkezileşmemiş olan ara düzeylerde sabit bir seviyede kaldığı belirtiliyor. İrlanda ve Hollanda gibi ülkelerde ise yapılan son reformların toplu ücret görüşmelerinin merkezi yapılma düzeyini azalttığını gösteriyor.  Her ne kadar ülkeler arasında homojen bir sonuca varmak güç olsa da reel asgari ücretlerin son zamanlarda AB ülkelerinin çoğunda arttığı da vurgulanıyor.
 
KRİZ REEL SATIN ALMA GÜCÜNÜ AZALTTI

Rapora göre, genel olarak Büyük Resesyon asgari ücretleri reel satın alma gücünü azaltarak çok olumsuz etkiledi. Yapılan ekonometrik modellemelere göre gelir eşitsizliğinin özellikle asgari ücretle geçinen gelir piramidinin  en alt kesiminde daha olumsuz etki yarattığı belirtiliyor.
 
KÜRESELLEŞMENİN VE TEKNOLOJİK DEĞİŞİKLİKLERİN ETKİSİ

Gelir eşitsizliğinin artışında küreselleşme ve teknolojik değişikliklerin de büyük rol oynadığı açıklanıyor. Rapora göre regüle edilmiş ve birbirine global ölçekte bağlı sektörler arasında rekabetin artması ücret eşitsizliğinin azaltılması açısından büyük rol oynuyor. İstihdam piyasaları açısından ise merkezi ücret görüşmelerinin saatlik ücretler açısından eşitsizliği arttırdığı belirtiliyor. Sendikalaşmanın artmasının ve asgari ücret tabanının arttırılmasının saatlik ücretler açısından eşitsizliği azaltmaya katkıda bulunacağı da belirtiliyor. Sendikaların toplu ücret pazarlıklarının  tüm ücretler bazında ücret  eşitsizliğini azaltmaya çok büyük etkisi olmadığı da vurgulanıyor.
 
SERMAYE GELİRİ EŞİTSİZLİĞİ ARTTIRIYOR

Ücretlerin yanı sıra sermaye geliri de artan gelir eşitsizliğine katkıda bulunuyor. Ücretler gelir eşitsizliğinin oluşmasında büyük rol oynuyor. Ancak ücretlerin yanı sıra  hane halkı gelirini oluşturan sermaye gelirleri ve transferler gibi eşitsizliğin artışına etkide bulunan başka faktörlerin de bulunduğu ifade ediliyor. Araştırma sonucunda vergilerin gelir eşitsizliğini azaltmaya katkıda bulunduğu transferlerin ise etkisiz olduğu belirtiliyor. Sermaye gelirlerinin ise ücretlerle birlikte gelir eşitsizliğine en çok neden olan faktör olduğu sonucuna varılıyor. AB ülkelerinde ekonomik kriz nedeniyle  istihdam oranının düşmesiyle birlikte ücretlerin toplam gelir içerisindeki payının bir çok ülkede de düştüğü açıklanıyor.