Avrupa vatandaşı olmak için...

Rakletin ana vatanı İsviçre'nin Valais kantonları. İsviçre'ye ait peynirin tüm tarihini ezberleseler bile zorluğuyla ün salmış vatandaşlık sınavına girenlerin kazanma olasılığı bir hayli düşük.

Euronews haberine göre, Müslüman bir çift mülakatta karşı cinsle tokalaşmayı reddettiği için testi geçememişti.

2017 yılında ise anne-babası Türk, İsviçre doğumlu, 26 yaşındaki Funda Yılmaz, tüm hayatını İsviçre'de geçirmesine rağmen vatandaşlığa kabul edilmedi. Nedenlerden biri Yılmaz'ın market alışverişini ülkede yaygın olan Aldi'den yapmaması.

Aynı yıl, sekiz yaşından bu yana İsviçre'de yaşayan Hollanda kökenli Nancy Holten, vatandaşlık için başvurduğunda inek ziline karşı kampanya yürütüp, ava ve domuz yavrusu yarışına karşı çıktığı için geri çevrildi.

2016'da ise Kosovalı bir ailenin başvurusunun kabul edilmemesine gerekçe olarak aile üyelerinin kentte gezerken eşofman giymesi gösterildi.

İsviçre vatandaşı olabilmenin yolu konfederasyon, kanton ve komün düzeyinde onay almaktan geçiyor. Başvuru sahiplerini en çok yaşadıkları komünde kurulan ve yerel halktan kişilerin oluşturduğu panel zorluyor. Vatandaşlık sınavının en çok tartışma yaratan kısmı da bu panel.

İsviçre'deki sınav 'keyfi kararlara' davetiye çıkardığı için eleştirilirken, AB'nin diğer ülkelerinde uygulanan sınavların da zorluk açısından aşağı kalır yanı yok.

Parayla AB vatandaşı olabilir miyim?

Daniel Lewis'in peynirle acı sınavı ona 2 bin 810 euroya mal oldu. Bu zarar en azından İsviçre makamlarından parayla vatandaşlık alınamayacağını kanıtlar nitelikte.

Fakat aynı durum diğer ülkeler için geçerli değil. Eylül 2017'de, Kıbrıs Rum Kesimi'nin 2 milyon euro karşılığında milyarderlere AB vatandaşlığı verdiği skandalı gündeme oturmuştu.

Portekiz'in 500 bin euro yatırıma karşılık vatandaşlık hakkı tanıyan 'Altın Vize' uygulaması da eleştirilerin hedefi olmuştu.

Yolsuzluk ve skandalların lafının edilmediği ülkelerde bile pasaport sahibi olmak dar gelirliler için kolay değil. İngiltere'de vatandaşlık elde etme sürecinin maliyeti, yetişkinler için bin 480, reşit olmayanlar içinse bin 125 euroya kadar çıkabiliyor.

Fransa'da ise fatura çok daha düşük. Vatandaşlığa başvuru ücreti sadece 55 euro ancak istenilen belgelerin tercümesi ve noter onayı 500 euroya mal olabiliyor.

Sınav neden yapılıyor?

İsviçrelilerin potansiyel vatandaşlarda hangi özellikleri aradığı kafaları karıştırsa dahi, sınavların amacı başvuru sahiplerinin seçtikleri ülkenin dilini, tarihini ve kültürünü bilip bilmediğini tespit etmek ve söz konusu ülkeye ne kadar entegre olduklarını anlamak. Bu son kriter sadece vatandaşlık için değil, oturum hakkına sahip olmak için de zorunlu.

'Entegrasyonun seviyesi' kriterler arasında anlaşılması en zor olan nokta. Hükümetler, bu noktada ikilemle karşı karşıya. Sınav sorularının önceden yayınlanması, vatandaşlık almak isteyenlerin bulundukları kültüre ne kadar adapte olduklarını göstermekten çok ezberleyerek öğrenme yetilerini test ediyor. Sınav sonuçlarının yayınlanmaması halindeyse 'keyfi muamele yapıldığı' iddiaları ortaya atılıyor.

Fransız hükümeti, sorular yerine sınava giren kişiden bilmesi istenilen, Fransa kültürünü, siyasetini ve tarihini anlatan 28 sayfalık bir 'vatandaşlık kitabı' yayınlamayı seçti.

Almanya'da ise 310 sorudan oluşan soru bankasıyla sınava hazırlanmak mümkün. Sınavı geçmek için bu bankadan seçilen 33 sorunun 17'sini bilmek gerekiyor. Sorulara internet üzerinden de erişilebiliyor.

Öyle bir nehir olmamasına rağmen, 'Madrid ile Barselona arasındaki nehrin adı nedir?' gibi sorularla karşılaşabileceğiniz İspanya'da ise sınav için ne kadar çalışılırsa çalışılsın, geçmek tamamen şansınıza bağlı.

Sınavı geçtim, peki şimdi vatandaş mıyım?

Vatandaşlık elde etmek için girdiğiniz sınavı geçseniz bile, pasaporta sahip olmak için uzun bir müddet daha beklemeniz kuvvetle muhtemel.

Söz konusu işlemlerde en hızlı davranan Fransa'da bile bekleme süresi en az 9 ay. Brexit sonrasında artan talep nedeniyle bu süre son dönemde, ilk başvuru tarihinden itibaren iki-üç yıla kadar çıkabiliyor.