Avrupa Siyasi Topluluğu tartışması, projede Türkiye var mı?

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Avrupa Birliği'nin parçası olmayan ülkelerin siyasi karar süreçlerine katılımını hedefleyen “yeni Avrupa kulübü” olarak da tanımlanan  Avrupa Siyasi Topluluğu’nun ilk toplantısı Prag’daki  Avrupa Birliği (AB) Zirvesi öncesinde 6 Ekim’de yapılacak. Konuyla ilgili Euronews'ten Gizem Sadece ve Kamuran Samar'ın haberine göre; 

Macron, 1 Eylül'de yaptığı açıklamada, birçok AB ülkesinin toplantıya Türkiye'nin de katılıp katılmayacağını sorduğunu belirterek "Fransa, Türkiye'nin katılımını veto etmeyecek." şeklinde konuşmuştu. 

Öte yandan, AB ve üye olmayan diğer ülkeler arasındaki siyasi istişareyi genişletmeyi amaçlayan Avrupa Siyasi Topluluğu'nda "Türkiye" fikrinin tartışma yarattığı belirtiliyor. 

Fransız Le Monde gazetesi geçtiğimiz günlerde "Avrupa Siyasi Topluluğu projesi Türkiye vakasıyla karşı karşıya" başlıklı haberinde AB üyesi ülkelerin "Macron'un 'sevgili projesine' Ankara'yı da dahil etmekte isteksiz" olduğunu yazdı. 

euronews Türkçe'ye konuşan Türkiye ve AB ilişkileri uzmanı Uluslararası ve Stratejik İlişkiler Enstitüsü Direktör Yardımcısı Didier Billion'a göre, Avrupa Birliği'ni yeniden çalışır hale getirmek için öne sürülen projelerden biri olan Avrupa Siyasi Topluluğu'na Türkiye ve İngiltere kesinlikle dahil edilecek. 

Avrupa Siyasi Topluluğu nedir ve nasıl ortaya çıktı

Avrupa Siyasi Topluluğu projesinin fikir babası Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron. 

Macron, Avrupa Siyasi Topluluğu projesini ilk olarak mayıs ayında Avrupa Parlamentosu'na sundu ve topluluğun demokratik ülkelerin herkesi ilgilendiren siyasi konularda iş birliği için yeni bir alan bulmasına izin vereceğini söyledi. 

Haziran ayında AB Liderler Zirvesinde gündeme getirilen Macron öncülüğündeki bu siyasi diyalog ve iş birliği platformu projesi, AB yönetimi tarafından da kabul edildi. 

Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, Avrupa Siyasi Topluluğu projesine desteğini ifade ederek, Avrupa kıtasını ilgilendiren güvenlik, enerji, iklim ve ekonomi gibi konuların düzenli olarak tartışılacağını söyledi. 

Avrupa Siyasi Topluluğu'nun Avrupa'yı ilgilendiren konuları görüşmek üzere 6 ayda bir toplanması bekleniyor. 

Amaç nedir?

Proje, AB'nin bir parçası olmayan ülkelerin de siyasi karar süreçlerine katılımını amaçlıyor. Nitekim Macron projeyi tanıtırken "AB kısa vadede Avrupa kıtasını yapılandırmanın tek yolu olamaz." şeklinde konuşmuştu.

Didier Billion bu projeyi, Macron'un başarısızlığa uğrayan "Avrupa Birliği'ni yeniden işler hale getirme" hırsının bir sonucu olarak görüyor: "Kendisini Avrupa’nın en önemlisi, AB'ye en çok inanan kişi olarak sunan Macron ilk görev süresinde düşündüğünü yapamadı. Yine de doğru bir tespitten yola çıktı, AB iyi bir şekilde işlemiyor. Bu yüzden Avrupa Siyasi Topluluğu projesini icat etti çünkü 27, 28 ya da orta vadede daha fazla devletle AB’nin 10 - 15 yıl önceki gibi çalışmaya devam edemediğini düşündü."

Didier, projenin "Çok Vitesli Avrupa" ve "Tek Merkezli Avrupa" gibi AB'ye eski gücünü yeniden kazandırmak için öne sürülen fikirlerle de bağlantılı olduğuna inanıyor. 

Çok Vitesli Avrupa fikri temel hatlarıyla oy birliği ve çoğunluk ilkelerine göre hareket etmeyen ve endüstriyel, ekonomik, askeri ve siyasi projeleri hazırlayan 3 ila 6 ülkeden oluşan bir merkezi çekirdek tasarlıyor. Ve içerisinde doğrudan bu merkezi çekirdeğe bağlı olmayan, AB ülkeleri ve Türkiye gibi henüz üye olmayan diğer devletler de yer alacak. Bu devletler Avrupa dinamiğine bağlı olacak ancak tüm haklarla sorumluluklara sahip olmayacak.

Hangi ülkeler topluluğa katılabilir

Macron'a göre AB'nin demokratik değerlerini paylaşan her ülke Avrupa Siyasi Topluluğu'na katılabilir.

Öte yandan Fransa Cumhurbaşkanı 1 Eylül'de Elysee Sarayı'nda büyükelçilere yaptığı konuşmada, siyasi topluluğun AB üyesi ülkelerin yanı sıra "İngiltere, Norveç, İsviçre, Batı Balkan ülkeleri, Ukrayna" gibi ülkelerin bir araya gelmesine izin vermesi gerektiğini söyledi.

Buna göre, Ukrayna, Moldova, Gürcistan gibi aday ülkeler topluluğun muhtemel üyeleri arasında.

Diplomatik kaynaklar ilk toplantıya Türkiye, Batı Balkan ülkeleri Sırbistan, Karadağ, Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Kosova ve Bosna Hersek'in yanı sıra Norveç, Liechtenstein, İsviçre, İngiltere, İzlanda, Ukrayna, Gürcistan, Moldova, Ermenistan ve Azerbaycan'ın liderler seviyesinde davet edileceğini söylüyor.

Türkiye'yi AB dışında tutmak için alternatif bir çözüm mü?

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası AB'den yeşil ışık alan Ukrayna ve Moldova'ya haziran ayında adaylık statüsü verildi. 

Macron o günlerde Ukrayna'nın AB adaylığının yıllar süren bir süreç sonrası üyeliğe dönüşebileceğini söylemiş, Ukrayna gibi AB ile aynı değerleri paylaşan ülkelerin üye olmak yerine "Avrupa Siyasi Topluluğu" çatısı altında birleşebileceğini ifade etmişti. 

AB yetkilileriyse Avrupa Siyasi Topluluğunu, hem AB hem de üçüncü ülkeler için "kapsayıcı bir süreç" olarak tanımlıyor. Bunun AB genişlemesinin veya politikalarının yerine geçecek bir oluşum olmadığı vurgulanıyor.

Didier Billion, Türkiye'nin bu topluluğa kesinlikle dahil edilmek isteneceğini söylüyor.

Billion'a göre, Türkiye'nin AB üyeliğine karşı olan Avrupalı liderler Türkiye'yi de kapsayacak alternatif çözümler arıyor: "Macron ve diğer bazı Avrupalı liderlerin düşüncesine göre, Türkiye’yi AB’ye almayacağız ancak onu memnun etmek için çözümler sunmamız da gerekiyor. Türkiye AB’ye gerçekten üye olmayacak ama düzenli olarak iş birliğinde bulunabilecek. İşte Macron ve diğerlerinin Türkiye’ye sunmak istediği alternatif çözüm bu."

Türkiye'nin AB içindeki konumuna karşı Avrupalı liderlerin AB tarihinde ilk kez görülmediğini söyleyen Billion, "Bugün Macron var, daha önce Sarkozy vardı. Sarkozy de 2008 yılında Akdeniz için Birlik projesini önermişti." şeklinde konuşuyor. 

Macron ise topluluğu bambaşba bir açıyla sunuyor. Macron, Avrupa Siyasi Topluluğu'nun aday ülkelerle AB arasında siyasi ilişkileri geliştirebileceğini öne sürüyor. Ona göre topluluk uzun süren adaylık sürecinde "genişleme yorgunluğuna" doğru yanıt olabilir.

Türkiye'nin gözünden Avrupa Siyasi Topluluğu

TBMM Milli Savunma Komisyonu Başkanı Ahmet Aydın, 7 Eylül'de Prag'da katıldığı parlamentolar arası bir konferansta Avrupa Siyasi Topluluğu projesini gündeme getirdi.

Aydın burada yaptığı konuşmada, "Avrupa jeopolitik topluluğu ve Avrupa siyasi topluluğu gibi fikirlerin" Türkiye'nin üyelik statüsüne gölge düşürdüğünü söyledi. 

Aydın, "AB genişleme sürecinde dürüst davranmıyor, AB'nin her ülkeye eşit ve adil davranması gerekiyor. AB'nin genişleme politikasında giderek belirgin hale gelen ve Türkiye'yi genişleme perspektifinden dışlamak için yapılan 'Türkiye' ve 'Balkanlar' ayrımının son bulması gerektiğine inanıyoruz." şeklinde konuştu. 

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise Fransız mevkidaşı Colonna ile yaptığı ortak basın toplantısında Ukrayna'daki savaş çerçevesinde yaşanan son gelişmelerin Türkiye'nin Avrupa ve Avrupa Birliği için ne kadar önemli bir ülke olduğunu gösterdiğini söyledi.

Çavuşoğlu, "AB ancak Türkiye ile potansiyelini hayata geçirebilir ve gerçek anlamda bir jeopolitik aktör olabilir." şeklinde konuştu. 

Didier Billion da Türkiye'nin AB için önemli bir ülke olduğunu söylüyor: "Türkiye’nin AB’ye, AB’nin de Türkiye’ye ihtiyacı var. Avrupa Birliği’ni yeniden yapılandırma sürecinde aynı zamanda Türkiye ile ilişkilerin yeniden oluşturulması gerektiğini düşünüyorum. Her ikisi de birbirinden ayrı düşünüldüğünde etkili olmayacaktır." 

Billion, "Avrupa Siyasi Topluluğu fikri, Macron’un kafasında Türkiye’nin Avrupa Birliği perspektifini reddetmek için oluşturulduysa bu bir hata olur. Eğer bu proje aksine, Türkiye ile Avrupa Birliği ilişkilerini gerçekçi bir şekilde yeniden canlandırmak için oluşturulsaydı, yapıcı bir fikir olduğunu söyleyebilirdim." diyor ve ekliyor: "Ancak maalesef Macron ve diğer bazı Avrupalı liderler tarafından Türkiye’nin AB’ye girişini engellemek için ortaya atılan bir fikir olduğuna inanıyorum. "

İlk toplantıda ne konuşulacak?

Avrupa Siyasi Topluluğu'nun liderler düzeyinde ilk toplantısı 6 Ekim'de AB dönem başkanı Çekya'da, AB Liderler Zirvesi öncesinde yapılacak.

Avrupa Siyasi Topluluğu toplantısı açılış oturumuyla başlayacak ve yuvarlak masa toplantılarıyla devam edecek.

Toplantılarda güvenlik, istikrar, enerji, iklim, ulaştırma, ekonomi gibi başlıklarda birçok konu ele alınacak. Liderlerin ikili görüşmeler yapması beklenen günün sonunda kapanış yemeği verilecek.

Toplantıda özellikle Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı, enerji krizi ve ekonomik durumun konuşulması bekleniyor.

Avrupa Birliği, Türkiye dahil 17 ülkeyi liderler düzeyinde toplantıya davet edecek

Avrupa Birliği'nin zirvesinde gündem Ukrayna

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’ndan Erasmus açıklaması