Avrupa, ABD'siz kendini savunabilir mi?

ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, göreve geldikten sonra yaptığı ilk uluslararası ziyarette, Ukrayna'nın Rus işgaline karşı savunmasına yönelik finansmanın büyük ölçüde Cülkeleri tarafından sağlanması gerektiğini söyledi. 

Hegseth, bu açıklamayı Suudi Arabistan'da Rusya ve ABD heyetleri arasındaki görüşmeler devam ederken yaptı. Bu görüşmeler, Trump'ın Ukrayna'daki savaşı sona erdirme stratejisinin ne olabileceğine dair ipuçları veriyor.

ABD Başkan Yardımcısı JD Vance de 14 Şubat Cuma günü Münih Güvenlik Konferansı'nda yaptığı konuşmada Avrupa'nın "kendi savunması için büyük bir adım atması gerektiğini" vurguladı.
ABD'nin bu keskin politika değişikliği, Avrupa liderlerini alarma geçirdi ve 17 Şubat'ta Paris'te Rusya-Ukrayna savaşını ve kıtanın güvenliğini konuşmak üzere acil bir toplantı düzenlendi.

Bu, Avrupa'nın güvenliği için ABD'ye ne kadar bağımlı olduğu ve tek başına ayakta kalıp kalamayacağı sorularını da beraberinde getiriyor.

ABD'nin Avrupa ile güç birliği yapmasının sebepleri?

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) 1949 yılında eski Sovyetler Birliği'nin Avrupa'daki genişlemesini engellemek amacıyla kuruldu.

Avrupa ülkelerinin savunma harcamaları 

NATO, üye ülkelerin milli gelirlerinin (GSYİH) en az yüzde 2'sini savunma harcamalarına ayırmasını istiyor.

NATO'nun 2024 tahminlerine göre, Polonya üst üste ikinci yıl en fazla harcama yapan ülke oldu ve GSYİH'sinin yüzde 4,1'ini savunmaya ayırdı.

Estonya yüzde 3,4 ile ikinci sırada yer alırken, ABD yüzde 3,4 ile üçüncü sırada bulunuyor ve son on yıldır bu seviyede harcama yapıyor.

Birleşik Krallık ise yüzde 2,3 ile dokuzuncu sırada yer alıyor. İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, ülkesinin yüzde 2,5 savunma harcaması yapmaya "kesinlikle" kararlı olduğunu ve birkaç ay içinde bu hedefe ulaşmak için bir plan açıklayacaklarını belirtti.

Avrupa ve Kanada'daki NATO üyelerinin ortalama harcaması yüzde 2 olarak tahmin ediliyor.
BBC'ye konuşan NATO'nun eski Savunma Yatırımları Genel Sekreter Yardımcısı Camille Grand, ABD'nin Avrupa'dan daha fazla yatırım talep etmesini sürpriz olarak görmüyor.

'Avrupa Ordusu' kurulabilir mi?

ABD'nin yardımları çekme ihtimaline karşılık Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, bir "Avrupa Ordusu" kurulması çağrısında bulundu.

Zelenskiy, 15 Şubat'ta yaptığı açıklamada, "Gerçekçi olalım. Artık Amerika'nın, Avrupa'yı tehdit eden bir konuda hayır deme ihtimalini göz ardı edemeyiz. Çok sayıda ama çok sayıda lider Avrupa'nın kendi askeri gücüne, bir Avrupa ordusuna ihtiyacı olduğuna dair konuştu." dedi.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron uzun süredir Avrupa'nın ABD'ye bağımlılığını azaltmak için kendi askeri gücünü oluşturmasını destekliyor. Ancak bu fikir, AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Şefi Kaja Kallas tarafından hızla reddedildi.

Kent Üniversitesi'nden Uluslararası İlişkiler Profesörü Richard Whitman, BBC'ye yaptığı değerlendirmede Avrupa'daki NATO ülkelerinin Rusya gibi bir güce karşı savunma oluşturmaya yetecek kadar varlıklı olduğunu ancak asıl sorunun örgütlenme olduğunu söylüyor:

"Avrupa'nın en büyük sorunu, tüm bu askeri unsurları nasıl bir araya getireceği ve birbirleriyle nasıl senkronize edeceği. Örneğin, uydu sistemleri gibi ileri teknolojileri nasıl bağlayacakları büyük bir soru işareti."

Prof. Whitman, "ABD sadece askeri güvence sağlamıyor, aynı zamanda askeri harekâtlara siyasi bir otorite de kazandırıyor. Avrupa'da doğrudan ya da kolektif olarak böylesi bir karar alma yapısı yok" diyor.

Bu, Avrupa'nın savunma stratejisinin liderliğini kimin üstleneceği konusunda bir güç mücadelesine yol açabilir.

Prof. Hadfield'a göre, Avrupa'daki en büyük güvenlik ve savunma ortakları olan Fransa ve İngiltere liderlik için en güçlü adaylar olabilir.

Ancak harcamaların nasıl bölüşüleceği ve en büyük yükü kimin taşıyacağı gibi soruların da yanıtlanması gerekiyor.

Diğer bir kritik mesele ise "zaman". Prof. Whitman, "Uyduları ne kadar hızlı inşa edip fırlatabilirsiniz?" diye soruyor.

"Bu günler, haftalar ya da aylar değil; yıllar alır."

Bu da 'Avrupa Ordusu'nun Ukrayna'daki mevcut kriz için ne kadar faydalı olabileceği sorusunu gündeme getiriyor.

Harvard'daki Belfer Bilim ve Uluslararası İlişkiler Merkezi'nde yayımlanan bir makalede Grand ve meslektaşlarının bulguları şöyle:

"Transatlantik ortaklığın ayrılmaz bir parçası olan güçlü bir Avrupa savunma kabiliyeti bir gecede inşa edilmeyecektir. Yıllar sürecek sürekli bir çaba ve bağlılık gerektirecektir. Avrupa'nın özgürlüğünü ve küresel konumunu güvence altına almak ve küresel belirsizlik çağında Amerikan liderliğini sürdürmek için hem Avrupa hem de Amerika zor değişiklikler yapmalı."

Avrupa'nın geleceği için ne anlama geliyor?

Avrupa'nın askeri kapasitesindeki boşluklar nedeniyle birçokları ABD'nin güvenlik desteğini çekme tehdidinden endişe ediyor.

Prof. Whitman, "Avrupa'nın ABD olmadan askeri olarak güvende olmasını hayal etmek zor" diyor.

Eski NATO yöneticisi Grand, Avrupalı ülkelerinin, sürdürülebilir ve kolektif bir ordu oluşturabilmek için harcamalarını ciddi şekilde artırmaya devam etmek zorunda kalacağını söylüyor.

Bazıları ise Rusya'nın ABD'nin ilgisini başka yöne kaydırmasını test edip etmeyeceğinden endişeli.
Prof Hadfield, "İnsanların Ukrayna'nın parçalanacağı ve bizim onu yeniden inşa etmek zorunda kalacağımız fikrine alıştıklarını söylemek üzücü ama [Rusya'nın] İsveç, Polonya ve hatta İngiltere'yi vuracağı fikrine alışamadılar ve bu tamamen başka seviye bir çatışma" diyor ve ekliyor: "NATO, kurucu üyesi olmadan kim olduğunu çok hızlı bir şekilde belirlemek zorunda kalacak."

Rusya ekonomisini vurmaya çalışan AB, Trump'a tosladı

NATO'dan Avrupa'ya çağrı: Savunma harcamalarını artırın

Zelenskiy'den Avrupa'ya ortak hava savunma sistemi kurma çağrısı