Ar-Ge harcamalarında rekor artış

Türkiye Ar-Ge harcamalarını gelişmiş ülkeler seviyesine yükseltmeyi amaçlarken, yüzde 1'lik psikolojik seviyeye de yaklaştı. Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2014 Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri ve ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine dayalı olarak Türkiye'de gayrisafi yurtiçi Ar-Ge harcaması geçen yıl, bir önceki yıla göre yüzde 18,8 artarak, 17 milyar 598 milyon lira olarak gerçekleşti. Ar-Ge 250 kapsamında incelediğimiz 250 şirket de bu artışı doğruluyor. 2013 ile kıyaslandığında şirketlerin Ar-Ge için ayırdıkları bütçede 1 milyar TL'yi aşan bir artış olduğu görülüyor. Aselsan 2013'te 703 milyon TL'lik bir bütçe ayırmışken, 2014 için bu rakam 804 milyon TL'ye çıktı. Tofaş 2013'te 114 milyon TL harcadı, 2014'te ise bütçeden 548 milyon TL'ye ayırdı.

Birinci bu yıl da değişmedi
Aselsan bu yıl da birinciliği kimseye kaptırmadı. 2152 çalışanı ile 2014 yılında 807 milyon TL Ar-Ge harcaması yaptı. Teknoloji geliştirme çalışmaları Aselsan'da dört Ar-Ge merkezinde yürütülüyor. Beşinci Ar-Ge merkezi de yolda. Aselsan'ın Ar-Ge harcamaları Türkiye Ar-Ge harcamalarının yüzde 4'üne, sanayi toplamının yüzde 9'una ve savunma sanayi toplamının yüzde 3 9'una karşılık geliyor. Bu kapsam şirket 24 üniversite ile işbirliği yaparak 240 Ar-Ge projesi gerçekleştirdi. Ayrıca bünyesindeki Ar-Ge merkezleri dünyada kabul gören ve Ar-Ge kültür olgunluğunun bir göstergesi olan CMMI sertifikasına sahip bulunuyor. Aselsan'ın en önemli gücü nitelikli personel kadrosundan geliyor. Toplam 4 bin 500 personeli bulunan şirkette çalışanların yüzde 60'ını mühendisler oluşturuyor. Çalışanların yüzde 35'i yüksek lisans ve doktora derecesine sahip.

Ar-Ge ekipleri güçlendi
Şirketlerin Ar-Ge için ayırdıkları bütçe artarken, Ar-Ge personel sayısında da artış oldu. Türkiye'de 2014'te tam zamanlı olarak toplam 115 bin 444 kişi, Ar-Ge personeli olarak çalıştı. Bir önceki yıla göre Ar-Ge personeli sayısındaki artış yüzde 2,2 oldu. Araştırmamıza dahil olan 250 şirkete baktığımızda da personel sayılarını artırdıklarının görüyoruz. BSH Ev Aletleri, son sekiz yılda Ar-Ge mühendisi sayısını yüzde 300 oranında artırdı. Bugün, sadece Çerkezköy'de 200'e yakın mühendis Ar-Ge ve inovasyon alanında çalışmalar yürütüyor. Çalık Grubu bünyesinde faaliyet gösteren GAP Tekstil de Ar-Ge merkezinde bu yıl personel sayısını 56'ya çıkardı. Personelin yüzde 60'ından fazlası lisans derecesine sahip bulunuyor. Merkez uzmanlıklarına göre tekstil, kimya, makine, elektrik-elektronik, endüstri ve çevre gibi mühendislik alanları yanında fen ve sosyal bilimler alanlarında uzman personelleri de bünyesinde barındırıyor.
 
Patent sayısı arttı
2002-2014 döneminde patent başvuruları Türkiye genelinde bin 874'ten 12 bin 375'e çıktı. Yerli patent başvurularının toplam patent başvuruları içerisindeki oranı, 2002 yılındaki yüzde 22 iken, 2014 yılında yüzde 39,3'e ulaştı. Bu artışa örnek olarak Mutlu Akü'yü verebiliriz. Şirket, önümüzdeki yıl patent sayısını artırmayı hedefliyor. Mutlu Akü alanındaki bazı alanlarda patent, faydalı model ve teknolojik koruma özellikli belgelere sahip bulunuyor. Diğer taraftan Ford Otosan Ar-Ge yetkinliğinin gelişmesi ile birlikte ileri seviye mühendislik ekipleriyle 2010-2014 yılları arasında, 376 adet patent başvurusu gerçekleştirdi. 2010 yılından bu yana her yıl patent başvuru adedini bir önceki yılın üzerine çıkartan Ford Otosan, 2014 yılında 110 ulusal ve 16 uluslararası patent başvurusunda bulunarak Türkiye otomotiv sektörünün şampiyonu olurken, genel sıralamada Türkiye ikincisi olarak yer aldı. Anadolu Isuzu da 2015 Kasım itibari ile 50'ye yakın patent başvurusu, 90'dan fazla tasarım tescil başvurusu gerçekleştirdi. Son iki yılda başvuru sayısı iki katma çıkarıldı.
 
İhracat odaklı rekabete yöneldiler
Ar-Ge'nin tüm alanlarda yerlileşme sürecine pozitif katkı sağlaması, şirketlerin temel stratejilerinden birini oluşturuyor. Yiğit Akü'nün bu anlamda agresif hedefleri var. Özellikle ithalata dayalı batarya teminini kritik sektörlerde önleyerek ithalat oranlarını azaltmak, ürüne getirdiği yenilikleri mevcut üretim yapısıyla bütünleştirerek, kaliteli ve yenilikçi bir ürün ile marka ve rekabet gücünü artırarak sürdürülebilir bölgesel ve ulusal kalkınmaya hizmet edecek, aynı zamanda ileri teknoloji ürünleri dünya pazarına sunabilecek ve Türkiye'nin ihracat potansiyeli için yüksek rekabetçilik yaratabilecek ürünler üzerindeki Ar-Ge çalışmalarım yoğunlaştırmayı planlıyorlar. Önümüzdeki dönemde elektrikli araçlara ve savunma sanayine yönelik lityum pillerin Ar-Ge, üretim ve ticarileşme faaliyetleri ile ilgilenecekler. Diğer taraftan Kale Kilit sürdürülebilir inovasyon kavramı ile birlikte Türkiye'nin ihracatını artırmayı hedefliyor. Bu nedenle Ar-Ge faaliyetlerini artırmış durumdalar. Şirket, bu amaçla üretiminin yüzde 45'ini ihracata yönlendirdi.
İlklerin yılı oldu.

MAN Türkiye 2014'te tamamı Ar-Ge merkezinin sorumluluğunda TÜBİTAK desteğiyle bir araç geliştirdi. Lion's Intercity adıyla satılan araç, MAN'ın Almanya dışında geliştirilmiş ilk aracı olma özelliği taşıyor. Bu araç, MAN'ın maliyeti azaltılmış orta mesafe seyahat otobüsü pazarına güçlü bir modelle hızlı bir biçimde girebilmesini sağladı. Karsan için de 2014 ilklerin yılı oldu. Karsan markalı JEST ve ATAK araç-lan, küçük boyutlarına rağmen tüm otobüs özelliklerini sunuyor. Bu araçlar rakiplerinin aksine, mevcut araç veya platformlardan türetilerek değil, beyaz kağıttan yola çıkılarak, uygun teknoloji, inovasyonlar ve uzun soluklu Ar-Ge çalışmaları sonucunda haya¬ta geçirildi. Kale Kilit de 2014'te yeni bir ürünü piyasaya sundu. Bu da piyasada ilk olma özelliği taşıyor. Kale 6. Seviye Çelik Kapı ile dünya arenasında rekabet ediyor.
 
Yüzde 40'ı otomotivcilerin
Ar-Ge 250 listesinin liderliğini uzun yıllardır otomotiv sektöründen gelen şirketler yapıyordu. Son üç yıldır listenin zirvesinde bir elektronik-bilişim şirketi olan Aselsan yer alıyor. Bununla birlikte otomotiv şirketlerinin listedeki ağırlığı tüm diğer şirketleri geride bırakıyor. Ar-Ge 250 listesinde yer alan Türkiye'nin en büyük 10 otomotiv şirketinin toplam Ar-Ge harcaması 1,5 milyar TL'ye yaklaştı. Bu 10 şirketin yaptığı Ar-Ge harcaması, Ar-Ge 250 şirketlerinin toplam harcamasının yüzde 40'nı oluşturuyor. Bunun yanında otomotiv yan sanayi şirketlerinin de listede önemli bir yeri bulunuyor. Ar-Ge 250 listesinde üç yıldır devam eden bu eğilim otomotiv şirketlerinin dinamik yapısını ortaya koyuyor.
 
Listeye yeni şirketler katıldı
Geçmiş yıllar ile kıyasladığımızda bu yıl Ar-Ge 250'ye 90 yeni şirketler eklendi. Bunlardan birkaçını şöyle sıralayabiliriz: Vestel bu yıl ilk defa listeye girdi ve 103 milyon TL Ar-Ge bütçesi ile altıncı sırada yer aldı. İlaç şirketi Novartis 52 milyon TL ile listeye 10'uncu sıradan giriş yaptı. Savunma sanayi şirketi FNSS de listenin ilklerinden. Şirket 38 milyon TL bütçe ile 16'ıncı sırada yer aldı. Gate Elektronik 30 milyon Ar-Ge bütçesi ile listeye 19'uncu sıradan girmeyi başardı. Sağlık ürünleri şirketi olan Zentiva da 17 milyon TL ile 25’inci sırada yer aldı. Bu şirketlerin başka bir ortak noktası daha var. Ar-Ge için ayırdıkları bütçe listenin kıdemli üyelerine oranla oldukça yüksek. Örneğin, iki rakip şirket olan Arçelik ve Vestel'e baktığımızda Arçelik Ar-Ge'ye cirodan yüzde 1.8 pay ayırırken, Vestel yüzde 7 pay ayırıyor. Bilim İlaç yüzde 0.01 oranında pay ayırırken, listeye yeni gi¬riş yapan Novartis'in yüzde 10 pay ayırdığını görüyoruz.

Beyaz eşyacılar tasarrufa yöneldi
Beyaz eşya sektörü Türkiye'nin gelişen teknolojisi, her geçen gün artan üretimi, ihracat kapasitesi ve büyüyen yan sanayi, servis, bayi ağlan ile istihdama da önemli bir katkı sunuyor. Beyaz eşya üreticileri de Ar-Ge faaliyetlerinde enerji tasarrufu üzerine yaptıkları çalışmaları ilk sıraya koyuyorlar. BSH, tüm ev aletleri kategorilerinde enerji verimliliği sağlayan ürünler geliştiriyor. Böylece, kullanılan enerji ve su miktarında tasarruf sağlarken, günlük yaşamı daha pratik hale getiriyor. Bugün buzdolabı, çamaşır makinesi, fırın gibi önemli ürün gruplarında A+++ enerji verimliliği sağlanmış durumda. Çamaşır makinesi fabrikasının geliştirdiği 'Boyahane Nano Teknoloji Projesi', enerji tüketimi, su tüketimi, sıvı / katı atık yönetimi ve çalışan sağlığı açısından sektöre önemli kazanımlar sağladı. Aynı şekilde Arçelik de enerji ve su tasarrufu sağlayan, çevreye dost malzemeleri içeren, kullanımı kolay ve konfor sağlayan özelliklere sahip ürün ve teknolojiler geliştiriyor. 5.5 litre ile dünyanın en az su tüketen bulaşık makinesi, buz yapma süresini yarı yarıya düşürerek 40 dakikaya indiren Auto Ice Making özelliği bunlardan sadece birkaçı...

Yeni teknolojiler öne çıkıyor
Şirketler Ar-Ge yatırımlarını artırdıkça teknolojik olarak da güçleniyorlar. Dünya ile rekabet edebilmek adına yeni teknolojilerin peşine düşüyorlar. Buna bir örnek Ford Otosan'dan verebiliriz. Şirket, alternatif yakıtlı motor ve motor sistemleri, sürüş destek sistemleri/yan otonom araçlar, alt-yapı ve birbirleri ile iletişim kuran araçlar, içten yanmalı motorlarda verimlilik artışı, ağır ticari EU7 ön çalışmalarının yanı sıra elektrifikasyon/hibrit uygulamaları üzerine çalışıyor. Teknolojinin en fazla hissedildiği bir diğer sektör de tekstil. Burada da Gap Tekstil referans oluşturuyor. Dünya genelinde akıllı tekstiller, nano ürünler, üç boyutlu kumaş teknolojileri gibi inovatif/sürdürülebilir üretimler yükselişe geçti ve sektör içinde yüksek bir paya sahip konuma geldiler. Bu gelişmeler sektörün geleceğini şekillendiriyor. Standart ürünler yerine yüksek teknolojiye sahip, fonksiyonel özellikte üretim yapabilme altyapı/yeteneğine sahip olan firmalar rekabette fark yaratıyor. Gap Tekstil de Ar-Ge tabanlı ürünler bazında yeni teknolojiler geliştiriyor.
 
Ar-Ge yatırımları artacak
2014 yılı Ar-Ge yatırımları açısından verimli bir yıl oldu. Ve gelecek yıllar için de olumlu bir hava yarattı.
Erdemir Grup kurduğu altyapı ile sadece ürün geliştirme değil aynı zamanda proses geliştirme çalışmaları da yapmaya başladı. Bu sayede çok farklı türlerde çelikleri de işleme kabiliyetine sahip olacaklar. Şirket, ikinci yıllarında Ar-Ge yatırımlarını genişletme kararı aldı. 2016 yılında Ar-Ge merkezini daha geniş bir alana taşımayı ve aynı alanda bir üniversite ile birlikte "mükemmelliyet merkezi" de kurmayı planlıyorlar. Diğer taraftan BSH Türkiye de Ar-Ge yatırımlarını artırmayı hedefliyor. Çerkezköy'deki üretim tesislerinin inovasyon ve Ar-Ge üssü olarak gelişimi için 200 milyon euro daha yatırım yapacaklar. Hedeflerini, 2018 yılında Türkiye'de üretim rakamını yüzde 50 artırarak, en az 6 milyon büyük ev aleti üretecek şekilde bölgesel merkez rolünü güçlendirmek olarak açıklıyorlar. Ford Otosan da Ar-Ge'nin iddialı şirketlerinden. Son beş yılda Türkiye'den dünyaya 300 milyon dolan aşan mühendislik ihracatı yaptılar ve bu rakamın önümüzdeki yıllarda giderek artacağını öngörüyorlar. 2010-2014 yıllan arasında 1.2 milyar TL'yi aşan Ar-Ge harcaması ile Türki-ye'nin 2023 hedefleri arasında bulunan, "Ar-Ge harcamalarının milli gelirin yüzde üçüne denk olması" hedefine destek veriyorlar.

ARAŞTIRMA NASIL YAPILDI?

Bu yıl dokuzuncusu yapılan "Turkishtime Ar-Ge Araştırmasının" sunduğu veri seti, Türk şirketlerinin inovasyon ve Ar-Ge konusundaki eğilimlerini ortaya koyuyor. Önemli bir veri seti haline gelen bu çalışma, Türkiye ihracatçılar Meclisinin (TİM) 1000 ihracatçı şirket listesi ile birlikte, sermaye ve para piyasalarına yönelik araştırma ve analiz yazılımları geliştiren Finnet'in borsaya açık şirketlerin 2014 yılı Ar-Ge harcamalarına yönelik listesi referans alınarak hazırlandı. (ESRA KIZILTAN – TURKISHTIME)