Anayasa Mahkemesi'nden evlilik dışı birlikteliklerde soyadı kararı

YEŞİM ERASLAN - FINANSGUNDEM.COM

Başvurucu S.E., G.K. ile resmi nikah olmadan evlendi, daha sonra da ayrıldı. Bu beraberlikten bir çocuk dünyaya geldi. Başvurucu, çocuğun babasının G.K. olduğunun tespiti, soybağının düzeltilmesi, iştirak nafakasına hükmedilmesi ve çocuğun anne soyadını kullanmasına karar verilmesi istemiyle dava açtı. Başvurucu, dava dilekçesinde birlikte yaşadığı G.K.’nın kendisini terk ettiğini, müşterek çocuğu kabul etmediğini, çocuğun bakımı için hiçbir maddi yardımda bulunmadığını ifade etti. 11. Van Aile Mahkemesi, Adli Tıp Kurumundan (ATK) alınan bilirkişi raporu ile çocuğun babasının G.K. olduğunu tespit ederek, nüfusta babanın kütüğüne tesciline ve iştirak nafakası ödenmesine karar verdi. Mahkeme ayrıca çocuğun, annesi olan başvurucunun soyadını kullanmasına hükmetti. Karara itiraz edilince çocuğun annesinin soyadını taşımasına izin verilmesine ilişkin hüküm Yargıtay 18. Hukuk Dairesi'nin kararıyla bozuldu. Bozma kararının gerekçesinde, Soyadı Nizamnamesi uyarınca evlilik dışında doğmuş çocukların, anne ve babanın birbirleri ile evlenmesi veya babalarının tanıması ya da hâkimin babalığa karar vermesi ile babanın soyadını alacağı belirtildi. Yerel mahkeme, Yargıtay’ın bozma kararına uyarak çocuğun annesinin soyadını kullanması yönündeki talebin reddine karar verdi. Karar Yargıtay 8. Hukuk Dairesi tarafından onanınca dosya Anayasa Mahkemesi’nin gündemine taşındı.

CİNSİYETE DAYALI FARKLI MUAMELE

Anayasa Mahkemesi, velayeti annesinde olan çocuğun annenin soyadını taşıması talebiyle açılan davanın reddedilmesini ayrımcılık yasağının ihlali saydı. Hakim kararıyla babalığa hükmedilen her durumda çocuğa sadece babanın soyadının verileceğinin kabul edildiğine, haklı nedenler bulunması durumunda dahi anneye çocuğa soyadını verme imkânı tanınmadığına dikkat çeken Anayasa Mahkemesi, erkeğe velayet hakkı kapsamında tanınan çocuğun soyadını belirleme hakkının kadına tanınmamasının, velayet hakkının kullanılması bakımından cinsiyete dayalı farklı bir muamele teşkil ettiği belirtildi.

ANNE, ÖZEL HAYATA İLİŞKİN KONULARI AÇIKLAMAK ZORUNDA KALIYOR

Evlilik dışında dünyaya gelen ve velayeti annede bulunan çocuğun annenin yanında kalacağı ve onun gözetiminde yetiştirileceği dikkate alındığında çocuk ile annenin farklı soyadları taşımasının sosyal hayatta özellikle sağlık, eğitim, ulaşım gibi alanlarda birtakım zorluklara neden olacağının belirtildiği kararda, “Annenin, yetkililerin neden soyadı kendi soyadından farklı olan çocukla birlikte bulunduğu yönündeki sorularıyla karşılaştığı ve her seferinde evlilik dışı ilişki veya boşanma gibi bütünüyle özel hayatına ilişkin hususları açıklamak zorunda bırakıldığı bilinmektedir. Olayda başvurucu da yargı kararıyla babalığın tespit edilmesine rağmen G.K.’nın çocuk ile hiçbir ilişkisinin bulunmadığını ve çocuğu reddettiğini, G.K.’nın çocuğun kendi soyadını kullanması talebinin de bulunmadığını belirtmiş olmasına rağmen derece mahkemelerinin kararlarında başvurucunun iddialarına yönelik bir değerlendirme bulunmadığı görülmektedir. Bu bakımdan olayda cinsiyete dayalı farklı bir muamelenin söz konusu olması ve bu farklılığı haklı kılacak önemli nedenlerin ortaya konulması gereğine rağmen belirtilen muamele farklılığını haklı gösterecek nitelik ve kapsamda bir gerekçeye yer verilmediği anlaşılmaktadır” denildi.

ADİL DENGE SAĞLAMAKTAN UZAK

Kararda, çocuğun bir aileye mensubiyetinin belirlenmesi amacıyla bir soyadı taşıması ile nüfus kütüklerindeki kayıtların güvenilirliği ve istikrarının sağlanmasında, çocuğun ve kamunun açık bir menfaatinin bulunduğu, annenin soyadının çocuğa verilmesinin menfaatlerin tesisine nasıl bir olumsuz etkide bulunacağının yargısal makamlarca açıklanmadığına dikkat çekildi.

Türk Medeni Kanunu uyarınca hâkim kararıyla kişilerin soyadını değiştirmesinin mümkün olmasına rağmen Yargıtay içtihadında velayet hakkı tanınan anneye çocuğun soyadı değişikliği için dava açma hakkı vermediği ve çocuk reşit oluncaya kadar veya baba söz konusu kanun uyarınca soyadını değiştirmediği sürece çocuğun soyadının değiştirilmesinin mümkün olmadığının kabul edildiğine işaret edilen kararda, şöyle denildi:

“Yargı mercilerinin söz konusu yorumları nedeniyle annenin çocuğun soyadını değiştirme yönündeki taleplerinin haklı nedenlere dayalı olduğunu dahi mahkemeler önünde dinletebilmesi bütünüyle engellenmektedir. Dolayısıyla çocuğun soyadı bakımından benimsenen kuralın hiçbir istisnasının kabul edilmemesi ve haklı sebepler bulunduğunu ileri sürmeye dahi imkân vermeyecek şekilde aşırı katı yorumlanması aile hayatına saygı hakkı ile kamu düzeni amacı arasında adil denge sağlamaktan uzak olup ayrımcılık yasağını ihlal etmektedir.”

Aile hayatına saygı hakkı ile ele alınan ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine karar veren Yüksek Mahkeme, ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere dosyayı Van Aile Mahkemesi’ne gönderilmesine hükmetti.

MÜSİAD Başkanı Kaan’dan iş dünyasına ‘veresiye defteri’ çağrısı

Dünyanın en tuhaf müzeleri belli oldu! Türkiye'den bir müze listede

Sahurda tok tutan 16 besin