Döviz alımı neden azaldı?

Mayıs ayında döviz kuruna ne oldu? Yarım dolar, yarım eurodan oluşan döviz kuru sepetine bakılırsa yüzde 3.5’lik değer kaybı var. Beş aylık kur artışı yüzde 7.9, ekim-mayıs olarak bakılırsa yüzde 13.2. Bu değişim, yıllık enflasyonun yüzde 5.5-7.5 arasında olacağı beklentisi hesaba katılırsa hiç de düşük bir oran değil.
Ocaktaki yüzde 4.4’lük artışa karşın izleyen aylarda döviz kurunda pek kayda değer bir değişim olmamıştı. Mayıstaki yüzde 3.5’lik bir kur artışıyla karşılaşan Merkez Bankası, “Bazı Avrupa ülkelerine ilişkin artan kamu borcunun sürdürülebilirliği endişeleri son dönemde risk iştahını olumsuz etkileyerek ülkemizin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının göreli olarak yavaşlamasına neden olmaktadır. Sermaye akımlarında gözlenen bu yavaşlama dikkate alınarak...” diyerek döviz alım ihalelerindeki alım miktarını 50 milyon dolardan 40 milyon dolara düşürdü. 

Neden azaltıldı?
Merkez Bankası’nın söylediği bu gerekçeye göre döviz alım ihalelerinde belirgin bir farklılığın ortaya çıkmış olması gerekirdi. Ama böyle bir durum pek görünmüyor. Böyle bir durumun en önemli göstergesi ve ölçüsü, döviz alım ihalelerine gelen teklif miktarındaki seyridir. Döviz alım ihalelerine gelen teklifler Merkez Bankası’nın ilan ettiği alım programı ve alım tutarları ile artar ya da düşer. Bu yüzden teklif miktarı ile alım miktarı orantısına bakılırsa piyasadaki döviz arzı ya da satış iştahı konusunda bir fikir edinmek mümkün olur. Finansal piyasalarda, ister hazinelerin düzenlediği bono ve tahvil ihalesi olsun, isterse merkez bankalarının düzenlediği döviz alım-satım ya da repo, tahvil alım-satım ihaleleri olsun; piyasadaki alma-satma ‘iştahının’ temel göstergesi, alım ya da satıma gelen talep ya da teklif (bid to cover) oranıdır. 

İştah ölçüsü
2010 yılı boyunca, Merkez Bankası’nın düzenlediği döviz alım ihalelerinde, banka tarafından ilan edilen alım miktarının kabaca 2 ila 3 katı teklif gelirken, 2010 Ekim ayında bu oran yükseldi. 2010 Aralık ayındaki yıl sonu dönemi nedeniyle ortaya çıkan düşüş dışında, yılbaşından bugüne dek ihalelere gelen teklif, ilan edilen alım miktarının kabaca 4 katı seviyesinde oldu. 2011 yılı içinde bu orandaki seyir, kabaca 3.5 ila 4.5 arasındadır. Banka ‘sermaye akımlarının yavaşladığı’ gerekçesiyle alım miktarını azaltma kararını açıkladığı günün öncesindeki haftalık ortalama 3.7 idi.
Kararı duyduğumda ilk baktığım da bu oran oldu. Gerekçeye anlam veremedim. İşin doğrusu, bu gerekçeyle bu kararın alınması pek tatmin edici değil. Mayıs ayındaki kur artışının Merkez Bankası’nın rahatını kaçırdığını düşünüyorum. Bu yüzden sembolik de olsa alım miktarında 10 milyon dolarlık bir düşürme söz konusu oldu.
Oysa bir dış gelişmeden çok, en tartışmalı hale gelen konu, bizatihi Merkez Bankası’nın uyguladığı deneysel politika. Bu politikanın işe yaramadığı ortada. Ayrıca bu politikaya eşlik eden döviz kuru politikası ise oldukça dalgalı. Merkez Bankası’nın 2010 Ekim ayından bu yana izlediği döviz alım politikası, en başta yüklü alımlara yönelirken, devamında da oldukça dalgalı bir seyir izledi. Bu dalga, şimdi yaratanı da rahatsız etti. Mayıs ayında ise belki de öngörülenden yüksek bir kur artışı Merkez Bankası’nı rahatsız etti. İleri sürülen gerekçenin havada kalması da bu rahatsızlığı açık etti.

UĞUR GÜRSES / ZAMAN