AB’de cinsiyetsiz sigorta dönemi

EMEL COŞKUN/AKILLI YAŞAM
Avrupa Birliği 20 Aralık 2012’den itibaren sigorta primlerinde cinsiyetsiz döneme giriyor. Yeni düzenlemenin özellikle kasko, hayat sigortaları ile emekli aylıklarını etkilemesi bekleniyor.
Belçikalı tüketici grubu Test-Achats’ın sigortalılara uygulanan cinsiyet ayrımının Avrupa’nın cinsiyet eşitliği ilkesi ile ters düştüğü iddiasıyla Avrupa Adalet Divanı’na başvurusu, Divan’ın aldığı “Sigorta sözleşmelerinde sigortalanan bireyin cinsiyetinin risk faktörü olarak dikkate alınması ayrımcılık oluşturuyor” kararı ile sonuçlandı. Avrupa Adalet Divanı’nın 1 Mart’ta aldığı bu karar doğrultusunda sigorta primlerinde kadın-erkek ayrımı ortadan kalkıyor. Bundan böyle, genellikle daha az riskli görülen kadınlar 2013 yılından itibaren erkeklerle aynı primleri ödemeye başlayacaklar. Yeni düzenlemenin en etkili olacağı alanların kasko, hayat sigortaları ve emeklilik sigortaları olması bekleniyor. Kararın özellikle 30 yaş altı kadınları etkilemesi öngörülürken, mevcut uygulamada erkeklere göre çok daha az kasko primi ödeyen kadınların primlerinde yüzde 30’a varan artış olacağı tahmin ediliyor. Nitekim İngiliz Sigorta Brokerleri Birliği (The British Insurance Brokers' Association -BIBA) ortalama bir araba kaskosu için 18 yaşındaki erkek sürücülerin 4.400 sterlin öderken aynı yaşta bir kadın sürücünün 2,700 sterlin ödediğini, yeni uygulama ile kadınların yüzde 25-30 fazla prim ödeyeceklerini vurguluyor. Diğer taraftan erkeklerin sigorta primlerinde yaklaşık yüzde 10 düşüş bekleniyor.

Sigortacılarda hayal kırıklığı
Yeni düzenleme yürürlüğe girdiğinde en fazla etkileyeceği alanlardan biri de emeklilik ve hayat sigortaları. İstatistiklere göre kadınlar erkeklere göre ortalama 3 yıl daha fazla (71-72) yaşadıkları için daha az hayat sigortası primi ödüyorlardı. Fakat değişiklik ile birlikte erkeklerin prim ödemelerinde yüzde 10, kadınların primlerinde yüzde 20 artış gerçekleşmesi öngörülüyor.
Yeni düzenleme emeklilik sigortası gelirlerine de yansıyacak. Mevcut uygulamada, daha uzun yaşam ömründen dolayı emeklilik gelirinden daha uzun ve daha düşük miktarlarda faydalanan kadınların gelirlerinin bir miktar artması, erkeklerin ise ödedikleri primlerden daha az faydalanmaları öngörülüyor. Mevcut uygulamada erkeklerin kadınlara göre yaşam ömürleri 3-4 yıl daha kısa olduğu için yıllık emeklilik gelirlerini daha kısa sürede ve daha yüksek oranlarda alıyorlar ancak yeni düzenleme ile aynı geliri elde edecekler. Emeklilik uzmanları erkeklerin yıllık emeklilik gelirlerinin yüzde 5 ile 10 arasında düşmesini bekliyor. Örneğin İngiltere’de mevcut verilere göre 65 yaşındaki bir erkeğin yılda 340 sterlin daha az alacağı tahmin ediliyor. Diğer taraftan bu kararın kadınların yılık gelirlerini artırması bekleniyor. İngiliz Sigortacılar Birliği (ABI) emeklilik yaşına gelen kadınların yıllık emeklilik gelirlerinin yaklaşık yüzde 6 artmasını bekliyor. Ancak Birlik, genellikle erkeklerin emeklilik sigortası satın aldığına ve erkekler öldüğünde eşlerinin faydalandığına dikkat çekerek yeni düzenlemenin yine kadınları etkileyeceğine dikkat çekiyorlar.
Bir süredir Adalet Divanı’nın aldığı karara hazırlanan kimi sigorta şirketleri bu beklentiyi primlerine yansıtmaya başladıkları için şimdiden bir erkeğin aldığı düzenli emeklilik aylığının kısa vadede yüzde 2,5 düşürerek, kadınların aylıklarını yüzde 2,5 artırdıkları gözleniyor. Ancak yeni kararla hayal kırıklığına uğrayan sigorta şirketlerinin oturup hesaplarını tamamlamasını ve hem sektörü hem de sigortalılarını memnun edecek bir orta yol bulmasını bekliyor.
Yeni uygulama, sigorta şirketlerine büyük bir kağıt işini de beraberinde getirecek. Yeni politikalarına uygun olarak belgelerini düzenlemeleri, bilgisayar sistemlerini güncellemeleri gerekecek. Aynı zamanda acentelerini doğru poliçe fiyatları vermeleri konusunda eğitmek zorunda kalacaklar. Sektör için tek olumlu gelişme uzun vadede poliçe hesaplamalarında cinsiyet değişkeninden kurtulmaları olacak, elbette bu değişiklik sektörün iş hacmini önemli ölçüde etkilemezse. Nitekim sigorta şirketleri yeni uygulama ile özellikle emeklilik sigortalarının prim hacminde düşüş bekliyorlar. Ancak cinsiyet ayrımcılığını ortadan kaldırmak adına yapılan bu düzenlemeden en fazla zararlı çıkacak kesimin yine kadınlar olacak.

Türkiye’de kadınlar daha fazla ödüyor
Her ne kadar sigortacılar aksini iddia etse de Türkiye’de de sigorta poliçelerinde cinsiyet ayrımı uygulanıyor. Bunlar arasında özellikle Avrupa’nın tam tersine kadınların daha fazla prim ödediği kasko sigortaları göze çarpıyor. Kasko sigortalarında cinsiyet ayrımını poliçelerine yansıtan birkaç sigorta şirketi Şubat ayından itibaren bu uygulamalarına son verdiler. Ancak Ergo İsviçre’den aldığımız bilgilere göre kasko sigortalarında kadınlar, erkeklere göre primlerini yaklaşık yüzde 10 daha fazla ödüyorlar. Sigorta aracıları bunun sebebini “erkeklerin kaza yapma riskinin daha az olması” ve “daha fazla araba kullanmaları” ile açıklıyorlar. Öte yandan Anadolu Sigorta uzmanları da kaskoda kadınlara daha yüksek prim çıkarırken trafik sigortalarında “kadınların sayısının daha az olması, daha dikkatli olmaları ve daha az kaza yaptıkları için” daha az prim ödediklerini söylüyorlar. Dolayısıyla Türkiye’de trafik ve kasko sigortalarında cinsiyet faktörüne dair standart bir uygulama yok, ancak kaskoda primlerin kadınların aleyhine işlediğini söyleyebiliriz.
Diğer taraftan Türkiye’de hayat sigortalarının, bazı şirketlerin uygulamalarında kadınlar için avantajlı bir alan olduğunu söyleyebiliriz. “Sektör olarak yıllardır kullandığımız mortalite (ölüm oranı) tablolarında kadın-erkek ayrımı hep vardı. Son dönemde artan ömür beklentisi ile CSO 80 ve 2001 gibi tablolar ve bu tabloların kullanıldığı tarifelerde de unisex uygulamalar olduğunu gözlemliyoruz” diyen Ergo Emeklilik Genel Müdürü Recep Akkaya, özellikle kadın-erkek karışık grup sigortalarında bazı şirketlerin grupları “daha ucuz olan kadın mortalite oranlarına göre” fiyatlandırdıklarını söylüyor. Akkaya’ya göre bu alanda standart bir uygulamadan ziyade “şirketlerin rekabet şartları” ve “rakiplerinin yaklaşımı” önemli bir rol oynuyor.
Kadınlara yönelik prim farklarının en fazla hissedildiği bir başka alan ise sağlık sigortaları. Bir kadının aynı yaştaki bir erkeğe göre ödediği prim neredeyse yarı yarıya fark edebiliyor. Sigortam.net uzmanlarına göre bunun sebebi kadınların daha çok hastaneye gitmeleri ve daha yüksek tazminat almaları. “Sektöre genel olarak baktığımız da özellikle sağlık sigortalarında aktüeryal hesaplamalar yapılırken cinsiyet önemli bir faktör. Ancak bu branş için kadın erkek eşitliği kavramından ziyade biyolojik yapılar ve tıbbi bir takım bulgular devreye giriyor” diyen Generali Sigorta Genel Müdürü Mine Ayhan, değerlendirmelerde “kadınların doğurganlığı, menopoz dönemi ve bir takım istatistiklere” göre medikal değerlendirilmenin ayrıca yapılabildiğini vurguluyor.
Özetle belirtmek gerekirse, Avrupa’nın aksine Türkiye’deki sigorta piyasasındaki, hayat ve trafik sigortaları hariç, mevcut durum kadınların aleyhine işliyor. Eğer Türkiye’ye cinsiyet eşitliği faktörü yansırsa bundan karlı çıkacak olan, çoğu sigorta branşında daha fazla ödeyen kadınlar olacak.

“Satış süreçlerimiz hızlandı”

Recep Akkaya / Ergo Emeklilik Genel Müdürü

Avrupa Adalet Divanı’nın bu kararının geriye dönük işletilemeyeceği yani sadece yeni yapılacak poliçelerde geçerli olacağı belirtiliyor dolayısıyla bu kararının emeklilik portföyüne etkisi olacağını düşünmüyorum ancak hayat portföyünde önemli bir etki yaratacağı çok açık. Hayat sigortası açısından baktığımızda aslında sektör olarak son dönemde bu karara yakın uygulamalara başladık. Birçok grup teklifinde ve bazı yeni ferdi ürünlerimizde kadın erkek ayrımı yapan fiyatlandırmayı uygulamadık. Satış açısından bakarsak çok daha kolay ve hızlı süreçler yaşayabileceğimizi gözlemledik ve bundan sonra da bu şekilde olabileceğini söyleyebiliriz. Sadece yaşa göre değişen tek bir fiyatla herkese çok daha hızlı bir satış süreci yaratabiliyoruz. Ancak prim üretimi açısından bakarsak bu kararın etkilerinin, şirketlerin nasıl bir satış stratejisi ile devam edeceği ve kanun koyucunun ülkeler bazında nasıl bir regülasyonla konuyu düzenleyeceği ile ortaya çıkacağını ve şekilleneceğini düşünmekteyim.
Diğer yandan reasürans antlaşmaları ve fiyatlarında da değişikliğe gidileceği çok açıkça ortaya çıkmaktadır. Operasyonel açıdan yeni maliyetler ortaya çıkması muhtemeldir. Bu bağlamda şirketler web sitelerinde, basılı dokümanlarında ve sistem altyapılarında birçok değişiklik yapmak durumunda kalacaklardır.

“Cinsiyetin etkisi yok denecek kadar az”

Mine Ayhan, Generali Sigorta Genel Müdürü

Yasal anlamda bir konunun altı bu kadar net çiziliyorsa sigortacılar da bu duruma kayıtsız kalamaz. Avrupa Adalet Divanı’nın yeni kararının sigorta sektörüne çok büyük etkileri olacağını düşünmüyorum, sigorta sektöründe son yıllarda trend; müşterinin risk haritasına göre fiyatlama yapmak yönündedir. Örneğin kasko sigortalarında sürücünün kadın ya da erkek olmasından ziyade hasar geçmişi rol teşkil eder. O yüzden hem Avrupa’da hem de Türkiye de kararın büyük etkiler yaratacağını sanmıyorum. Cinsiyet ayrımı günümüz sigortacılığında çok belirleyici bir etmen değil, etkisi yok denecek kadar az. Sağlık sigortalarında olduğu gibi biyolojik nedenler devreye girmiyorsa önemli olan sigortalının başka özellikleri ile nasıl bir risk teşkil ettiğidir. Generali Sigorta olarak sağlık dışında kadın erkek ayrımı gözettiğimiz, buna göre fiyatlama yaptığımız bir poliçemiz yok, altını çizerek söylüyorum cinsiyetlerden bağımsız birçok değişkene bağlı olarak değerlendirme yapıyoruz.