ABD'de rekora bir adım kaldı

ABD’de Başkan Donald Trump’la Kongre’deki Demokratlar arasında Meksika sınırına duvar projesine bütçe konusunda yaşanan anlaşmazlık nedeniyle 22 Aralık'ta kepenkleri indiren hükümet Clinton dönemindeki 21 günlük rekoru egale etti. Hükümetin bir gün daha kapalı kalmasıyla ABD tarihinin rekoru kırılacak. 

ABD’de bakanlıklar ve federal daireler Kongre’nin onayından geçen bütçe tasarılarıyla finanse ediliyor. Kongre’den geçen harcama yasa tasarıları birer yıllık olduğundan süresi dolmadan yenilenmesi gerekiyor. Ancak Kongre’deki iki parti ve Başkan arasında özellikle bütçeyle alakalı aşılamayan anlaşmazlıklar olduğunda, bu durum harcama tasarılarının yenilenmesini engelleyebiliyor.

Birçok durumda iki partiden birinin ya da başkanın, belirli konulardaki, özellikle de o dönemin öne çıkan siyasi gündemindeki görüşlerini karşı tarafa empoze etmede harcama tasarılarını kullanması, tasarıya kendi istediği düzenlemeyi ekletme ısrarı, çıkmazı doğuran ana neden oluyor. Ara ara yaşanan kilitlenmelerin önemli bir nedeni de Amerikan sisteminde bütçelerin uzun vadeli hazırlanmaması, kısa vadeli bütçeler çıkması.

Tasarı geçmeyince de Kongre’den fonlanma süresi dolan bakanlıklar ve federal dairelere para akışı duruyor. Bu yerlerdeki federal çalışanlar ya ücretsiz zorunlu izne ayrılmak durumunda kalıyor ya da para almadan çalışmaya zorlanıyor.

Amerika’da daha önce de birçok kez farklı sürelerde hükümetin kapanması krizleri yaşandı. 1996’da Bill Clinton döneminden 2013’e kadar geçen 17 yıllık sürede bir kez bile hükümet kapanmadı ancak o dönem haricinde hükümet kapanmalarına sıkça rastlandı.

Carter ve Reagan dönemi

Eski Başkan Jimmy Carter döneminde hemen her yıl hükümet belirli sürelerle kapanırken, Ronald Reagan’ın iki dönem başkanlığı süresince bu durum sekiz kez yaşandı.

1970’li yılların sonunda Carter’ın başkanlığında sadece 2 yıllık bir sürede 5 kez hükümet kapandı ve bu kapanmaların çoğu nispeten uzun sürdü. 1 Ekim 1977-12 Ekim 1977 arasında düşük gelirlilere yönelik sağlık sigortası sistemi Medicaid konusundaki anlaşmazlık nedeniyle 12 gün süreyle hükümet kapanırken, bir yıl sonra 1 Ekim 1978-17 Ekim 1978 arasında bu sefer Başkan Carter’ın 37 milyar dolarlık bir savunma yetki yasasını vetosunun ardından 17 gün süreyle hükümet kapandı. Bundan da bir yıl sonra 1 Ekim 1979-11 Ekim 1979 arasında da bu sefer Kongre üyelerine yüzde 5,5’lik maaş artışı konusundaki anlaşmazlık 11 gün süreyle hükümetin kapanmasına yol açtı.

Ronald Reagan döneminde de hükümet kapanmaları çok sık oldu ama kısa sürdü, en uzunu üç gündü.

George H.W. Bush dönemi

1990’dan sonrası döneme bakıldığında da, ilk kapanma 1990 yılı Ekim ayında George H.W. Bush’un başkanlığı sırasında oldu. Columbus Günü nedeniyle üç günlük haftasonuna denk geldiği için kapanmanın federal çalışanlar üzerindeki etkisi fazla hissedilmedi. Anlaşmazlığın nedeni, ulusal bütçe açığının azaltılmasına yönelik bir planın üzerindeki görüş ayrılıklarının aşılamamasıydı.

Clinton dönemi

Bill Clinton döneminde 1995’in Kasım ayından 1996’nın Ocak ayına kadar uzanan dönemde iki kez hükümet kapandı. İlkinde 14-18 Kasım arasında Kongre’nin Medicare primlerini arttırmaya çalışması ancak Clinton’ın vetosuna uğraması ve Başkan Clinton’dan bütçeyi 7 yıl içinde dengeleyecek bir plan sunmaya zorlaması nedeniyle 5 günlük bir kapanma oldu. Clinton ve Cumhuriyetçiler, hükümete finansman akışını kısmen devam ettirecek ve müzakarelerin devamı için zaman kazandıracak geçici bir tasarı üzerinde anlaştı ve kriz bir süreliğine aşıldı. Ancak bu durum uzun sürmedi ve sadece 4 hafta sonra bu sefer 21 gün sürecek ve bugüne kadar Amerikan tarihinin en uzunu olacak kapanma geldi.

Krizin nedeni, Başkan Clinton’la Kongre’nin iki kanadında da çoğunluğu oluşturan Cumhuriyetçiler’in bütçenin 7 yılda nasıl dengeleneceğine yönelik plan üzerinde anlaşamamasıydı. Clinton, planda daha iyimser karakterdeki İdare ve Bütçe Ofisi’nin tahminlerini baz alırken, Cumhuriyetçiler ise Kongre Bütçe Dairesi’nin tahminlerini kullanmak istedi. İki dairenin bütçe tahminleri arasındaki fark tahminen 115 milyar dolardı. Washington Post’a göre, Senato’daki Cumhuriyetçiler hükümetin yeniden açılması yönündeki baskılar karşısında en sonunda geri adım attı ve parti 7 yıllık bütçe dengeleme planını onaylama hedefini geçici olarak rafa kaldırdı.

Kısa aralıklarla yaşanan bu iki kapanma, PEW Araştırma Merkezi’ne göre federal hükümete tahmini 2,1 milyar dolar bedele mal oldu.

Obama dönemi

Amerika’da bir sonraki hükümet kapanması 17 yıl sonra, 2013 yılı Ekim ayında dönemin başkanı Barack Obama zamanında oldu. Kongre’nin iki kanadında da yine Cumhuriyetçiler çoğunluktaydı. Obama yönetimi ve Senato’daki Demokratlar, Cumhuriyetçiler’in Obama’nın iç politikadaki en önemli icraatı olarak görülen ve ‘Obamacare’ olarak anılan sağlık sigortası sistemine finansmanı durdurmaya çalışması üzerine anlaşmazlığa düştü. Hükümet 16 gün süreyle kapandı. İki taraf en sonunda hükümeti üç aylığına daha fonlayan ve Obamacare’e küçük çaplı değişiklikler getiren bir anlaşmaya vardı. Kriz, hükümetin birçok faaliyetini etkiledi ve 800 bini aşkın çalışan ya ücretsiz izne ayrılmak ya da maaş almadan çalışmak zorunda kaldı. Kongre Araştırma Dairesi’ne göre kriz ayrıca 2,5 milyar doların üzerinde verimlilik kaybına neden oldu.

Trump dönemi

Başkan Donald Trump döneminde de ikisi kısa olmak üzere üç kez hükümet kapandı. Bu dönemde hükümet kapanmalarının ana nedeni göçmenlik konusunda yaşanan anlaşmazlıklar oldu. İlkinde 20-22 Ocak 2018 günleri arasında, çocuk yaşta aileleri tarafından kaçak yollardan Amerika’ya getirilmiş kişilerin statülerini belirleyen DACA başta olmak üzere belirli konulardaki anlaşmazlıklar nedeniyle hükümet kapandı. Daha sonra, Cumhuriyetçiler’in Demokratlar’ın göçmenlikle alakalı kaygılarını ele alma ve çocuklara yönelik sağlık sigortası programını 6 yıllığına finanse etme sözünü içeren geçici bir anlaşmaya varıldı. Bundan birkaç hafta sonra, 9 Şubat’ta 9 saatlik bir kapanma oldu.

Trump dönemindeki ve belki de Amerikan tarihindeki en uzunu olacak kapanma ise halen devam ediyor. 22 Aralık 2018’de Kongre’nin bir harcama tasarısı üzerinde anlaşamaması nedeniyle hükümet kısmen kapandı. Anlaşmazlığın nedeni, Başkan Trump’ın kampanya döneminden bu yana ısrarla sözünü verdiği ABD-Meksika sınırına duvar inşası konusunda ısrarı ve Demokratlar’ın buna karşı çıkması. Trump, duvar için Kongre’den 5,7 milyar dolarlık bütçe talep ediyor ancak Demokratlar bu miktara hiçbir şekilde onay vermeye yanaşmıyor. Şu anda tam bir çıkmaz yaşanırken, iki taraf da geri adım atma sinyali vermiyor. (Amerika'nın Sesi)