7 yıl sonra ekonomi daraldı

Türkiye ekonomisi 27 çeyrekten sonra ilk kez küçüldü. 15 Temmuz darbe girişiminin yaşandığı temmuz ağustos eylül aylarını kapsayan yılın üçüncü çeyreğinde devlet harcamalarını yüzde 23.8 arttırmasına rağmen vatandaş tüketimi kesti. Böylece ekonomi 7 yıl sonra yüzde 1.8 daraldı.

Türkiye ekonomisi 2009 yılının üçüncü çeyreğinden beri ilk kez küçüldü. Temmuz, ağustos ve eylül aylarını içeren bu yılın üçüncü çeyreğinde Türkiye yüzde 1.8 daraldı. Analistlerin yüzde 0.5 civarındaki beklentilerinden yüksek gelen küçülmenin en temel sebebi ise vatandaşın tüketimindeki keskin düşüş ve yatırımların durması. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yeni hesap sistemine geçmiş olması ve geçmişe dönük olarak tüm büyüme oranlarının artmasına rağmen bu daralma yaşandı. TÜİK uzmanlarına göre revizyon olmasaydı ekonomida daralma yüzde 4’ü bulacaktı. Üçüncü çeyrekte Türkiye ekonomisi cari fiyatlarla 850.3 milyar dolar ve 2 trilyon 487 milyar lira büyüklüğüne ulaştı.

DEVLET TÜKETTİ AMA...

TÜİK verilerine göre Türkiye ekonomisi son yıllarda vatandaşın desteğiyle büyüyordu. Devlet tüketmese üçüncü çeyrekte çok daha yüksek bir daralma yaşayacaktık. Vatandaşın tüketimi yüzde 3.2 azalırken devletin tüketimi yüzde 23.8 arttı. Yılın son çeyreğinde ise Türk Lirası’ndaki değer kaybı ile hükümetin tüketimi ve yatırımı artırmaya yönelik olarak aldığı tedbirlerin etkisi gözlenecek.

TÜİK’in yeni milli gelir hesabında en dikkati çeken değişiklik inşaatın hem üretim yöntemiyle milli gelir hesabında hem de harcamalar yöntemiyle milli gelir hesabında ağırlığının artması. Üretimde imalat sanayiinden sonra milli gelirde en çok ağırlığa sahip ikinci sektör olan inşaat harcamalar yöntemiyle hesapta ise yatırım harcamaları içinde en büyük değere sahip hale getirildi. Ayrıca kayıt dışı ekonomi sektörlere göre işgücü verilerinde yer alan kayıt dışılık oranı çerçevesinde milli gelir hesabına dahil edildi. TÜİK verilerine göre toplam kayıt dışı işgücü yüzde 34.6. Ar-Ge ve askeri silah sistemleri harcamaları da yatırım harcamaları kalemine dahil edildi.

TURİZMDE KAYIP

Tüm bu değişikliklerle üçüncü çeyrekte ekonomide nasıl bir tablo ortaya çıktı? Vatandaş tüketimini kıstı, üçüncü çeyrekte tüketimdeki daralma yüzde 3.2 oldu. Devlet ise muslukları açtı ve devletin tüketim harcamaları yüzde 23.8 artış gösterdi. Hem yeni hem de eski seriye göre devlet tüketiminde rekor kırılmış oldu. Devletin ve özel sektörün inşaat ve fabrika yatırımı harcamalarını gösteren yatırım harcamalarında ise yüzde 0.6 azaldı. Hem devlet hem de özel sektör yatırım yapmadı üçüncü çeyrekte. İhracat ise yüzde 7 daralarak son dönemin en yüksek daralmasına imza atarken ithalat yüzde 4.3 arttı.

Üretici sektörlerden olumlu haber inşaat, bilgi ve iletişim, kamu yönetimi ve savunma ile gayrimenkul faaliyetlerinden geldi. Aynı şekilde üretim yöntemiyle hesapta inşaatın, kamu yönetimi ve savunmanın, gayrimenkul faaliyetlerinin hesaptaki payı artırıldı. Tarımda yüzde 7.7, imalat sanayinde yüzde 3.2, ulaştırma, ticaret, turizm sektörlerini içeren hizmetler sektöründe yüzde 8.4, finans yüzde 1.7 daralma yaşandı. Özellikle turizmin en yüksek sezonunda böylesi daralma yaşanması elbetteki terör saldırılarının ve 15 Temmuz’daki başarısız darbe girişiminin etkisi büyük. En yüksek artış yüzde 5.9 ile kamu yönetimi, sağlık ve eğitim kaleminde yaşandı.

SON ÇEYREKTE NE OLUR?

Son çeyrek, yani ekim, kasım, aralıkta Türk Lirası dolara karşı büyük değer kaybı yaşadı. İnşaat ve turizmin de ölü sezonu. Sanayide ekimdeki büyük daralma ardından kasımda toparlanma çabaları gördük. İhracatta ise kasımda yüzde 5 artış yaşandı. Tüketimi artırmaya yönelik alınan tedbirlerin etkisi bekleniyor. Revize edilmiş haliyle hükümetin yıl sonu beklentisi yüzde 3.2 Şu an 9 aylık büyüme yüzde 2.2 seviyelerinde.

DOLARDAN SERT TEPKİ

Ekonomide daralmanın piyasa beklentisini aşması dolarda sert tepki oluşturdu. Veri öncesi 3.50 lira olan dolar açıklamanın ardından 3.5495 liraya kadar fırladı. Ardından 3.51-3.52 lira seviyelerinden kalan dolarda bankalararası piyasada son işlemler 3.4947 liradan yapıldı. Serbest piyasada dolar günü 3.4970 liradan kapattı.

DARALMA GEÇİCİ, REVİZYON UYGUN

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, yapılan milli gelirdeki revizyonun uluslararası normlara uygun olduğunu belirterek, “Küresel ticarette zayıflama, gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarında azalma ve jeopolitik gerginlikler üçüncü çeyrekte büyüme üzerinde etkili olmuştur, hain darbe girişimi ve terör olayları büyümeyi baskılamıştır” dedi. Şimşek, yılın 9 ayında büyümenin yüzde 2.2 olduğunu kaydederek “Ekonomide yaşanan bu daralmanın geçici olması için gereken tedbirleri aldık, alıyoruz” dedi.

SON ÇEYREKTEN OLUMLU SİNYAL

Maliye Bakanı Naci Ağbal, bu yılın son çeyreğinde öncü göstergelerin ekonomiye ilişkin olumlu sinyaller verdiğini belirterek, “Hükümetimiz tarafından uygulamaya konulan tedbirler, hayata geçirilecek yapısal reformlar ile dış konjonktürde meydana gelecek olumlu gelişmeler 2017 yılında büyümenin hızlanmasını destekleyecektir” dedi.

YIL SONU % 2.5’TE KALABİLİR

İŞ Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu, TÜİK’in yeni seride harcama bileşenlerinin payını vermediği için büyümeye katkıyı hesaplayamadıklarını belirterek, “Nominal paylarla yaptığımız hesaba göre, daralmada özel tüketim ve ihracat öne çıkıyor. Yılın son çeyreğinde kısmı toparlanma bekliyoruz. Öncü veriler toparlanmanın ılımlı olabileceğine işaret ediyor. 2016 büyümesinin yüzde 2.0-yüzde 2.5 bandında kalma ihtimalinin yükseldiğini düşünüyoruz” dedi. Hürriyet