5 yılda yüzde 124 kazandıran yatırım!

Ne altın ne de gümüş... 2016'nın en iyi yatırımı olmaya aday sürpriz bir enstrüman var: Su şirketlerinin hisse senetleri ve suya dayalı fonlar. Gittikçe miktarı azalan ve şiddetle hissedilen küresel su kıtlığına bağlı olarak özel sektör ve yatırım dünyası 'ekonomik bir mal' olarak suyu keşfetti. 7 milyar müşterinin söz konusu olduğu suya dayalı alanlarda faaliyet gösteren şirketlerde yatırım fırsatları söz konusu.

1990 ve 2000'lerde genel bir trend olan şehir şu şebekelerinin özelleştirilmesi, son yıllarda aynı hızda devam etmese de New York, Londra ve Paris gibi büyük borsalarda işlem gören büyük özel sektör su dağıtım ve arıtım şirketleri yarattı. Standard & Poor's Küresel Su Endeksi'nde gelişmiş ve gelişen ülkelerden su endüstrisinde çalışan halka açık 50 şirket yer alıyor.

Yatırım dünyasında yeni kabul edilen bir gerçek var: Borsada işlem gören su şirketleri uzun zamandır aşırı değersiz. Oysa teknoloji, İnternet olmadan bir dünya hayal edilemeyeceği gibi tatlı su olmadan da dünyada var olamayacağız yeni yeni kabulleniliyor. Zacks Equity'nin son raporunda su şirketleri hisselerinin ve suya dayalı borsa yatırım fonlarının yakından izlenmesi gerektiğini vurgulanıyor.

Özel sektör su şirketleri çok uluslulardan küçük bölgesel girişimciler kadar çok farklı biçimlerde faaliyet gösteriyor. Özellikle özelleştirilen şu şebekelerini işleten ABD'de American Water Works, Britanya'dan United Utilities Almanya'dan RWE ile Fransızların "üç kız kardeşler" olarak adlandırdıkları Veolia, Suez ve SAUR piyasanın hakimi.

Veolia Environnement, Fransa'nın su yönetimi ve enerji konularında çok uluslu devlerinden biri. Her iki alanda 48 ülkede 318 bin çalışanı olan cirosu 29 milyar euroyu aşan şirket daha önce Vivendi ondan önce de Compagnie Generale des Eaux adıyla faaliyetteydi. Paris ve New York borsalarında işlem gören Veolia, dünyanın çeşitli kentlerindeki özelleştirilmiş su dağıtım şebekeleri ve su arıtım hizmetlerinden yıllık 12 milyar euronun üzerinde ciro sağlıyor ve 89 bin kişi çalıştırıyor.

American Water Works ise 1886 yılında kurulmuş ABD ve Kanada'da faaliyet gösteren içme suyu dağıtımı ve atık suya yoğunlaşmış bir şirket. 2001-2008 arası Alman RWE Group'un birimi olan American Water Works'ün yıllık cirosu 3 milyar dolar. 2008'de halka açıldı ve New York Borsası'nda işlem görüyor.

United Utilities ise Birleşik Krallığın en büyük su şirketi. Londra ve New York borsalarında işlem görü-yor. 5 bin 300 çalışanı ile yaklaşık 7 milyon kişiye hizmet veren United Utilities'in yıllık cirosu 1,7 milyon sterlin.

Standard & Poor's'un çeşitli sektörlere yönelik endeksleri arasında "küresel su endeksi" de bulunuyor. Küresel su piyasasında su dağıtımı, altyapı, cihazlar gibi konularda iş yapan 50 şirketten oluşan S&P Global Water Index, son bir yılda yüzde 18, yılbaşından 23 Eylül'e kadar olan dönemde ise yüzde 11,7 yükseldi. Şubat 2007'de kurulan endeksin ortalama piyasa değeri 4,5 milyar dolar ve barındırdığı 50 şirketten 24'ü ABD, altısı Çin, beşi Britanya'dan.

Endeksteki özel su dağıtım, arıtım şirketleri arasında American Waterworks, United Utilities, Veolia, Suez ve Severn Trent gibi büyükler var. Su ile ilgili sanayi şirketlerinin başında Geberit, Pentair, Xylem, Idex yer alıyor.

Su şirketlerinden oluşan borsa yatırım fonlarından en önemlileri şöyle: Blackrock iShares Global Water Index, Guggenheim S&P Global Water, First Trust İSE Water Index Fund, PowerShares Water Resource ve Po-werShares Global Water Portfolio.

Blackrock iShares Global Water Index borsa yatırım fonu da 2007 yılında kurulmuş, küresel su endüstrisinden 50 şirketten oluşan bir fon. Fon son beş yılda yüzde 124, üç yılda yüzde 59, bir yılda 13, yılbaşından 15 Eylül'e kadar olan dönemde ise yüzde 4,5 prim yaptı.

Guggenheim, Ağustos 2015'ten 14 Eylül'e kadar olan dönemde yüzde 20, son beş yılda ise yüzde 65 prim yaptı. Powershares Global Water fonunun ise aynı dönemlerde sırasıyla yüzde 8 ve yüzde 42 getirişi var.

DAHA YAPILACAK ÇOK İŞ VAR

Son 20 yılda dünyada 2,3 milyar kişi iyileştirilmiş içme suyu kaynaklarına ve 1,9 milyar kişi de daha geliştirilmiş arıtım (sanitasyon) İmkanlarına erişti.

Hala yapılması gereken çok şey bulunuyor; 748 milyon kişi İyileştirilmiş içme suyu kaynaklarını kullanamıyor ve 2,5 milyar kişi geliştirilmiş arıtım imkanlarından faydalanamıyor.

Bir milyar kişi açık alanda tuvalet kullanıyor ve tahminen 1,8 milyar kişi dışkı ile bulaşmış suları İçme suyu kaynağı olarak kullanıyor.

Evrensel standartlarda tam sağlıklı içme suyu ve arıtım hizmetlerine küresel olarak ulaşmak için beş yıllık dönemde yıllık yaklaşık 53 milyar dolar yatırım gerekiyor. Bu küresel GSYİH'nın yüzde 0,1'inden daha az bir miktar.

Gelişen ülkelerde su ve arıtım hizmetlerine yapılan yatırım getirişi, yatırılan bir dolar başına, 5 ile 28 dolar olarak hesaplanıyor.

Kent nüfusundaki artışa bağlı olarak 1990-2012 arasında iyileştirilmiş içme suyu kaynağına erişimi olmayan kent sakinlerinin sayısı 111 milyondan 149 milyona çıktı.

2014 yılında 3,9 milyar kişi (dünya nüfusunun yüzde 54'ü) kentlerde yaşıyor ve 2050 yılına kadar 6,3 milyar kişi (dünya nüfusunun üçte ikisi) kentlerde yaşıyor olacak.

2050 yılına kadar küresel su talebinin, gelişmekte olan ülkelerdeki büyüyen kentleşmeye bağlı olarak yüzde 55 oranında artacağı tahmin ediliyor.

ÖZEL SU ŞİRKETLERİNİN YÜKSELİŞ VE DÜŞÜŞÜ

1990'lı yıllarda hız kazandı. Başta Thatcher özelleştirmeleri ile başta Britanya olmak üzere üç büyük su dağıtım şirketinin güçlendiği Fransa'da, Almanya ve ABD'de özel sektör su dağıtım işini belediyelerden devraldı. Gelişen dünyada ise Dünya Bankası'nın finans kolu Uluslararası Finans Kurumu (IFC), 1995'ten İtibaren dünya çapında su ve arıtım projelerine 75 milyar dolardan fazla kredi sağlaması etkili oldu. Özellikle Latin Amerika ve Çin'de büyük şehirlerde su dağıtım İşi özel sektöre geçti. IFC,

1993 ile 2013 arasında yarıya yakını Latin Amerika'da olmak üzere 847 su projesini finanse etti ve tamamlanmasını sağladı.

IFC'nin başta olmak üzere uluslararası finansörlerin desteği ile 1980'lerden 2000'lere kadar kamuya ait birçok su şirketi özelleştirildi. Sonuçta büyük özel şirketler içme suyu dağıtımı ve arıtımından oluşan küresel su pazarına hükmetmeye başladı. Petrol kadar değerli 'ekonomik mal' olacak su endüstrisinde güçlenen bu şirketlerin üçü Fransa'dan Veolia, Suez ve Saur; ispanyol Agbar, Alman RWE, Britanya'dan United Utilities ve ABD'den American Water Works.

Artan muhalefet ve özel şirketlerin başarısızlıkları sonucu havanın özelleştirme lehine dönmesiyle dünya üzerinde özel sektör su hizmetlerinden yararlananların sayısı da azaldı. Hem toplumsal muhalefet hem de özel şirketlerin arka arkaya zam yapması ve yatırımdan kaçınması çoğu özelleştirmenin başarısız olmasına ve su şebekelerinin yeniden belediyelere devralmasına neden oldu.

Belediyelere geri dönen şu şebekelerinin en önemlisi Paris ve Berlin. Gelişen dünyada ise Buenos Aires, Johannesburg, La Paz, ve Kuala Lumpur en dikkate değerleri.

Paris 2008'de Veolia ve Suez ile 1985'ten bu yana devam eden kontratını yenilemedi. 2010'da belediyeye ait su şirketi Eau de Paris kuruldu ve kent yönetimi su fiyatlarını yüzde 8 düşürürken, yılda 35 milyon euro kar etmeyi başladı. Paris'in yanında Berlin'in de 2013 yılında Veolia-RWE ortaklığını bırakarak yeniden kamuya dönmesi, AB'nin iki büyük ülkesinden sembolik olarak güçlü bir mesaj oldu.

2011 yılında 62 ülkede dünya nüfusunun yüzde 13'üne denk gelen 909 milyon kişi sözel kesim su hizmetlerinden yararlanıyordu. 2015 başında bu oran yüzde 7 ile yaklaşık 500 milyon kişiye geriledi. Su hizmetlerinde kamunun payı yeniden yüzde 93'e kadar çıktı. Bu yarım milyar kişide en büyük payı Çin, ABD, Brezilya ve İngiltere ile Galler alıyor. Şili, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan ile Afrika'da Fildişi Sahili, Gana, Gabon, Senegal nüfusun büyük bölümünün özel sektör su hizmetlerinden yararlandığı ülkeler olarak biliniyor. (Levent Gürses/Forbes Dergisi)