"4 reform Türkiye'yi uçurur"

ABD’nin başkenti Washington’un en saygın düşünce kuruluşlarından Bipartisan Policy Center (BPC) 2015’te Türkiye ekonomisi ile ilgili kapsamlı bir rapor hazırladı.

Pınar Ersoy'un Milliyet'teki haberine göre daha önce Ankara’da büyükelçilik yapan emekli diplomatlar Morton Abromowitz ve Eric Edelman liderliğindeki 12 Türkiye uzmanından oluşan ‘Türkiye Görev Gücü’ grubunun Sidar Global Advisers (SGA) stratejik danışmanlık şirketiyle birlikte hazırladığı raporda ekonominin ciddi riskler taşıdığına vurgu yapıldı. Ancak uzmanlar 4 temel reformla bu sorunların büyük ölçüde aşılabileceği yorumunu yaptı. Milliyet’in yayınlanmadan önce inceleme fırsatı bulduğu raporda şu değerlendirmeler yer aldı:
-  Türkiye, Haziran 2013 - Ocak 2014 arası dünyada ‘negatif’ ilgi gördükten sonra şimdi tekrar gelişmekte olan ülkelerin en iyi örneği (poster child) olma yolunda ilerliyor. Merkez Bankası’nın Ocak 2014’te faizi artırmasının ardından Türk aktif değerleri benzerlerinden çok daha iyi performans gösterdi. Mevcut cari açık da Ukrayna ve Basra Körfezi ülkelerden gelen fonlar sayesinde küçülüyor. Dahası, ekonomi beklenenden daha çok büyüyor ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın son seçimlerden galip çıkmasıyla politik istikrar sağlanmış gibi gözüküyor.
-  Ancak Türk değerlerinin yüksek performansı Türkiye’nin salim politikalarından ziyade dışarıdaki gelişmeleri yansıtıyor. İki faktör sıcak paraya ulaşımı tehlikeye atabilir. Öncelikle harici koşullar, mesela FED’in önümüzdeki dönemde yapacağı değişiklikler Türkiye gibi gelişmekte olan pazarlara fon akışını azaltabilir. İkincisi, Erdoğan hükümeti tarafından uygulamaya konan politikalar Türkiye’yi yabancı yatırımcılar için daha az çekici hale getirebilir.

Daha bağımsız Merkez

-  Türkiye’nin ekonomik geleceği artan enflasyon, mali harcamalar ve toplam borç nedeniyle gittikçe daha güvenilmez / oynak hale geldi. Türkiye’nin ekonomik başarısının nedenleri bugüne kadar büyük oranda dış kaynaklı oldu. Bu da hükümetin uzun vadeli gelişme için gerekli yapısal reformları erteleyerek kısa vadeli faydaları tanıtmasına imkân sağladı. Bu yaklaşım şimdi geri tepmeye hazır gözüküyor.   
-  Yine de Türkiye henüz geri dönüşü olmayan noktada değil. Riskleri tüm sonuçlar kendini göstermeden azaltma şansı hâlâ var.  Türkiye bunun için şu dört reformu yapmalı:
1. Merkez Bankası’na daha fazla bağımsızlık temin edilmeli. Bu, bankanın iktidardaki parti değil Türkiye için en doğru kararları almasını sağlar.
2. “Hollanda hastalığı” riskini bertaraf etmek için ihracatta katma değer artırılmalı.
3. Hukukun üstünlüğünün zayıf olmasıyla ilişkilendirilen riski azaltmak için şirketlere yasal koruma artırılmalı.
4. En düşük performans gösteren okullar için fonlar ve cevap verilebilirlik artırılarak eğitim sistemindeki uçurum azaltılmalı.
-  Bu engellerin hiçbiri aşılamaz değil ve çoğunun çok basit çözümleri var. Çözüldükleri zaman Türkiye ekonomisi gerçekten de parlayan bir yıldız olabilir ve bir sonraki Güney Kore olarak yerini garantiye alabilir. Ancak eğer bu sorunlar çözülmezse Türkiye orta gelir seviyeli bir ülke olarak iyi kötü idare etmeye mahkum olacak ve sonsuza kadar orta gelir tuzağında mahsur kalacak.

‘Her yıl yüzde 6 büyüme mümkün’

Raporu BPC ile birlikte hazırlayan Sidar Global Advisers (SGA) stratejik danışmanlık şirketinin CEO’su Cenk Sidar,  ekonomideki son gelişmeleri Milliyet’e değerlendirdi. Sidar, Washington’da Türkiye ekonomisi ve dış politikasının masaya yatırıldığı toplantılara sık sık konuşmacı olarak katılıyor. Sidar’ın 2009 yılında kurduğu SGA stratejik danışmanlık şirketi Microsoft, Hilton, Raytheon, Statoil gibi şirketlere risk analizi ve danışmanlık yapıyor.
Rapor Türkiye ekonomisinin geleceğini sallantılı olarak yorumluyor ama bir yandan da Türkiye’yi gelişmekte olan ülkelere örnek gösteriyor. Bunu nasıl yorumlamalı?
Rapor Türkiye’nin ekonomik potansiyeline dikkat çekiyor. Fakat potansiyeli gerçekleştirmek için akılcı bir ekonomi yönetimine ve demokratik bir rejime ihtiyaç var. Bu yüzden rapor Türkiye ekonomisinin kritik bir eşikte olduğunun altını çiziyor. Türkiye iyi bir siyasetin iradesinde yılda istikrarlı bir şekilde en az yüzde 6 büyüyebilecekken bugün yüzde 3 seviyesine gerilemiş durumda. Özellikle son birkaç haftadır yaşadıklarımız sallantılı durumun bir yansıması olarak gözükebilir.

Bunlar daha büyük sorunların habercisi mi?

Kötü ekonomi yönetimi bütün potansiyeli heba edebilir. Bunu geçtiğimiz haftalarda yakından gördük. Bir ülkenin Merkez Bankası’nın itibarı ve güvenilirliği o ülkenin ekonomisinin itibarı ve güvenilirliği ile eşdeğerdir. Maalesef bu konuda siyasi aktörlerin dikkatli davranmaması sonucu TL-dolar kurunda oynaklıklar yaşadık. Bunun sebebi iddia edildiği gibi küresel ve konjonktürel değil tamamen siyasi tercihler.