2015'in ilk gününde çarşı pazar

Ekonomi yazarı Güngör Uras, 2015'in ilk gününde sahaya inerek çarşı pazarın nabzını tuttu.

İşte Güngör Uras'ın Milliyet'te okuyucularıyla paylaştığı çarşı pazar raporu:
 
Ayşe Hanım Teyzem’e yılbaşı tebriğine gittim.  Kahve ikram etti. Çikolata ikram etti... “Son günlerde devamlı halkın lükse düşkünlüğünden söz ediliyor... Kadın elbiselerinden, çantalarından, erkek saatlerinden söz ediliyor... Halk lükse düştü, para biriktirmiyor deniliyor. Biz gelirimizle zor geçiniyoruz. Gelir artışımız enflasyonun gerisinde... Neler oluyor? Anlat da ben de anlayayım“ dedi.
Kendime görev çıkardım. Yılbaşı sonrası düştüm İstanbul sokaklarına, Eyüp, Laleli, Mahmutpaşa, Kapalıçarşı, Nişantaşı, Bağdat Caddesi, İstiklal Caddesi dolaştım.
Ünlü ünsüz birçok markanın satıldığı mağazalara girdim. Bu arada halkımızın durumunu gösteren rakamları derledim. Ayşe Hanım Teyzem’e, 2015 yılı başında Çarşı-pazar durumunu arz etmek için bir çalışma yaptım. Sayın okuyucularıma çarşı, pazar durumunu arz edeceğim.

Hakiki yün sudan ucuz!

Mahmutpaşa’da Sahara mağazasının vitrinindeki manken dikkatimi çekti. Mankene beyaz smokin girdirilmiş. Merak bu ya, görevliye sordum “Bu smokin kaç para?” dedim.  Görevli “Hocam komple 300 TL. Gömlek, papyon, kuşak, kol düğmeleri, çorap... Komple... Sadece ayakkabısı yok” dedi. Ekledi. “Hocam bu Nişantaşı’nda Damat mağazasında satılanın bire biri...”
Vitrindeki erkek takım elbiseleri sordum... ”Hocam bunların kumaşı Aktınyıldız, Yünsa... Hakiki yün. Takımı 150-200 TL. Nişantaşı’nda satılanlar ile aynı kalite...”
Merak ile Nişantaşı’nda düğünlük smokinin kaça satıldığını öğrenmeye çalıştım. Yılbaşı tenzilatından sonra smokin 2 bin 610 TL’ye düşmüş. Gömlek 265 TL. Papyon 62 TL. Kuşak 157 TL. Hepsi ayrı ayrı satılıyor.

Mahmutpaşa’da ayakkabı fiyatları 25 TL iken
Nişantaşı’nda fiyat 7.600 TL’ye kadar çıkıyor.

‘Pahalı gelinlik’ 500 TL 15 bine satanlar da var!

Mahmutpaşa’daki Kürkçü Han’ın üst katında eskiden kürk satan dükkanlarda şimdilerde gelinlik satılıyor. Gelinlikçi Ahmet Duman’ın dükkanında her model gelinlik var. Bana 500 TL’lık gelinlikleri gösterdi, bayağı hoşuma gitti..  “Hocam 500 TL bazılarına pahalı geliyor. Daha ucuzu yok mu? Kiralar mısınız?” diye sorup alamayan var dedi.
Merak bu ya... Benzer gelinlikler acaba Nişantaşı’nda kaça diyerek birkaç mağaza dolaştım. Ünlü mağazalarda genelde yabancı modacıların ithal gelinlikleri var. En makulü 15 bin TL dolayında. 30 bin TL’lık gelinlik de varmış. Katalogdan gösterdiler.

Rami’de işler kesat, Laleli Rusları özlüyor

Rami Kışlası içine geçici barakalarda devamlı yerleşke bekleyen gıda toptancıları, Bayrampaşa’da inşa edilen Mega Center isimli yerleşkeyi yeterli bulmadı. Çoğu, Rami’deki işyerlerini koruyor.
Bir zamanlar Rami’de 2.200 işyeri vardı. Rami’de geçici dükkanlarda iş yapanlar için  Bayrampaşa’da 2.100 dükkanlık Mega Center inşa edildi. Şimdilerde ne Rami’de ne Mega Center’de eski canlılık yok. Buralardaki toptancılar daha çok fabrikaların, kurumların, şirketlerin çalışanları için yaptıkları gıda maddeleri alış verişi ile yetinmek zorunda. Bir de, ucuzluk bekleyişindeki alt gelir grubundakilere perakende satış yapıyorlar.
Çünkü, kuru gıda maddeleri artık ambalajlı satılıyor. Ambalajlı gıda ürünü satanlar bayilikler oluşturdu. Bayiler Anadolu’yu dolaşarak perakendecilere kapıda hizmet veriyor. Anadolu perakendecisi artık toptancıların kapısında beklemiyorlar.

‘Şimdilerde gelen giden yok’

Laleli Piyasası, Aksaray köprüsünde Üniversite’ye kadar uzanan Ordu caddesinin etrafında gelişen büyük bir alışveriş alanı. Laleli 1980’li yıllarda Arap turistlerin bölgeye yoğun şekilde gelmesi ile ticaret bölgesi oldu. Sonraları Polonya ve Macaristan ile ticaret başladı. 1991 yılında Rusya‘daki değişimden sonra iş hacmi arttı. Dünyanın en büyük açık hava alış veriş merkezlerinden biri haline geldi.
Son zamanlarda Rusya ve Ukrayna‘dan gelen tüccara satış yapan Aksaray tüccarı, Ukrayna ve Rusya krizlerinden sonra büyük ölçüde sarsıntı geçiriyor. Bavul ticareti yapanların talebine göre iş yapan Aksaray yerli müşteriyi ihmal ettiğinden, şimdilerde sıkıntılı.
Laleli’de çocuk eşyası üzerinde iş yapan Selami Bozanoğlu, “Türk müşterilerde Laleli’de satılan malın kalitesiz olduğu şeklinde yanlış bir inanış oluştu. Halbuki bavul ticareti yapanların Laleli’yi tercih etmelerinin nedeni kalitedir. Fiyata baksalar çok daha ucuza Çin malı alırlar” diyor.
İşyeri sahipleri,  “Ruslar, Ukraynalılar 3-5 bin dolarlık mal alırlardı. Şimdilerde gelen giden pek yok” diye konuşuyorlar.

İstinyepark’ta işportanın 200 misline satışta

Ünlü markaların benzeri çantalar genelde işportalarda satılır. Sokakta gezerek çanta satana ilk defa rastladım. Kolunda ünlü markaların Louis Vuitton’ın, Burberry’nin, Chanel’in, Gucci’nin, Dior’un çantaları var.”
Kaça satıyorsun?” diye sual eyledim. “Louis Vuitton’lar 20 TL. Öbürlerini biraz daha ucuza veririm” dedi.
Hayret etmemek imkansız. Bunları üreten kaça üretiyor ki hem o hem de satan bu fiyat ile kar edebiliyor.
İstinye Park’ta bu ünlü markaların mağazalarında fiyat teftişine çıktım.
Ben Louis Vuitton’un çantalarını çok beğenirim. Şimdilerde değişik tasarımcılar bu firmaya çanta tasarlıyor. Louboutin’in tasarımı çanta 10 bin 900 TL. Rei Kawakubo’nun ki 5 bin 850 TL idi. Timsah derili bir model vardı. Fiyatı 67 bin lira imiş. En beğenilen en çok satan modelin fiyatı 9.250 TL idi.
İşportacının sattığı çantanın benzeri bir çanta yoktu. Demek ki, bizde benzerini üretenler deriyi benzetmiş, biçimini kendileri tasarlamış.



Para yemek, kira ve yola gidiyor

Halkımızın büyük kısmının gelir imkanları sınırlı olduğundan, harcanabilir geliri ancak yaşamını sürdürmeye yetiyor. Ülke genelinde halkımızın toplam harcamalarının yüzde 25’i gıdaya, yüzde 18’i konut giderlerine, yüzde 20’si ulaştırma ve haberleşmeye gidiyor. Bu üç kalem toplam harcamanın yüzde 63’ünü oluşturuyor. Buna olmazsa olmaz harcamalardan sağlığı eğitimi eklersek yüzde 7’de olanların payı. Giyim, kuşama yüzde 5, makine ve ev aletlerine yüzde 7 pay ayrılıyor.

Devlet Baba sağolsun

Türkiye’de 20.5 milyon hane var. Her 100 hanenin 71’nin geliri maaş ve ücret geliri, sosyal yardımlar. 100 Hanenin 71’inin gelirinin artması Devlet Baba’nın maaşları, ücretleri, emekli ödemelerini sosyal yardımları artırmasına bağlı.

AVM’de ‘kira’ külfeti

Şimdilerde hemen her şehirde, büyükşehirlerde hemen her köşede bir AVM var. AVM’lerin içinde ise yok yok. Pırıl pırıl binalar, yeme içme yerleri, eğlence köşeleri...
İyi de acaba bu AVM’lerde dükkan kiraları kaça? Bu dükkanlardan alışveriş edenlerin faturalarında AVM yükü ne kadar?
İstanbul’daki en fazla ilgi gören AVM’lerde 200 m2’lik bir dükkanın ortalama aylık kirası (metrekaresi 100-120 euro’dan)  ortalama 20 bin euro. Vergisiyle 25 bin euro. (Yaklaşık 75 bin TL.) Bu dükkanın kapısı her Sabah besmele ile açılırken, elektrik ve personel masrafı olarak da 200-300 euro masrafa biniyor.
AVM’lerde dükkan kiralayanın kirasını ödeyebilmesi, dükkanını her sabah açabilmesi için kira ödemesinin cirosunun yüzde 8 ile yüzde 15’ini geçmemesi gerekiyor.
Özetle AVM’den alışveriş edenlerin kasaya yaptıkları her 100 TL ödemenin 85 lirası mal bedeli, 15 lira dolayındaki kısmı ise dükkan kirası.  AVM’lerde dükkan kiraları yüksek de İstanbul’un Nişantaşı, Bağdat Caddesi, İstiklal Caddesi gibi yerlerinde ucuz mu? Hayır. İstanbul’un parlak alışveriş caddelerinde dükkanların metrekare aylık kirası 190 euro dolayında. İzmir’de 120 euro, Ankarada 140 euro. Kirası yüksek dükkanları yabancı ve yerli ünlü markalar kiralıyor. AVM lerdeki ve ünlü caddelerdeki dükkanlar kira bedelini çıkaramasa da genel iş hacmi içinde hazmedilebiliyor.