1 Nisan'da neden şaka yapılır, nasıl ortaya çıktı?

Kökeni belli olmayan "1 Nisan Şaka Günü" ulusal bir bayram olmasa da her yıl birçok ülkede geleneksel olarak kutlanıyor. İnsanlara eş, arkadaş, aile, iş arkadaşı ve hemen hemen herkese şaka yapma özgürlüğü vermesiyle bilinen bu gün, etrafımızdakileri en tuhaf şeylere inandırmak için bir fırsat olarak görülüyor.

Dünya genelinde basın yayın kuruluşları da 1 Nisan'da gerçek gibi görünen ancak içinde gizlediği absürt detaylarla şaka olduğunu ele veren haber hikayeleri yayınlamayı gelenek haline getirdi.

1 Nisan Şaka Günü nedir?

Gün pratik şakalar, muziplikler ve aldatmacalardan oluşuyor. Şakacılar genellikle kandırdıkları kişiye "1 Nisan!" diye bağırarak yüz yıllardır süre gelen bir geleneği devam ettirir.

Tüm dünyada Şaka Günü olarak bilinen "1 Nisan", çok geniş kitleler tarafından kullanılmaya başlanırken sanatçılar, siyasetçileri, şirketler, kurum ve kuruluşlar için de önemli bir iletişim stratejisine evrildi.

"1 Nisan"da sahipleri şakalarıyla gündem olurken sosyal medyada yayılan bazı şakaların gerçek olmadığının anlaşılması ise günler alabiliyor.

Peki kökeni nereden geliyor?

Her yıl dünya genelinde gayriresmi "şaka günü" olarak kutlanan 1 Nisan'ın ortaya çıkışı hakkında birçok rivayet olsa da matbuat alanında ilk olarak İngiliz yazar Geoffrey Chaucer'ın 1387-1400 yıllarında yazdığı "Canterbury Masalları"nda 1 Nisan'a atıfta bulunulduğu belirtiliyor.

Chaucer'in kaleme aldığı hikayelerin komik ve eğlenceli tarzla okuyucuya aktarıldığı bu masallar derlemesinde, bir kandırma hikayesinin anlatıldığından bahsedilerek, bir masalın "Mart başladığından bu yana otuz iki gün geçmişti." ifadesiyle başladığı ifade ediliyor.

Bu masal, 1 Nisan'ın yazılı kayıtlara geçtiği ilk örnek olarak kabul ediliyor.

1 Nisan şakalarının ortaya çıkış tarihiyle ilgili rivayetlerden biri de Fransızlara dayanıyor.

Roma İmparatoru Julius Ceasar'ın adıyla anılan Jülyen takvimine göre 25 Mart tarihi yeni yıl başlangıcı olarak kabul edilirken, Fransa kralı 9. Charles, 1564'de yılbaşı tarihini 1 Nisan'dan 1 Ocak'a aldırıyor. Buna göre, 1 Nisan'ı sene başı olarak kabul etmeye devam edenlerle alay etmek amacıyla yapılan şakalar, bir süre sonra gelenek haline geliyor ve 1 Nisan'ı yılbaşı kabul edenler "Nisan Balığı" adı ya da "1 Nisan Aptalları" olarak anılıyor.

Avrupalılar tarafından da "Aptallar Günü (April Fools' Day)" olarak bahsedilen bu günle ilgili farklı kültür, inanç ve dillerde efsaneler bulunuyor.

İşte tarihe geçen dünyaca ünlü şakalar

Dünya genelinde basın yayın organları ve özellikle son yıllarda sosyal medya mecraları, ilk bakışta gerçek gibi algılanan fakat içindeki absürt detayların fark edilmesiyle şaka olduğu anlaşılan haber ve paylaşımları her yıl 1 Nisan geleneği olarak sürdürüyor.

"Yer çekimi azalıyor"

Tarihte uluslararası medya tarafından birçok 1 Nisan şakası niteliğinde haber servis edilirken, "Yer çekimi azalıyor" başlıklı şaka en unutulmazlar arasında yer alıyor.

İngiliz astronom Patrick Moore, 1976'nın 1 Nisan'ında BBC'ye yaptığı açıklamada, sabah saat 09.47'de Plüton gezegeninin Jüpiter'in arkasına geçeceğini, bunun da Dünya'daki yer çekimini geçici azaltacağını açıklamıştı. Moore'un saat 09.47'de "Şimdi zıpla" anonsunu yapmasından hemen sonra kanalı arayan yüzlerce kişi, havaya zıpladıklarını ve kendilerini havada yüzüyormuş gibi hissettiklerini ifade etmişti. Bir kadın ile 11 arkadaşı ise koltuklarından havalanarak oda çevresinde uçtuklarını iddia ederek, şakaya kendilerini kaptırmıştı.

"Maradona Sovyet futbol takımına transfer edildi"

Sovyetler Birliği'ndeki Izvestia gazetesi, 1 Nisan 1988'de dünyaca ünlü futbolcu Arjantinli Diego Maradona'nın Spartak Moskova'ya transfer olmak için yöneticilerle görüştüğünü aktaran bir haber yayımladı.

Izvestia'nın 1 Nisan şakasına ilk kanan Associated Press (AP) haber ajansı oldu. Gerçeği yansıtmayan haberi tüm dünyaya duyuran AP sonrasında haberi geri çekmek zorunda kaldı.

"Nixon'ı tekrar başkan adayı yaptılar"

ABD'nin Ulusal Halk Radyosu, 1992'de eski başkanlardan 80 yaşındaki Richard Nixon'ın yeniden aday olacağını duyurdu.

Nixon'ın seçim kampanyasının sloganın dahi verildiği haberde, Nixon'ın adaylık konuşmasıyla ilgili ses kayıtları da yer almıştı. Haberi büyük bir şaşkınlıkla karşılayan dinleyiciler ise haberin doğruluğu konusunda radyonun telefonunu kitlemişti.

Kısa sürede haberin 1 Nisan şakası olduğu, komedyen Rich Little'in de Nixon'u taklit ettiği açıklanmıştı.

İsviçre'de ağaçta spagetti üretimi

İngiliz yayın kuruluşunun Panorama programı 1957'de İsveçlilerin ağaçlarda erişte yetiştirdiği yönündeki bir şakayı izleyicilerine gerçek gibi aktardı. Haber programı Panorama, İsviçre'de çiftçilerin sıcak geçen kış ve spagetti ağaçlarına dadanan buğday bitinin yok edilmesi sayesinde bereketli bir hasat yaptıklarını duyurdu. Habere, ağaçlardan sarkan spagettileri toplayan çiftçilerin görüntüsü eşlik ediyordu. Çok sayıda izleyici, BBC'yi arayarak spagetti ağacını nereden alabileceklerini sordu. Şakayı devam ettiren kanal, izleyicilerine bir kavanoz salçanın içinde bir tane spagetti koyup büyümesini beklemelerini aktardı.

"San Serriffe adında bir ülke"

İngiliz Guardian gazetesi, 1997 yılında Hint Okyanusu'nda yer alan noktalı virgül şeklinde adalardan oluşan San Serriffe adlı "uydurma" bir ülkeyi tanıtmak için yedi sayfalık bir ek yayımladı. Başkenti Bodoni olan adalar ülkesini General Pica yönetiyordu. Ekin yayınlandığı gün The Guardian'ın telefonları kilitlendi. Okurlar, cennete benzeyen adalarda tatil yapabilmek için daha fazla bilgi istiyordu. Sadece birkaç okuyucu, adayla ilgili her şeyin imla terminolojisinden geldiğini fark etti.

"Alabama, Pi sayısını 3 olarak yuvarladı"

New Mexicans for Science and Reason dergisi, Alabama Eyalet Meclisi'nin Pi sayısının 3,14159 olan değerini yuvarlayıp 3,0 olarak değiştirmeyi kabul ettiğini yazdı. Haber, kısa sürede internette yayıldı. Bunun bir şaka olduğu, Alabama Eyalet Meclisi'nin protesto dolu mektuplar alması üzerine ortaya çıktı.

"Kızgın kafalı, çıplak, buz kurdu - 1995"

Discover Magazine, "saygıdeğer" bilim insanı Aprile Pazzo'nun Antarktika'da yeni bir tür keşfettiğini yazdı. Dergiye göre bu büyüleyici yaratıkların kafalarının üzerinde sayısız damarın beslediği tabağa benzer bir kemik vardı. Aşırı derecede ısınıp kor haline gelen kemik, hayvanların Antarktika soğuğuna dayanmalarını sağlıyordu. Pazzo, kaşif Philihhe Poisson'un 1837'de Antarktika'da araştırma yaparken kaybolmasından da kızgın kafalı kurtların sorumlu olduğunu iddia ediyordu. Dergiye, yaratıkla ilgili binlerce elektronik posta geldi.

"Amerikan Kongre Binası çöktü - 1933"

The Madison Capital-Times gazetesi, bir dizi gizemli patlama sonucu Kongre binasının çöktüğünü yazdı. Patlamalara Senato'da haftalar süren gereksiz tartışmaların yarattığı büyük miktarda gaz yol açmıştı. Haberde Kongre binasının yıkılırken gösteren bir de fotoğraf vardı. Gazeteye okurlardan binlerce mektup yağdı.

"Londra Saat Kulesi, dijital olacak - 2007"

BBC, teknolojideki ilerlemelere bağlı olarak Londra Saat Kulesi'ne dijital gösterge takılacağını duyurdu. Dijital göstergeye karşı çıkan binlerce kişi, BBC'nin telefonlarını kilitledi. BBC'nin Japonca servisi ise saat kulesindeki akreple yelkovanın ilk arayan 4 kişiye armağan edileceğini duyurdu. Atlas Okyanusu'nun ortasında bulunan bin Japon balıkçı, akreple yelkovan için arayanlar yüzlerce kişiden ilki oldu.

"İnternette bahar temizliği - 1997"

Tüm dünyada yüz binlerce kişinin elektronik postasına internetin 24 saat sürecek bahar temizliği için 31 Mart'tan 2 Nisan'a kadar kapatılacağına dair mesajlar düştü. İnternet, son derece güçlü Japon yapımı emekleyen 5 robot (Toshiba ML-2274) tarafından temizlenecekti. Bu şaka daha önce de telefon sistemi için yapılmıştı.

"Eyfel Kulesi taşınıyor - 1986"

The Parisien gazetesi, Eyfel Kulesi'nin sökülüp taşınması için anlaşmaya varıldığını yazarak, Parislilerin aklını başından aldı. Habere göre Fransız kültürünün simgesi kabul edilen Eyfel, Paris'in doğusunda açılacak yeni Euro Disney parkında tekrar monte edilecekti. Eyfel'in yerine ise 1992 Olimpiyat Oyunları için 35 bin koltuk kapasiteli bir stadyum inşa edilecekti.

"Sokrates'in mezarı bulundu - 1995"

Yunanistan Kültür Bakanlığı, Atina metro sistemi kazıları sırasında Sokrates'in mezarının bulunduğunu açıkladı. Mezarda Sokrates'in içtiği baldıran otunun kalıntılarını taşıyan bir vazo ve M.Ö. 400 ila 390'a ait bir deri parçası vardı. Fransız haber ajansı AFP, haberi tüm abonelerine geçti. Birkaç saat sonra şakanın ortaya çıkması üzerine üzerine AFP, haberi geri çekti.​(Euronews)

Teknikerlerin şakası yoğun bakımda ölüm getirdi

Su şakası zorunlu iniş yaptırdı

Musk'tan Manchester United'ı satın alma şakası