Maymunlarla yapılan para deneyinin şaşırtıcı sonuçları

5 / 5

---

Zira insanlar başlangıçta elinde olanın bir kısmını kaybedip zarar etme düşüncesine katlanamıyor. Buna zarardan kaçınma adı veriliyor.

Peki insandaki zarardan kaçınma güdüsü konusunda bir şey yapılabilir mi?

Profesör Santos, insanı yıkıcı içgüdülerinin tersi davranışlara yönlendirmenin bazen gerekli olduğunu söylüyor.

"Çoğu insan para biriktirmek ister, ama kazandığınız paranın bir kısmını tasarruf hesabına aktarmak insana kayıp gibi gelebilir." Bu durum gözetilerek tasarruf kesintisini baştan yapan programlar hazırlanıyor.

Ekonomist Richard Thaler ile Shlomo Benartzi'nin geliştirdiği Save More Tomorrow (Yarın İçin Daha Fazla Tasarruf) programı ise çalışanları emeklilikleri için daha fazla bara biriktirmeye yöneltmeyi hedefliyor.

İşçiler çok önceden programa yazılıyor, böylece kesintileri hemen hissetmiyorlar. Ücretten yapılan emeklilik kesintisi ücret artışı ile başlatılıyor. Her ücret artışında ödenen prim miktarı artırılıyor, ta ki önceden belirlenen tavana ulaşıncaya dek. İsteyen programdan çıkabiliyor. Ama insanlar genellikle bir şey yapmak için harekete geçmektense hiçbir şey yapmadan mevcut durumu korumayı tercih ettiği için buna pek başvuran olmuyor.

İnsanların para ile ilgili kararları çoğu zaman mantık dışı olabiliyor. Bu ise fiyatlarda suni şişmeye, hatta piyasaların çökmesine katkıda bulunabiliyor.

Profesör Santos'un maymunlarla yaptığı deneyler aslında bir yönüyle insan doğasında silinmesi güç tuhaflıklar olduğunu gösteriyor.