Haluk Sur emlak dünyasını anlattı

8 / 8

---

EMLAK SEKTÖRÜNDE SON DURUM NE? İŞTE PROJEKSİYON

-Sizce emlak sektörü dördüncü çeyreği nasıl tamamlayacak? Cushman&Wakefield’in hazırlayacağı yılın son raporunda nelere dikkat çekeceksiniz? Tablo nasıl görünüyor?

Cushman&Wakefield Research Departmanı Direktörü Dilek Pekdemir : Genel olarak bir öngörü yapmam gerekirse, ofis piyasası çok hareketli ve böyle de devam edecek gibi görünüyor. Özellikle merkez bölgelerde bir arz sıkıntısı vardı. Çok fazla proje yoktu ve kullanılabilecek alanlar çok azdı. Dolayısıyla merkez bölgelerdeki büyük projeler, Maslak ve Seyrantepe’deki bir takım yeni projelerin gündeme gelmesi biraz daha piyasayı hareketlendirdi. Aynı şekilde Ataşehir’deki İstanbul Finans Merkezi’nin yapılıyor olması da çok etkili. Çünkü insanlar uzun zamandan beri bekliyorlardı. Bu arzın gelmesi şöyle farklı bir şey yarattı. Bitmiş olan üründen ziyade bu projelere başından dahil olmaktı. Bazı projelerde daha inşa aşamasında satış gündeme gelmeye başlamış oldu. Özellikle uluslararası şirketler bu fırsattan da yararlanmak nedeniyle bunları takip ediyorlar.

Cushman’ın global raporlarında enteresan bazı rakamlar da var. İstanbul’un şöyle bir özelliği var. Önümüzdeki birkaç yıl içerisinde şu andaki mevcut stokunun yüzde 50’si kadar daha yeni bir stok geliyor. Dolayısıyla bu biraz daha piyasanın arz anlamında büyüyeceği anlamına geliyor. Bunun etkisi ne olacak? Talep edenler için bir imkan olacak. Ama bir yandan da baktığımızda kiraların biraz daha sabit seyretmesine neden olacak.

Bu arada perakende (AVM) piyasasına baktığımızda tüketici harcamaları bu yıl biraz daha sabit gitti. Geçtiğimiz yıllarda daha tüketimle büyüyorduk ve bu yıl tüketici harcamalarının etkisi biraz daha kısıtlı kaldı. Şimdi ajandaya baktığımızda burada yapılacak çok da büyük proje kalmadı ve bu Anadolu illerine kaymaya başladı. Ama bunlar daha orta ölçekli projeler. Daha önce İstanbul, Ankara ağırlıklı bir gelişme varken, şimdi AVM piyasasının kısıtlı olduğu Bolu, Çanakkale, İzmit gibi daha orta ölçekli şehirlere yönelmeye başladı.

Şu anda para kimde derseniz yerli yatırımcıda. Şimdi biz kredi kullanmayı seven bir millet olmadığımız için, büyük holdingler veya özel sermaye grupları vs. yatırım yapmaya başladı. Artı bir trend daha, bu söylediğim yatırımcılar ayrıca yurt dışında da kendilerine mülk arıyorlar. Mesela Venedik’te bir otel alan bir grup var. Hatta sonrasında İtalyanlar “Başka var mı?” demeye başladı. Gerek otel, gerek ofis binası olarak alanlar var Türkiye’den. Bunun dışında Amerika’da birkaç AVM alan bir grup var. Biz önceden alışıktık hep yabancı yarımcılar gelip Türkiye’den ürün alırdı. Ama şimdi Türkler yurt dışına gidip ürün alıyorlar ve oralarda mağazalar açıyorlar. Bize kim geliyor dersek? Avrupa biraz daha kısıtlı. Ama buna karşılık Ortadoğu, Asya pasifik bölgesi ve bazı büyük Amerikan şirketleri.

Bu yeni AVM yasasıyla birlikte AVM’ler pazar günleri kapatılsın mı kapatılmasın mı tartışması son çeyrekte çok konuşulacak ve biz de raporda bunu vurgulayacağız.

Lojistik tarafında da baktığımızda da biliyorsunuz büyük alt yapı projeleri var. Ama sonuçta bu projelerin gündemde olması beraberinde diğer yatırımları tetikliyor ve o yöne bir kayma oluyor. Bunun bir etkisi daha var, gelişmenin gittiği yerde değerleri de arttırıyor diyebilirim.