Galata'dan Borsa İstanbul'a

37 / 67

Takas ve saklama odası
*Takasa giden yol ve Takasbank A.Ş.’nin kurulması
Takas, hisse senedi piyasalarının en önemli asli işlemleri arasında yer alır. İMKB’de takas işlemleri 1988 yılına kadar üyeler arasında gerçekleştirilmekteydi. Satılan hisse senetleri üyeden üyeye fiili teslim esasına göre yürütülmekteydi. Fiziki teslim gereksiz külfetlere ve zaman kaybına yol açtığı gibi, aşınma ve teslim riski de yaratmaktaydı. Fiziki teslim sürecinde denetim bulunmadığı için borsa üyelerinin kendilerinde olmayan hisse senetlerini satmalarının, kurmaca alım satım yapmalarının önünde engel bulunmamaktaydı. Kuşkusuz, takas sisteminin bulunmaması ve alım satım konusu olan değerli kağıtların kaydındaki eksiklikler, bugün Türkiye’de dahil pek çok ülkede uygulanan “kağıtsız ticaret” (dematerialisation) ya da “kaydileştirme” için de engel oluşturuyordu.
İlk aracı kurum sahiplerinden Ceyhan Bektaş ise takas ve saklamayla ilgili izlenimlerini şöyle ifade ediyor:
“Kapalıçarşı’da bir usul var, ben sana bir şeyi emanet ettimse, onu sen bana vermekle yükümlüsün. İnsanlar geliyor (borsaya), bizim müşterilerimizin çoğu Kapalıçarşı’da olduğu için, malını bırakıyor. Alıyor, satıyor, bırakıyor. Malı burada duruyor. İki tane büyük kasamız var. Malı orada duruyor, ama kasalar 30 milyon dolarlık malla doldu, çünkü her şey fiziki oluyordu. Her Cuma günü biz genel kasa yaptığımız zaman bu odada, her taraf, yerler hisse senediyle kaplı olurdu). Teker teker tuttururduk onları, sonra paketlerdik, torbalara koyardık. Onların temettü dağıtımları zamanında teker teker kuponları kesilirdi. Tamam, bunların hepsi iyi, fakat depremi var bir, yangını var iki, hırsızlığı var üç.”
*Takas ve Saklama Müdürlüğü
İMKB’nin Karaköy binasına taşınmasının ardından, Temmuz 1988’de İMKB bünyesinde Takas ve Saklama Müdürlüğü kuruldu ve İMKB Yönetmeliği’nin 51. Maddesi uyarınca hazırlanan “Takas ve Saklama Yönetmeliği” 10 Kasım 1989 tarihli İMKB Olağanüstü Genel Kurulu’nda kabul edilerek yürürlüğe girdi. Yönetmeliğin amacı şöyle tanımlanmıştı; “Borsa üyelerinin gerçekleştirdikleri alım satımlardan doğan yükümlülüklerini yerine getirmekte karşılaşacakları güçlükleri ve gecikmeleri önlemek bu işlemlerin hatasız yapılmasını sağlamak.”