Vehbi Koç’tan 12 ders

5 / 12

Birikimin anahtarı tutumluluktur

Max Weber, örnek Protestan girişimcilerin temel vasıflarından birinin tutumluluk olduğunu söylüyordu. “İşten artmaz, dişten artar!” atasözü de Weber'i doğruluyordu. Gazeteci Yavuz Donat'ın 1980’lerdeki şu anısı, Vehbi Koç’un pahalı eşyaya bakışını (yeniyetme burjuvaların ise hesapsız müsrifliğini!) çok iyi belgeliyor:

“Japonya’dayız. Başbakan Özal'ın gezisinde... Otelin altında bir kuyumcu var. Özellikle inci satıyor. Heyettekilerin bir bölümü kuyumcudalar. Kimi bir şey alıyor, kimi alana bakıyor. Bu sırada Vehbi Bey’le karşılaştım. Kuyumcudakileri gösterip sordu:

Ne yapıyorlar?

İncilere bakıyorlar.

Ucuz mu?

Birlikte yürüdük. Vitrindeki incilere, fiyat etiketlerine baktık. Rakamları Türk parasına çevirip söyledim... Hafif bir çığlık attı, avucunu ağzına götürerek: Abuuu! Bunlara bu kadar parayı kim verir? Amanın biz buradan gidelim... Haydi...

Uzaklaştık. Vehbi Bey'in servetinin yüzde birine, binde birine sahip olmayan pek çok kişi için o inciler pahalı görünmüyordu. Kuyumcuda belki yirmi, otuz tane Türk müşteri vardı. Ama Vehbi Bey için çok pahalıydı. Bunu kendisine anlattım. Güldü:

Yok, yok, ben o kadar zengin değilim. Ben paranın nasıl kazanıldığını biliyorum. Ben onlar gibi harcayamam!” Kapitalizm, serveti sermayeye dönüştürme; bu şekilde oluşan sermayeyi ise kesintisiz biriktirip büyütme sistemidir. Girişimcilerin bu bilince ulaşmadıkları, kazandıklarının büyük kısmını lüks tüketim için harcadıkları bir toplumda, ekonomik gelişme sağlanamaz. (Vehbi Koç’un hayatından kesitler, Can Kıraç’ın Anılarımla Patronum Vehbi Koç ve Anılar ve Olaylar başlıklı kitaplarından alınmıştır.)