Türkiye’de yerleşik tasarruf sahiplerinin de, portföy yatırımı yapan yabancıların da 2015 bilançoları ortaya çıktı. Hem yerliler hem de yabancılar geçen yıl TL’den kaçtı. Merkez Bankası da 22.6 milyar dolarla şimdiye kadarki en yüksek tutarlı döviz satışını yaptı. Yine de TL karşısında dolar yüzde 25, Euro yüzde 12, sepet kur da yüzde 18 arttı. TL’nin sepet kur karşısındaki kaybı yüzde 15.2 düzeyinde kaldı. Bu değer kaybı ile TL, gelişmekte olan kurlar arasındaki yerini korudu. Çünkü gelişmekte olan kurlar da dolara karşı 2015 yılında yüzde 16 değer kaybetti.

TL TASARRUFLARI ARTMADI

Bitişikte yıllar itibarıyla ve son olarak 2015 senesinde hanehalkının toplam tasarrufları yer alıyor. Bu tasarruflar içinde döviz hesapları da var. Toplamı 1 trilyon 398 milyar lira ve beklenen GSYH rakamı olan 1.928 milyar liranın yüzde 72.5 düzeyinde. Yıllık artış oranı yüzde 13.8, reel artışı da yüzde 4.5. Ancak bunun içinde asıl artışı yapan döviz hesaplarındaki kabarma.

- Döviz hesaplarını dışlayıp sadece TL tasarruf araçlarındaki finansal varlıkların toplamına bakarsak, 2014 sonunda 896.3 milyar liradan 952.7 milyar liraya yükselme var. Bir yıllık artış 56.4 milyar lira veya yüzde 6.3. Bunu da yüzde 8.81’lik tüketici enflasyonundan arındırdığımızda karşımıza reel yüzde 2.3 azalma çıkıyor. TL tasarrufların toplamı reel anlamda artmamış, azalmış.

- Yerli para cinsinden yatırım araçlarının arasında ise önemli performans farklılıkları mevcut. Örneğin bireysel emeklilik fonlarının toplam büyümesi devletin de katkısıyla yüzde 27.7 ve 48.3 milyar liraya yükseldi.

- Yerlilerin hisse senedi portföy büyüklüğü ise yüzde 20.7 azaldı. Yerlilerin borsadaki payı 3 puan kadar artarken portföy değerinin beşte bir düzeyinde erimesi ise hisse senetlerinin ortalama yüzde 16.3 düzeyinde değer kaybından kaynaklandı.

DÖVİZLE TASARRUF PATLADI

Yerlilerin tasarrufları asıl döviz üzerinden arttı ve bu da ortalamayı yukarı çekti ve finansal tasarrufların toplamını enflasyonun yüzde 4.5 üzerine çıkardı. Çünkü dövizle yapılan tasarrufların toplamı 2015 yılında 113.7 milyar lira arttı.

- Yerlilerin dolarla ifade edilen bankalar ve katılım bankalarındaki döviz tevdiat hesaplarının toplamı 2014 sonunda 140.4 milyar dolardan 2015 sonunda 153.1 milyar dolara yükseldi ve 13 milyar dolarlık artış meydana geldi.

- Ama TL karşılığındaki artış bunun yaklaşık üç katı. Bu da kur artışından kaynaklanıyor. Doların yıl sonlarına göre doların yüzde 25 artışı, hatta yıl içinde bu artışın daha yüksek oranlara çıkması döviz tevdiat hesaplarının TL karşılığını yüzde 34.3 düzeyinde büyüttü.

- Yerleşikler 2001 krizinden bu yana kur yükseldiğinde satış, düştüğünde alış yönündeki hareketlerini 2013 ortasından bu yana önemli ölçüde terk etmiş görünüyorlar. Satışlar çok sınırlı kalırken fırsat çıktıkça alıyorlar. TL tasarruflardaki büyüme ise yüzde 6.3’te kaldı.

- Sermaye çıkışlarına ve yurtiçi yerleşiklerin dövize yönelmesi karşısında Merkez Bankası kur hareketlerini yumuşatmak adına şimdiye kadarki en büyük döviz satışını yaptı. 12.1 milyar dolar ihale yoluyla döviz satışına kamu enerji şirketlerine doğrudan 10.5 milyar dolarlık satış eklendiğinde yıllık 22.6 milyar dolarlık satışa ulaşılıyor. Bu da şimdiye kadarki rekor Merkez Bankası döviz satışı. Bundan önce en yüksek tutarlı yıllık satış 17.6 milyar dolarla 2013’te yapılmıştı. Bu satışlara paralel olarak Merkez Bankası’nın brüt döviz rezervi de 106.3 milyar dolardan 92.9 milyar dolara indi. Bu da şimdiye kadarki yıllık en büyük döviz rezervi azalması oluyor.

SICAK PARA 1 YILDA 40 MİLYAR DOLAR ERİDİ

Bir yandan FED’in faiz artırımı diğer yandan Çin’den gelen negatif haberler eşliğinde gelişmekte olan ülkelerden küresel kriz sonrasının en sert sermaye çıkışları 2015’te gerçekleşti. Türkiye’nin payına düşen ise net bazda 10 milyar dolardı. Bu rakam da 2001 yılından bu yana Türkiye’den çıkan en büyük sıcak para miktarı oldu. 2008 yılındaki çıkış 4.4 milyar dolarda kaldı.

- Yabancıların net bazda portföy azaltmaları fiyatları da çok etkiledi. Fiyat düşüş ve yükselişleri sonucu yabancıların geride kalan portföyleri yurtdışına çıkardıkları paranın en az üç katına ulaştı. Çünkü sıcak para stoku 2014 sonunda 131.3 milyar dolar iken 2015 sonunda 90.9 milyar dolara indi. Bir yıllık azalma 40.4 milyar dolar veya yüzde 30.8 düzeyinde. 90.9 milyar dolarlık sıcak para stoku da 2009’dan bu yana en düşük miktarı oluşturuyor. Sıcak para en yüksek tutarına 158.4 milyar dolarla Mayıs 2013 tarihinde ulaşmıştı.

- Yabancılar hisse senetlerinden net bazda 2.5 milyar dolar para çıkardılar. Ancak fiyat düşüşleri yoluyla hisse senedi stokları 62 milyar dolardan 40 milyar dolara indi ve yüzde 35 eridi.

-Devlet iç borçlanma senetlerinde ise yabancılar net 7.5 milyar dolarlık para çıkarmalarına karşılık stok tutarı 20 milyar dolar azaldı. 52 milyar dolardan 32 milyar dolara inen tahvil stokundaki azalma, fiyat artışının sınırlı kalmasından kaynaklandı.

EĞİLİMLER SÜRER Mİ

Bu eğilimlerin bu yıl da sürmesini normalde beklemiyorum.

- Çünkü FED faiz artırım yoluna girdi, belirsizlik kısmen azaldı. Bu etki azalacak.
- Çin piyasalar tarafından fiyatlanıyor ve daha bir anlaşılmaya da başlandı.
- Eğer FED, Çin ve Türkiye’de ekonomi yönetimi üst üste çakışan hatalar yaparsa ikinci kötü yılı yaşarız. Üçlü hatanın bir araya gelmesini zor görüyor ve normalde toparlanma ile daha iyi bir yıl bekliyorum.

Habertüek/Abdurrahman Yıldırım