Karşılıksız çek sorununu azaltması beklenen "karekodlu çek"ler hayatımıza girdi. Artık verilen çekin üzerindeki karekodu akıllı telefonunuza indirdiğiniz Findeks uygulaması ile sorgulayıp riskinizi ölçebiliyorsunuz. Çekteki silinti, kazıntı, tahrifatlar da böylelikle daha kolay tespit edilebiliyor...

Ekonominin her daraldığı dönemde yapılan "karşılıksız çekte patlama" başlıklı haberler deyim yerindeyse artık tarih oluyor. 15 Hazi-ran'dan itibaren hayata geçen "Karekodlu Çek"ler sayesinde yıllardır ticari hayatın kanayan yarası haline gelen çeklere büyük oranda güvence sağlanıyor. Son derece basit bir sistemle sadece birkaç dakika içinde ve tek bir tıkla çekin iti¬barının ölçülmesi artık mümkün olacak.

Ancak karekodlu çeki anlatmadan önce bu sistemin kuruluşunda büyük emeği geçen kurumlardan bahset¬mek gerekiyor. Türk iş hayatının vazgeçemediği ödeme aracı olan ancak her dönem güvenilirliği tartışılan çeke itibar kazandırmak için Türkiye Odalar Borsalar Birliği (TOBB) yıllardır büyük emek harcıyor. En son TOBB'un önderliğin¬de Kredi Kayıt Bürosu (KKB) ve Türkiye Bankalar Birliği (TBB) ortak bir çalışma başlattı, hayatımıza karekodlu çek girdi. Halen dünya¬da bu kadar geniş kapsamlı bir uygulama bulunmuyor.

SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?

Sistemin kuruluşunda hem iş dünyası hem de bankacı¬lık kesimi birlikte çalıştığı için piyasanın beklentilerini karşılayacak son derece pratik kullanım özelliği olan bir ürünün ortaya çıktığı ifade ediliyor. Artık karekodlu çeki elinde bulunduran kişi, çek yapraklan üzerinde yer alan karekodu akıllı telefonuna indirdiği Findeks uygulamasına okutarak sorgulayabilecek. Böylece keşidecinin geçmiş çek ödeme alışkanlığı, tek tıkla görülebilecek. Çekin üzerindeki bilgilerde silinti, kazıntı, tahrifat yani sahtecilik de rahatlıkla tespit edilebilecek.

MALİYETİ 2-4 TL ARASINDA DEĞİŞECEK

Bankacılık temsilcileri karekodlu çekin özellikle küçük ve orta boy işletmelere (KOBİ) büyük avantaj sağlayacağı konusunda hemfikir. Ticari hayatta çeki en çok bu kesimin kullandığını hatırlatan yetkililere göre, son derece basit ve klasik çekle hemen hemen aynı maliyette olan karekodlu çekler hızla yaygınlaşacak. Hatta bir itibar aracı haline gelecek.
Bu arada uygulama yeni olduğu için çoğu banka karekodlu çekleri klasik çek fiyatına müşterilerine sunmaya başladı. Ancak Findeks'ten alınacak rapor başına maliyet, alınan rapor adedine bağlı olarak 2 ile 4 TL arasında değişecek.

Sistem 15 Haziran'da devreye girmesine rağmen birçok banka şimdiden müşterilerine karekodlu çek vermeye başladı bile. Raflarına bu ürünü koyamayan bankalar ise son hazırlıklarını yapıyor. Tahminlere göre bu yıl bitmeden tüm bankalar ürünü müşterilerine sunacak. İşte karekodlu çek veren bankalar ve yeni çeke yönelik uygulamaları...

KLASİK KULLANMAYA DEVAM

Ziraat Bankası, 22 Haziran'dan itibaren tüm şubeleri kanalıyla isteyen müşterile¬rine karekodlu çek karnesi verecek. Banka bunun için müşterilerinden sade¬ce muvafakatname talep ediyor. Ziraat Bankası Operasyonel İşlemler Genel Müdür Yardımcısı Bülent Suer, uygula¬maya ilişkin şunları belirtiyor:

"Bundan sonra tüm müşterilerimiz karekodlu çeki alabilecek. Ayrıca dileyen müşterilerimiz klasik çekleri de kullanmaya devam edecek. Ancak karekodlu çekler yaygınlaştığında çeklerini zamanında ödeyen, çek endeksi yüksek müşterilerin çekleri piyasada ağırlık kazanacak. Böylece piyasada çek ödemelerinde daha titiz davranılacağını düşünüyoruz."

Ziraat Bankası, maliyeti, klasik çeke göre daha yüksek olmasına rağ¬men uzun süre iki çekin masrafını aynı tutup ekstra masraf almayacak. Karekodlu çeklerin diğer çekler gibi ciro edilebildiğini hatırlatan Suer, "Ciro edildiğinde çeki devralan hamil akıllı telefonuna yüklediği uygu¬lama ile çeke ve keşidecisine ilişkin bilgilere ulaşabilir. Bu durum muvafakatnamede açıkça yer alıyor. Ayrıca cirantaların da bilgilere ulaşabile¬ceği yönünde keşidecinin rızası alınıyor" diyor.

MÜŞTERİ TALEBİ BELİRLEYİCİ

Yapı Kredi, geçen hafta itibariyle müşterilerine karekodlu çek vermeye başladı. Ticari işlemleri¬ni çekle yerine getirmek isteyen tüm müşte¬rilerin karekodlu çek alabildiğini söyleyen Yapı Kredi Kurumsal ve Ticari Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Feza Tan, uy¬gulamaya ilişkin şu bilgiyi veriyor:

"Müşterilerimiz bankamızdan alacakları her türlü çek karnesine karekod basılmasını talep edebilir. Bu çeklerin bankamızdan temin edilmesine yönelik farklı bir fiyatlama stratejimiz bulunmuyor. Findeks üzerinden yapılacak sorgulamaların fiyatlandırılması ise Findeks tarafından gerçekleştiriliyor. Findeks mobil uygulaması ile çek hamilinin yapacağı sorgulama, çeki ödemekle birinci seviyede yükümlü olan çek keşidecisinin geçmiş çek ödeme performansı ile ilgili bilgi sunacak."

Feza Tan'ın verdiği bilgiye göre, bankalardan karekodlu çek başvuru¬sunda bulunanlar Kredi Kayıt Bürosu'nun Findeks sistemine kayıtlı ha le gelecek. Böylece çek hamilleri yeni çekleri' aldıkları anda keşideci¬nin geçmiş çek ödeme performansım kontrol edebilecek. Ancak Findeks'ten elde edilen veri sadece keşidecinin çek ödeme alışkanlığı ile ilgili geçmişine dair bilgiye ait olacak

FİYATI KLASİK ÇEKLE AYNI

ING Bank isteyen müşterilerine karekodlu, istemeyenlere ise mev¬cutta sunduğu çek defteri çeşitlerinden birini seçme hakkı tanıyor. "İsteyen ve kendine güvenen tüzel ya da bireysel müş-terilerimiz karekodlu çek alabilecek" diyen ING Bank Nakit Yönetimi ve Ticaret Fi¬nansmanı Direktörü İlker Özdemir, bu çeklerin kullanım esaslarını şöyle özetliyor:

"Karekodlu çekin daha önceki uygulamalardan en büyük farkı, keşideci¬nin onayının ilk başta alınması. Böylece çekin birçok kez ciranta olması duru¬munda bile keşidecinin ikinci bir onayı ol-maksızın çekin nihai alacaklısı, keşidecinin özet çek raporuna ulaşabilecek."
ING Bank, yeni çek uygulamasının Türkiye'de yaygınlaştırılmasını hedefliyor. Banka bu kapsamda, karekodlu çekin fiyatını klasik çekin fiyatı ile aynı tutacak. Karekodlu çek sayesinde çekte ödeme sorununun ve ödenmeyen çek sayısının azalacağını düşünen Özdemir, "Bu uygulama ile artık hamil, keşidecinin daha önce ödeme sorunu olup olmadığını ve muhtemel bir tahsilat sıkıntısı yaşayıp yaşamayacağını geçmiş ödeme performansından öngörebilecek. Bu yeni uygulama ile çekin üzerindeki bilgilerin karekodu okuyucuya yaklaştırıldığında ekranda çıkan bilgilerle birbirini tutup tutmadığı kontrol edilebilecek. Üstelik çeki elinde bulunduran hamil, bu uygulama sayesinde çekin dolaşımda olup olmadığını öğrenerek" diyor.

MUVAFAKATNAME ALIYOR

Finansbank, 11 Haziran'dan bu yana standart ve keşide çeklerinde karekod uygulamasına geçti. Çek ile yapılan alışverişleri daha güvenli hale getirmek isteyen ve ticareti kolaylaştırmayı hedefleyen tüm bireysel ve tüzel müşterilere bu ürünü verdiklerini söyleyen Finansbank Kurumsal ve Ticari Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Ömür Tan, "Söz konusu uygulama kapsamında çek bilgilerinin üçüncü kişilerle paylaşıl¬masını talep eden müşterilerimizden muvafakatname alıyoruz. Karekod aracılı¬ğı ile çek sahibinin bilgilerinin paylaşılabil¬mesi için öncelikle alacaklı ve borçlunun Findeks üyesi olması ve çek sahibinin bankamıza muvafakatname verme¬si gerekiyor. Ayrıca müşterilerimize klasik çek de veriyoruz" diyor.

Finansbank, karekodlu çek ile klasik çek arasında masraf farkı da uygulamıyor. Karekodlu çekin ciro edilmesi durumunda ise çeki elin¬de bulunduran kişinin Findeks üyesi olması durumda, çek sahibinin bilgi¬lerini görebileceğini söyleyen Tan, şu bilgiyi veriyor:
"Piyasadaki en önemli sorun, karşılıksız çekler. Yeni uygulama ile bu sorunun azalacağım öngörü-yoruz. Karekodlu çek, aslında üze¬rine banka ve şube bilgileri, keşide¬cinin hesap numarası ve çek numa¬rası bulunan karekod basılmış çek tir. Karekodun Findeks ile sorgulanmasıyla çek yaprağının doğrulu¬ğu teyit edilebilir. Ayrıca keşidecinin geçmiş çek ödeme performan¬sına dair bilgi edinilebilir. Böylece sahte çek riski büyük ölçüde or¬tadan kalkacak."

TÜM ÇEKLERİ KAREKODLU

2013 yılından bu yana müşterilerine ka¬rekodlu çek veren Odeabank, artık müş¬terilerine geleneksel çekleri vermiyor. Karekodlu çek kullanan müşterilerden herhangi bir ek masraf almadıklarını söyleyen Odeabank Genel Müdür Yardımcısı Tayfun Küçük, "Çekteki karekodlarımız herhangi bir çek hamili tarafından mobil uygulamamız aracılığıyla okunabiliyor ve çek ile ilgili bilgiler kendilerine online olarak ileti¬liyor. Kredi Kayıt Bürosu ile bankala¬rın yapacağı entegrasyon çalışması sonrası kullanılacak karekodlar, çek riskini sıfırlamayacak; ancak keşideci hakkında önemli bilgiler verdiği için ödenmeyen çek sayısında düşüş yaşan¬masına hizmet edecek" diyor.

"FİYAT AYNI OLACAK”

Gökhan Ertürk / Şekerbank Perakende Bankacılık Pazarlama Genel Müdür Yardımcısı
Şekerbank, 7 Mayıs'tan bu yana dileyen müşterilerine karekodlu çek defteri veriyor. KKB Findeks sistemine üye olan tüm kurumsal, ticari, işletme ve bireysel müşterilere karekodlu çek verebildiklerini söyleyen Şekerbank Perakende Bankacılık Pazarlama Genel Müdür Yardımcısı Gökhan Ertürk, "Karekodlu çek uygulaması, müşterilere ayrı bir seçenek olarak sunuluyor. Dileyen klasik çek kullanmaya devam edebilecek. Karekodlu çekin ücreti klasik çekler ile aynı olacak. Karekodlu Çek yaprağı ciro edildiğinde Findeks üyesi olan hamil tarafından akıllı telefonlarla okutulabilecek ve çek raporu alınabilecek. Findeks üyesi olmayan hamil ise çek raporu alamayacak, ancak çek yaprağı normal çeklerdeki gibi işlem görmeye devam edecek" diyor.

Ertürk'e göre, karekodlu çek sahibi, daha güvenli olduğu için vadeli işlemleri daha rahat yapabilecek. Ayrıca karekodlu çek ile mal satanlar bu çekleri daha rahat kabul edebilecek. Bu yüzden karekodlu çekin kısa süre içinde daha fazla tercih edileceğini söyleyen Ertürk, "Karekodlu çek İle ödememe sorunu ciddi ölçüde azalacak. Karekodlu çeki alan kişi, çek keşidecisinin ödeme geçmişini biliyor olacak. Çekin dolaşımda olup olmadığı görülebilecek, tahrif edilmiş çekler tespit edilebilecek. Kısacası bu uygulama, .tahsilatları daha güvenli hale getirecek" diyor.

"ÇEKE İTİBAR ARTAR"

Erdoğdu Paker / Akbank Nakit Yönetimi ve Dış Ticaret Bölüm Başkanı

Akbank, müşterilerine temmuz ayında karekodlu çek vermeye başlayacak. Bu konuda son hazırlıkları yaptıklarını söyleyen Akbank Nakit Yönetimi ve Dış Ticaret Bölüm Başkanı Erdoğdu Paker, "Karekodlu çek oldukça yenilikçi bir ürün ve keşideci açısından da itibarın bir göstergesi olacak gibi görünüyor. Karekodlu çek ile keşideci daha en baştan çeki kestiği kişiye 'İstediğin zaman özet çek raporumu alarak çek ödeme durumumu sorgulayabilirsin' diyor. Bu çok önemli bir geri bildirim" diyor. İsteyen tüm müşterilere her çek tipinde karekodlu çek ürünü sunabileceklerini söyleyen Paker, bunun için müşterinin şubeye talebini iletmesi ve muvafakatname vermesinin yeterli olduğunu belirtiyor. Akbank da dileyen müşterisine klasik dileyene karekodlu çek verecek. Bu konuda herhangi bir zorunluluk bulunmayacak. Fiyat konusu ise henüz netleşmiş değil.

"GÜVEN GÖSTERGESİ OLUR”

Kasım Akdeniz/Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü

Karekodlu çek, sahibinin bankasından talebi üzerine onayladığı muvafakatname ile çek ödeme geçmişini ticaret yaptığı kişilerle paylaşmaya hazır olduğunu gösteren bir üründür.
Karekodlu çeki kabul eden tacir akıllı telefonuna kuracağı Findeks uygulaması ile çekin üzerinde

bulunan karekodu sisteme okutarak karşısındaki keşidecinin geçmişte çeklerini hangi oranda ödediği, çeklerinin hangi oranda karşılıksız kaldığı ve bu çeklerin hangi oranda sonradan ödendiği gibi bilgileri kapsayan geçmiş çek ödeme performansı konusunda daha net bilgiye sahip oluyor Raporda, keşide edilen toplam çek adet ve tutarının yüzde kaçının zamanında ödendiğini ya da ibraz edilen çeklerin toplam tutarının hangi oranda ödendiği ve ne kadarının arkasının yazıldığını, adet ve tutar bilgisi paylaşmadan yalnızca oransal olarak son bir, üç ve 12 ay verilerine göre gösteriyor. Kişinin toplam ciro, servet veya varlık bilgisi ise raporda yer almıyor. Dolayısıyla keşidecilerin rahatlıkla muvafakati vererek karekodlu çeki kullanacağını düşünüyoruz. Sistemde 1.4 milyon aktif çek keşidecisi var. Bunların yüzde 80'e yakını çeklerinin tamamını zamanında ödüyor. Karekodlu çek aldıklarında bu kişilerin ödemelerinin yüzde 100 oranında zamanında yaptığı görülecek. Karekodlu çek ticari anlamda güveni göstermenin bir aracı haline gelecek.

YÜZDE 2.8'İ KARŞILIKSIZ ÇIKIYOR

Türkiye'de halen 1.4 milyonu aşkın aktif çek keşidecisl var. Yıllık yaklaşık 100 milyonun üzerinde çek keşide ediliyor. Söz konusu çeklerin yaklaşık yüzde 2.8'i karşılıksız çıkıyor. Türkiye Bankalar Birliği'nin rakamlarına göre, Türkiye'de karşılıksız çek oranı 2002'de yüzde 1.5 iken 2013'de yüzde 3.5 seviyesine yükselmişti. Bugün bir miktar gerilemesine rağmen hale yüksek seviyeler korunuyor. Yine bugün 500 bine yakın kişinin son 10-15 yılda en az bir kez karşılıksız çek keşide ettiği tespit edilmiş durumda. Bunlardan 304 bin kişinin ise halen ödenmemiş en az bir çeki var. Bunların yaklaşık 200 bininin elinde ise daha önce aldığı ve halen keşide edilmemiş boş çek yaprağı bulunuyor. Türkiye Bankalar Birliği (TBB) verilerine göre, yine her ay ortalama 20 bin kişinin çeki karşılıksız çıkıyor. Bu 20 bin kişinin çek ödemelerine bakıldığında yüzde 80'inin geçmişte çeklerinin karşılıksız çıktığı görülüyor.
(ESİN ÇETİNEL/PARA DERGİSİ)