Asıl amacı ekonomiyi canlandırmak olan parasal genişlemenin, yeni yatırımların finansmanından çok, şirketlerin kendi hisselerinin geri alımında kullanılması eğilimi hız kazandı. Büyük bir nakit varlığının üstünde oturan Amerikan şirketlerinin hisse geri alımları, nisan ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 121 oranında artışla 140 milyar doları aştı ve aylık bazda şimdiye kadarki en büyük rakam olarak kayıtlara geçti. Ocak-nisan dönemindeki işlem büyüklüğü de 241.7 milyar dolar olarak gerçekleşti. ABD’de hisse geri alımlarının hacminin bu yıl 1.2 trilyon dolarla rekor kırmasını bekleyen analistler, bu eğilimin borsaları yapay olarak yükselttiği ve paranın ekonomiye kazandırılamadığı uyarısı yapıyor.

Dünya'nın haberine göre, Uluslararası Ödemeler Bankası’nın (BIS) bir raporunda da dediği gibi ucuz para her zaman büyük yatırımlarla sonuçlanmıyor. Son birkaç yıldır bunun ciddi bir örneğini yaşıyoruz. ABD’de uzun zamandır devam eden gevşek para politikası şirketlere fabrika ya da ekipmana yatırım yapmak yerine ucuz parayla kendi hisselerine yatırım yapma imkanı verdi. Analistler, ABD’de şirketlerin hisse geri alımlarının bu yıl 1 trilyon doları aşacağı tahmininde bulunuyor. Bu trendin Atlantik’in diğer tarafına da sıçraması ve Avrupa’da hisse geri alımlarının hızlanması bekleniyor.

Amerikan şirketleri büyük bir nakit dağının üzerinde oturuyor ve yavaş ekonomik canlanma nedeniyle pek çoğu faaliyetlerine yatırım yapmayı tercih etmiyor. Bunun yerine parayı hisse geri alımlarına ve temettülere yönlendiriyorlar. ABD’nin büyük şirketleri, 2009’dan itibaren geçen yılın sonuna kadar kendi hisselerini geri satın almak için 2 trilyon dolardan fazla harcama yaptı. Nisan ayında Amerikan şirketler 141 milyar dolarlık hisse geri alımı gerçekleştirdi. Nisan 2014’e göre yüzde 121 artan hisse geri alımları bir ay içinde şimdiye kadar yapılan en büyük hisse geri olarak kayıtlara geçti. Bu yılın ilk çeyreğinde hisse geri alımları ve temettü olarak hissedarlara geri dönen paranın büyüklüğü 241.7 milyar dolar olarak gerçekleşti. Daha önce en büyük çeyrek dönemlik hisse geri alımı 233.2 milyar dolarla 2007’nin ikinci çeyreğinde yapılmıştı. Analistler bu yıl hisse geri alımlarının büyüklüğünün 1 trilyon doları geçeceğini hesaplıyor. Araştırma şirketi Brinyi Associates Inc., bu yıl geri alımlarının 1.2 trilyon doları bulacağını öngördü.

Avrupa’da ABD’nin üçte biri kadar

2015’in Mart ayı itibariyle en büyük hisse geri alımını gerçekleştiren şirketler arasında Apple, Time Warner, Halliburton, Pfizer, Abott Laboratories, FedEx Corp., Northrop Gnrumman gibi dev şirketler yer alıyor. Hisse geri alımları ve temettülerin artmasında faiz oranlarının uzun yıllardır düşük seyretmesi önemli bir rol oynuyor. Analistler, şirketlerin düşük borçlanma maliyetlerinin yardımıyla büyük bir nakit tamponu yarattıklarını ve hisse başına gelirlerini bu tamponu kullanarak güçlendirdiklerini söylüyor. Karda güçlü artışın sor olduğunu belirten analistlere göre, şirketleri hisse geri alımları yoluyla hisse başına kar rasyolarını güçlü tutmaya devam edecek. FactSet’e göre S&P 500 şirketlerinin elindeki nakit miktarı 2014’ün son çeyreği itibariyle 1.4 trilyon dolar.

Bu trendin Atlantik’in diğer tarafına da sıçraması ve Avrupa’da hisse geri alımlarının hızlanması bekleniyor. S&P Capital’e göre şu an Avrupa’da hisse geri alımlarının büyüklüğü ABD’nin üçte biri kadar. Ancak ECB’nin QE programının yardımıyla daha ucuz borçlanan Avrupa’daki şirketlerin de hisselerini giderek artan bir hızda yatırımcısından geri alabileceği belirtiliyor.

Ancak uzmanlar, hisse geri alımlarının borsaları yapay olarak yükselttiği ve paranın ekonomiyi kazandırılmadığı uyarısı yapıyor. University of Massachusetts Lowell Ekonomi Profesörü William Lazonick’e göre, şirket geri alımlarının yarattığı artan gelgitlerinin sonuçlarından biri de durgun maaş artışı. Trilyon dolarlık kurumsal hisse senedi geri alımları Lazonick’e göre hisse senedi piyasası ve şirket hisseleriden pay alan üst düzey yöneticilere kazandırdı. S&P 500 Endeksi, 2009 yılının başındaki boğa piyasasından bu yana yüzde 200’den fazla yükseliş kaydetti. Hisse başına kar sadece yüzde 22 oranında artsa da, aynı dönemde hisse başına gelir yüzde 87 arttı. Bu da hisse başına kar büyümesinin yıllık bazda yüzde 17 olduğu anlamına gelirken, gelir başına kardaki büyüme yıllık bazda yüzde 4’te kaldı.

28 Nisan’daki Morgan Stanley’in araştırma notlarına göre, S&P 500 için hisse başına kar, geri alımlar hariç 2012’den beri sadece yüzde 3.3 civarında büyüdü. Aynı dönemde hisse almak için şirketlerden gelen para, hisse senedi fonlarından çıkan paradan fazla oldu.

Şirketler neden hisselerini alır?

Şirketin yatırım imkan ve alternatifl erinin daralması nedeniyle hisse geri alımı yapılabilir. Şirket, birikmiş paranın şirket tarafından verimsiz yerlerde kullanılmak yerine hissedarlar tarafından daha verimli yerlerde kullanılabilmesine imkan sağlamak için hissedarlara döndürülmesi yolunda karar alabilir.

• Hissenin piyasa fiyatının gerçek değerinin altında olduğu durumlarda öz sermayenin getirisini yükseltmek için. Yönetimin hisse senedinin piyasa fiyatının gerçek değerinin altında olduğu durumlarda borçlanma yoluyla da olsa hisse senetlerini satın alması şirkete daha fazla getiri sağlaması açısından önemli olabilir. Hissenin değerinden daha düşük düzeyde fiyatlandığı durumlarda yatırımcıların hisseyi satmaya eğilimli olduğu durumlarda şirket tarafından hisse geri alımının şirket açısından faydalı olabilir. • Şirket yönetimi, hisseler değerinin altında olması bile, hisseye olan talebi artırmak için de böyle bir yola başvurabilir.

• Rakip firma veya kişiler şirketin kontrolü sağlayacak düzeyde hisse senetlerini rahatlıkla alabilir. Bu gibi durumlarda şirket tarafından kendi hisselerinin geri alınması dolaşımdaki hisse senetleri sayısını azaltarak böyle bir tehdidi ortadan kaldırabilir.

• Hisse başına kar, toplam karın dolaşımdaki hisse senedi sayısına bölünmesiyle elde edilir. Bu durumda dolaşımdaki hisselerin hisse geri alımı yoluyla toplanmasıyla, fiyat kazanç oranı daha iyi görünebilir.